Rak pęcherzykowy tarczycy – co warto wiedzieć?

Rak pęcherzykowy tarczycy (FTC – follicular thyroid carcinoma) to jeden z nowotworów złośliwych tarczycy, który rozwija się z komórek pęcherzykowych tego gruczołu. W porównaniu do raka brodawkowatego jest rzadszy, ale charakteryzuje się większą tendencją do naciekania naczyń krwionośnych i przerzutowania drogą krwi. Jego rozpoznanie i leczenie są kluczowe dla rokowania pacjentów, dlatego warto poznać najważniejsze informacje dotyczące tej jednostki chorobowej.

Podział nowotworów tarczycy — jakie są rodzaje raków tarczycy?

Rak pęcherzykowy tarczycy został wyodrębniony jako osobna jednostka chorobowa ze względu na różnice w budowie mikroskopowej oraz sposób szerzenia się w organizmie. W latach 70. XX wieku wprowadzono koncepcję różnicowania raka pęcherzykowego i gruczolaka pęcherzykowego na podstawie naciekania torebki i naczyń krwionośnych, co pozostaje kluczowym kryterium diagnostycznym do dziś.

Nowotwory złośliwe tarczycy dzielimy na kilka głównych typów, które różnią się zarówno pochodzeniem komórkowym, jak i czynnikami ryzyka ich rozwoju. Podział nowotworów tarczycy z uwzględnieniem różnic w ich biologii ma kluczowe znaczenie dla wyboru leczenia i rokowania pacjentów.

1. Raki z komórek pęcherzykowych tarczycy

Wywodzą się z komórek pęcherzykowych, które odpowiadają za produkcję hormonów tarczycy.

Rak brodawkowaty tarczycy (PTC – Papillary Thyroid Carcinoma)

• Najczęstszy typ raka tarczycy (ok. 80–85% przypadków).
  • Powolny wzrost i dobre rokowanie.
  • Przyczyna: promieniowanie jonizujące, mutacje genów BRAF i RET/PTC.

Rak pęcherzykowy tarczycy (FTC – Follicular Thyroid Carcinoma)

• Około 10–15% przypadków.
  • Większa tendencja do przerzutowania drogą krwionośną (do płuc, kości).
  • Przyczyna: niedobór jodu, mutacje genetyczne RAS, PAX8/PPARG.

Rak onkocytarny (Hürthle cell carcinoma, HTC)

• Rzadszy podtyp raka pęcherzykowego.
  • Częściej oporny na jod radioaktywny.
  • Przyczyna: zaburzenia mitochondrialne, mutacje TERT.

2. Rak z komórek C tarczycy (raki rdzeniaste tarczycy – MTC, Medullary Thyroid Carcinoma)

Wywodzi się z komórek C tarczycy, które produkują kalcytoninę.

Rak rdzeniasty tarczycy (MTC)

• Około 5% nowotworów tarczycy.
  • Może występować sporadycznie lub w formie dziedzicznej (np. jako komponenta zespołu MEN2).
  • Przyczyna: mutacje genu RET, uwarunkowania genetyczne.

3. Rak niezróżnicowany tarczycy, czyli rak anaplastyczny tarczycy (ATC, Anaplastic Thyroid Carcinoma)

Wywodzi się z komórek pęcherzykowych, ale jest skrajnie agresywny.

Rak anaplastyczny tarczycy (ATC)

• Bardzo szybki wzrost, złe rokowanie, oporny na leczenie.
  • Najrzadszy, ale najbardziej agresywny typ.
  • Przyczyna: transformacja raka brodawkowatego lub pęcherzykowego, mutacje TP53, TERT.

Etiologia i czynniki ryzyka raka pęcherzykowego tarczycy

Dokładna przyczyna raka pęcherzykowego tarczycy nie jest w pełni poznana, jednak istnieje kilka czynników, które zwiększają ryzyko jego rozwoju:

• Niedobór jodu – w przeciwieństwie do raka brodawkowatego, rak pęcherzykowy tarczycy częściej występuje w regionach o niskim spożyciu jodu, co wiąże się z długotrwałą stymulacją tarczycy do wzrostu i namnażania się komórek pęcherzykowych.
• Promieniowanie jonizujące – ekspozycja na promieniowanie w dzieciństwie zwiększa ryzyko wszystkich nowotworów tarczycy, chociaż mniej niż w przypadku raka brodawkowatego.
• Czynniki genetyczne – mutacje w genach RAS, PAX8/PPARG oraz TERT są związane z powstawaniem raka pęcherzykowego.
• Płeć i wiek – choroba częściej dotyka kobiet i zwykle rozwija się po 40. roku życia.
• Zaburzenia hormonalne – przewlekła stymulacja TSH może wpływać na rozwój guzów tarczycy.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/hormony-tarczycy-za-co-odpowiadaja-badania-i-normy/

Guz pęcherzykowy tarczycy – czy to rak?

Jednym z największych wyzwań w diagnostyce nowotworów pęcherzykowych tarczycy jest rozróżnienie między łagodnym gruczolakiem pęcherzykowym a rakiem pęcherzykowym. Rak pęcherzykowy tarczycy (FTC – Follicular Thyroid Carcinoma) nie może być jednoznacznie zdiagnozowany na podstawie biopsji cienkoigłowej (BAC), ponieważ konieczna jest ocena naciekania torebki guza i naczyń krwionośnych, co możliwe jest jedynie w badaniu histopatologicznym po operacji. Ostateczne rozpoznanie można postawić po ocenie naciekania torebki guza i naczyń krwionośnych w badaniu histopatologicznym po operacji usunięcia jednego płata lub całej tarczycy.

Badania obrazowe mogą pomóc w ocenie ryzyka złośliwości zmiany i decyzji o operacji:

• USG tarczycy – ocena wielkości, unaczynienia i echogeniczności guza. Zmiany podejrzane to:
  • Hiperechogeniczne lub hipoechogeniczne guzki z mikrozwapnieniami,
  • Zmiany o nieregularnych granicach,
  • Unaczynienie wewnątrz guza.

• Elastografia USG – guzki twardsze są bardziej podejrzane o złośliwość.
• Scyntygrafia tarczycy (z jodem radioaktywnym ¹³¹I lub technetem ⁹⁹mTc) –Guzki „zimne” (nie wychwytujące jodu) mają wyższe ryzyko nowotworu,
• Rak pęcherzykowy tarczycy często wykazuje ogniskowy wychwyt, ale nie jest to specyficzne.
• Tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MRI) – pomocne w ocenie naciekania sąsiednich struktur i przerzutów odległych (np. do płuc, kości).
• PET/CT (fluorodeoksyglukoza – FDG) – przydatne w przypadku opornych na jod raków, szczególnie w zaawansowanych stadiach.

Rak pęcherzykowy tarczycy – objawy

We wczesnych stadiach rak pęcherzykowy tarczycy często nie daje żadnych objawów. W miarę wzrostu guza mogą pojawić się:

• Guzek w okolicy szyi, który rośnie i nie ustępuje,
• Trudności w połykaniu lub uczucie ciała obcego w gardle,
• Zmiana głosu (chrypka), gdy nowotwór nacieka nerw krtaniowy,
• Powiększenie węzłów chłonnych szyi,
• Duszność, jeśli guz uciska na tchawicę.

Nowoczesne techniki diagnostyczne, takie jak elastografia USG, umożliwiają dokładniejszą ocenę charakteru zmian w tarczycy i pomagają w identyfikacji zmian podejrzanych o złośliwość.

Rak pęcherzykowy tarczycy – przerzuty

Rak pęcherzykowy różni się od raka brodawkowatego mechanizmem szerzenia przerzutów. Podczas gdy rak brodawkowaty przerzutuje głównie do węzłów chłonnych, FTC szerzy się drogą krwionośną, dając przerzuty odległe do:

• Płuc – najczęstsza lokalizacja przerzutów,
• Kości – co może prowadzić do patologicznych złamań,
• Mózgu i wątroby – w bardziej zaawansowanych stadiach choroby.

Rak pęcherzykowy tarczycy – rokowanie

Rokowanie w raku pęcherzykowym tarczycy zależy od kilku czynników, takich jak wiek pacjenta, wielkość guza oraz obecność przerzutów odległych. Średnia 10-letnia przeżywalność wynosi 70-95%, ale w przypadku rozsianych przerzutów maleje do 50%. W porównaniu do raka brodawkowatego, rak pęcherzykowaty tarczycy ma nieco gorsze rokowanie, szczególnie w agresywnych postaciach.

Rak pęcherzykowy tarczycy – leczenie

Odpowiednie leczenie znacznie zwiększa szanse na długotrwałe przeżycie, zwłaszcza u pacjentów z wcześnie wykrytą chorobą. U osób poddanych pełnej terapii skojarzonej, w tym leczeniu jodem radioaktywnym, przeżywalność sięga nawet 90% w ciągu 10 lat.

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, leczenie raka pęcherzykowego tarczycy obejmuje:

• Całkowitą tyreoidektomię – usunięcie tarczycy jest podstawowym zabiegiem chirurgicznym.
• Terapię jodem radioaktywnym (I-131) – stosowaną w celu eliminacji pozostałych komórek nowotworowych i zapobiegania nawrotom.
• Suplementacja hormonów tarczycy (L-tyroksyna) – aby zapobiec wzrostowi TSH, który mógłby stymulować wzrost nowotworu.
• Leczenie przerzutów – w przypadku przerzutów odległych stosuje się leczenie ukierunkowane molekularnie (np. inhibitory kinazy tyrozynowej).

W ostatnich latach coraz większy nacisk kładzie się na indywidualizację leczenia, szczególnie w małych guzach tarczycy. W niektórych przypadkach o powolnym przebiegu rozważa się aktywną obserwację zamiast natychmiastowej operacji. Dodatkowo badania nad nowoczesnymi terapiami celowanymi otwierają nowe możliwości leczenia pacjentów z zaawansowaną chorobą. Rak pęcherzykowy tarczycy jest nowotworem złośliwym, który wymaga starannej diagnostyki i kompleksowego leczenia. Jego odmienny sposób szerzenia się oraz trudności w różnicowaniu z łagodnymi zmianami sprawiają, że wciąż pozostaje wyzwaniem klinicznym. Dzięki postępom w terapii i diagnostyce pacjenci mają coraz większe szanse na skuteczne leczenie i długie życie. Warto regularnie badać tarczycę i zwracać uwagę na wszelkie niepokojące objawy, aby zwiększyć szanse na wczesne wykrycie choroby.