NRBC – co oznacza? Jak się bada ten parametr i jakie wyniki powinny niepokoić?

Morfologia krwi to podstawowe badanie laboratoryjne, które pozwala ocenić ogólny stan zdrowia i wykryć wczesne oznaki wielu schorzeń. W niektórych przypadkach laboratorium poszerza standardową analizę o dodatkowe parametry, które nie pojawiają się rutynowo w każdej morfologii. Jednym z takich wskaźników jest NRBC, czyli liczba jądrzastych krwinek czerwonych (ang. nucleated red blood cells). Ich obecność we krwi obwodowej jest fizjologicznie nietypowa. Warto więc wiedzieć, czym są komórki NRBC i co ich obecność może oznaczać z punktu widzenia diagnostyki medycznej.

Co to znaczy NRBC?

NRBC to niedojrzałe formy erytrocytów, czyli czerwonych krwinek. W odróżnieniu od dojrzałych erytrocytów, które nie zawierają jądra komórkowego, komórki NRBC zachowują jeszcze jądro, co świadczy o ich wcześniejszym etapie rozwoju. Prawidłowo proces erytropoezy (powstawania czerwonych krwinek) odbywa się wyłącznie w szpiku kostnym i dopiero całkowicie dojrzałe erytrocyty, bez jądra, są uwalniane do krwi obwodowej. Obecność NRBC w krążeniu obwodowym jest zatem odstępstwem od normy i sugeruje nadmierną aktywację szpiku, uszkodzenie bariery szpik-krew lub poważne zaburzenia hematologiczne. 

📌 Przeczytaj: RDW CV – co oznacza?

Jak oznacza się poziom NRBC?

Oznaczenie NRBC wykonuje się podczas morfologii krwi obwodowej z użyciem nowoczesnych analizatorów hematologicznych, które potrafią różnicować komórki na podstawie ich cech morfologicznych i obecności jądra komórkowego. Parametr ten podaje się w dwóch postaciach:

• NRBC (%) – odsetek jądrzastych krwinek czerwonych – procentowy udział NRBC wśród wszystkich komórek jądrzastych, czyli leukocytów (białych krwinek) i samych NRBC. Przykład: NRBC = 3% – oznacza, że na 100 komórek z jądrami (np. leukocytów + NRBC), 3 to NRBC;
• NRBC (abs/μl) – liczba bezwzględna – oznacza rzeczywistą liczbę jądrzastych krwinek czerwonych przypadających na mikrolitr krwi (μl). Przykład: NRBC = 20/μl – oznacza, że w 1 mikrolitrze krwi znajduje się 20 jądrzastych krwinek czerwonych.

W nowoczesnych analizatorach wykorzystuje się metody cytometrii przepływowej z barwieniem fluorescencyjnym oraz specjalne kanały pomiarowe, które potrafią odróżnić NRBC od leukocytów na podstawie obecności jądra i charakterystyki cytoplazmy. Dzięki temu wynik jest precyzyjny, nawet przy bardzo małej liczbie tych komórek.

W przypadku podejrzenia obecności NRBC (lub gdy wynik z analizatora jest niepewny) wykonuje się manualny rozmaz krwi obwodowej i ocenia preparat mikroskopowo, licząc liczbę NRBC przypadającą na 100 białych krwinek (WBC). Wynik opisuje się w postaci: „5 NRBC na 100 leukocytów”. W takim przypadku zaleca się także przeliczenie liczby białych krwinek, ponieważ analizatory mogą zawyżać ich liczbę, traktując NRBC jako leukocyty. Wówczas stosuje się korektę białych krwinek zgodnie ze wzorem: skorygowane WBC = (liczba WBC × 100) / (100 + liczba NRBC na 100 leukocytów).

Norma NRBC – jakie wartości są prawidłowe?

U zdrowej osoby dorosłej oraz dziecka powyżej okresu noworodkowego NRBC nie powinny być obecne w krwi obwodowej. Ich obecność jest więc interpretowana jako patologiczna. Zakres referencyjny:

• NRBC % (odsetek wśród wszystkich jądrzastych komórek krwi): 0,00%;
• NRBC abs. (liczba bezwzględna): 0,00–0,10 × 10⁶/μl (0–100/μl) [1,2].

Wyjątkiem od tej zasady są noworodki. U dzieci tuż po urodzeniu obecność NRBC we krwi obwodowej jest zjawiskiem fizjologicznym i wynika z niedojrzałości układu krwiotwórczego oraz zwiększonego zapotrzebowania na tlen w okresie okołoporodowym. Liczba jądrzastych erytrocytów podwyższona jest nawet przez pierwsze 1-2 tygodnie życia, co związane jest z adaptacją organizmu do życia pozałonowego. W badaniach populacyjnych wartość NRBC u zdrowych noworodków może wynosić nawet 1000–1400 komórek/μl, co uznaje się za fizjologiczne. Jednak utrzymujące się lub bardzo wysokie wartości NRBC u noworodków, szczególnie wcześniaków, mogą wskazywać na niedotlenienie okołoporodowe, zakażenie wrodzone lub choroby genetyczne i powinny być oceniane przez neonatologa [1].

Dlaczego NRBC pojawiają się we krwi obwodowej?

Obecność jądrzastych krwinek czerwonych w obiegu świadczy o nasilonej produkcji erytrocytów (np. w odpowiedzi na niedotlenienie), uszkodzeniu szpiku lub krwiotwórczych przestrzeni pozaszpikowych. Wzrost NRBC w morfologii nie jest jednoznaczną diagnozą, ale stanowi sygnał do dokładniejszej diagnostyki. Możliwe przyczyny obecności NRBC:

Ciężka niedokrwistość

W przebiegu anemii z niedoboru żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego organizm usiłuje zrekompensować zmniejszoną liczbę krwinek czerwonych, zwiększając aktywność szpiku kostnego. W efekcie mogą być uwalniane do krwi także niedojrzałe formy, w tym NRBC.

Niedotlenienie tkanek

Przewlekłe niedotlenienie spowodowane chorobami układu oddechowego (np. POChP – przewlekła obturacyjna choroba płuc), serca (niewydolność krążenia), a także nagłe sytuacje, takie jak ostra niewydolność oddechowa czy wstrząs, prowadzi do przyspieszenia erytropoezy i pojawienia się NRBC.

Nowotwory układu krwiotwórczego

W chorobach hematologicznych, takich jak białaczki (szczególnie ostra białaczka szpikowa), zespoły mielodysplastyczne czy włóknienie szpiku, obserwuje się zaburzenia dojrzewania komórek krwi. NRBC pojawiają się w dużych ilościach jako element obrazu „przesunięcia w lewo” i mogą świadczyć o naciekach nowotworowych w szpiku.

📌 Przeczytaj, czym jest policytemia.

Infekcje i stany zapalne

Ciężkie infekcje, szczególnie o przebiegu septycznym, mogą prowadzić do aktywacji szpiku i uwalniania niedojrzałych komórek. NRBC często pojawiają się w obrazie krwi u pacjentów z sepsą, szczególnie gdy towarzyszy jej hipoksja (niedotlenienie) lub uszkodzenie narządowe.

Uszkodzenie szpiku kostnego

Promieniowanie jonizujące, chemioterapia, zatrucia toksynami (np. benzenem) czy choroby autoimmunologiczne prowadzą do zaburzenia integralności bariery szpik – krew. To z kolei powoduje „wypływ” niedojrzałych komórek krwiotwórczych, w tym NRBC, do krwi obwodowej.

Ekstramedullarna hematopoeza

W niektórych chorobach, np. w marskości wątroby lub chorobie Gauchera, produkcja komórek krwi odbywa się także poza szpikiem – w śledzionie lub w wątrobie. Wówczas do krwi trafiają NRBC jako rezultat nieprawidłowej erytropoezy.

Znaczenie NRBC w kontekście innych parametrów

Wartość NRBC nie powinna być oceniana w oderwaniu od pozostałych parametrów morfologii. Szczególnie istotne są:

• WBC (liczba leukocytów): wzrost NRBC przy leukocytozie może sugerować stan zapalny lub chorobę hematologiczną.
• Retikulocyty: zwiększona liczba retikulocytów razem z NRBC wskazuje na intensywną erytropoezę.
• Hemoglobina i hematokryt: niskie wartości w połączeniu z NRBC sugerują niedokrwistość regeneracyjną.
• Obraz rozmazu ręcznego: obecność blastycznych komórek, anizocytozy i innych nieprawidłowych form to silny argument za dalszą diagnostyką hematologiczną.

Kiedy warto wykonać dodatkową diagnostykę?

Wzrost NRBC w morfologii zawsze wymaga czujności diagnostycznej, szczególnie u osób dorosłych i starszych dzieci. Sytuacje, w których konieczna jest dalsza diagnostyka, to:

• obecność NRBC powyżej normy;
• towarzyszące objawy kliniczne: gorączka, utrata masy ciała, powiększenie węzłów chłonnych, łatwe siniaczenie;
• nieprawidłowości w innych parametrach krwi: leukocytoza (stan podwyższonej liczby leukocytów), anemia, małopłytkowość;
• stany podejrzane o niedotlenienie tkanek lub sepsę.

Lekarz zleca dodatkowe badania, takie jak m.in.: rozmaz krwi obwodowej, oznaczenie retikulocytów, CRP, OB, prokalcytonina, panel żelaza, witamina B12, kwas foliowy, biopsja szpiku kostnego (w przypadku podejrzenia choroby hematologicznej).

Podsumowanie

Parametr NRBC w morfologii krwi odzwierciedla obecność niedojrzałych, jądrzastych form erytrocytów w krwi obwodowej. W warunkach fizjologicznych NRBC występują tylko w szpiku i ich obecność w krwi dorosłego człowieka zawsze wymaga pogłębionej analizy. Choć w niektórych sytuacjach (np. u noworodków) może to być zjawisko przejściowe i fizjologiczne, u dorosłych najczęściej świadczy o patologii: niedotlenieniu, anemii, infekcji, chorobie nowotworowej lub uszkodzeniu szpiku. Rozpoznanie przyczyny obecności NRBC wymaga kompleksowej oceny: zarówno analizy morfologii, jak i obrazu klinicznego oraz dodatkowych badań. Wczesne wykrycie tego parametru może być cenną wskazówką diagnostyczną i pozwala na szybsze podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Konsultacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela