Niedobór potasu (hipokaliemia) – objawy, które musisz znać

Hipokaliemią nazywa się obniżenie stężenia potasu w surowicy krwi do wartości poniżej 3,5 mmol/L. Najczęstsze przyczyny związane są z nadmierną utratą potasu przez nerki lub przez przewód pokarmowy, ale podłożem hipokaliemii mogą być także niedostateczna podaż potasu wraz z pożywieniem, zwiększony napływ potasu do komórek czy nawet utrata potasu przez skórę. Jak manifestuje się brak potasu? Objawy niedoboru, w zależności od szybkości rozwoju zaburzenia i stopnia jego ciężkości, mogą być niemal niezauważalne lub nawet zagrażać życiu (np. groźne zaburzenia rytmu serca).

Czym jest hipokaliemia?

 

Potas jest pierwiastkiem niezbędnym do życia i prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Prawidłowy poziom potasu we krwi wynosi od 3,5 do 5,5 mmol/L. Potas jest ważnym elementem gospodarki wodno-elektrolitowej, bierze udział w regulacji ciśnienia osmotycznego komórek, aktywuje liczne enzymy i uczestniczy w metabolizmie białek i węglowodanów. Odpowiedni poziom potasu we krwi zapewnia optymalne funkcjonowanie układu mięśniowego i nerwowego, wpływa na nerkowe wydalanie wody i wartość pH krwi.

Hipokaliemia czyli niedobór potasu to zmniejszenie poziomu potasu w surowicy krwi poniżej 3,5 mmol/L. Może mieć rozmaite przyczyny, a objawy braku potasu w dostatecznej ilości związane są przede wszystkim z upośledzeniem działania układu mięśniowego, nerwowego oraz nerek, a także rozwojem zasadowicy nieoddechowej. Ciężki niedobór potasu w surowicy krwi może doprowadzić nawet do śmierci.

Niedobór potasu – diagnostyka

 

Aby oznaczyć poziom potasu w surowicy krwi, wystarczy pobrać krew żylną, tak jak w przypadku większości standardowych badań laboratoryjnych. Oznaczenie stężenia potasu możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Nieprawidłowy wynik bezwzględnie wymaga konsultacji z lekarzem. Wraz z oceną poziomu potasu w surowicy, warto oznaczyć też inne jony, np. stężenie sodu, magnezu, wapnia i fosforu. W przypadku istnienia wskazań klinicznych w diagnostyce hipokaliemii, wykorzystuje się także inne, specjalistyczne, badania, takie jak: oznaczenie aktywności reninowej osocza, stężenie aldosteronu, stężenie kortyzolu, pomiar dobowego wydalania potasu wraz z moczem czy obliczenie ilorazu stężenia potasu i stężenia kreatyniny w próbce moczu.

Pamiętaj, że przyczyną hipokaliemii może być stosowanie niektórych leków. Koniecznie poinformuj więc lekarza o wszystkich preparatach jakie stosujesz.

Warto mieć świadomość istnienia zjawiska tzw. hipokaliemii rzekomej, która związana jest z nieoptymalnymi warunkami przechowywania krwi lub pobraniu krwi krótko po podaniu insuliny.

Brak potasu w organizmie (niedobór potasu) – przyczyny

 

Do najczęstszych przyczyn hipokaliemii należą hiperaldosteronizm pierwotny i stosowanie niektórych leków (np. diuretyków tiazydowych i pętlowych, glikokortykosteroidów), co prowadzi do nadmiernej utraty potasu przez nerki, a także utrata potasu przez przewód pokarmowy w przebiegu nasilonych wymiotów, biegunek bądź w wyniku zażywania leków przeczyszczających. Do innych, rzadszych przyczyn niedoboru potasu w surowicy krwi, zalicza się m.in.: jadłowstręt psychiczny, niedożywienie, zespół ponownego odżywienia, ostre białaczki, hiperaldosteronizm wtórny, wrodzony przerost nadnerczy, zespół Cushinga, stan po ostrej niewydolności nerek, hipomagnezemię, niektóre nowotwory neuroendokrynne przewodu pokarmowego, przetoki przewodu pokarmowego, nadmierne pocenie się, rozległe oparzenia i działanie rozmaitych farmaceutyków (β₂-mimetyki, inhibitory fosfodiesterazy, insulina, mineralokortykosteroidy, aminoglikozydy czy leki wiążące potas w przewodzie pokarmowym).

 

Niedobór potasu – objawy

Objawy niedoboru potasu zależą nie tylko od nasilenia zaburzenia i wartości poziomu potasu w surowicy krwi, ale przede wszystkim od szybkości narastania hipokaliemii. Szybko i dynamicznie rozwijająca się hipokaliemia może przyjmować burzliwy obraz kliniczny i doprowadzić do tragicznych konsekwencji, nawet śmierci. Niewielki, długotrwały i powoli narastający niedobór potasu może natomiast nie dawać wyraźnych i charakterystycznych objawów.

„Niski potas” – objawy:

• zaburzenia rytmu serca (np. częstoskurcz komorowy typu torsade de pointes),
• osłabienie mięśni (a nawet rozpad mięśni czyli rabdomioliza, mogąca doprowadzić do ostrej niewydolności nerek),
• zaparcia (a w ciężkim przypadku nawet niedrożność porażenna jelit),
• zatrzymanie oddawania moczu,
• zaburzenia neurologiczne (uczucie mrowienia czy drętwienia skóry, nadpobudliwość nerwowa, apatia).

Leczenie hipokaliemii

Sposób korekcji niedoboru potasu w dużej mierze zależy od nasilenia zaburzenia i obrazu klinicznego hipokaliemii. Leczenie polega na podawaniu potasu w odpowiednich ilościach (doustnie lub dożylnie) oraz zastosowaniu leków blokujących wydalanie potasu przez nerki (głównie blokera receptora aldosteronowego). Podczas terapii, istotne jest także wyrównywanie towarzyszących zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej.

Pamiętaj, że badanie poziomu potasu, a także innych elektrolitów w surowicy krwi, możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020