Rak tarczycy - czy może być dziedziczny? Objawy i badania przy nowotworach tarczycy

Rak tarczycy jest złośliwym nowotworem wywodzącym się z komórek gruczołu tarczowego. Występuje głównie u osób dorosłych, około trzykrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Rak tarczycy bywa rozpoznawany przypadkowo podczas wykonywania badania tarczycy z innych przyczyn. Jakie objawy wskazują na raka tarczycy? Czy schorzenie może być dziedziczne? Sprawdź, jak wygląda diagnostyka choroby i na czym polega jej leczenie.

Rak tarczycy – co to za choroba? Rodzaje raka tarczycy

Rak tarczycy jest złośliwym nowotworem wywodzącym się z komórek tarczycy. Wyróżnia się dwa rodzaje komórek miąższu gruczołu tarczowego – komórki pęcherzykowe (zachodzi w nich synteza tyroksyny i trójjodotyroniny) oraz okołopęcherzykowe (tzw. komórki C, odpowiedzialne za wydzielanie kalcytoniny – hormonu odpowiadającego za gospodarkę wapniowo-fosforanową).

W zależności od obrazu histopatologicznego wyróżnia się kilka typów raka tarczycy:

• wywodzące się z komórek pęcherzykowych:
  • zróżnicowane – rak brodawkowaty i rak pęcherzykowy,
  • niskozróżnicowany rak brodawkowaty,
  • niezróżnicowany rak anaplastyczny;
• wywodzący się z komórek okołopęcherzykowych rdzeniasty rak tarczycy.

Najczęściej występującym rakiem tarczycy jest zróżnicowany rak brodawkowaty, który jest jednocześnie najczęstszym rakiem gruczołów wydzielania wewnętrznego u ludzi. Wraz z rakiem pęcherzykowym stanowi 90–95% wszystkich nowotworów złośliwych tarczycy. O wiele rzadziej występują rak rdzeniasty i rak anaplastyczny, które stanowią odpowiednio 1–2% i 1% wszystkich przypadków raka gruczołu tarczowego.

Rak tarczycy występuje około trzykrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn, a jego wykrywalność znacznie zwiększyła się w ostatnich dekadach. Znane są również niektóre czynniki ryzyka jego wystąpienia, m.in.: występowanie raka tarczycy u członków rodziny, narażenie na promieniowanie jonizujące w dzieciństwie czy niedobór jodu w środowisku.

Czy rak tarczycy może być dziedziczny?

Podobnie jak w przypadku wielu innych nowotworów, rak tarczycy może występować rodzinnie. Szacuje się, iż dziedziczna postać dotyczy w przybliżeniu 5% przypadków raka brodawkowatego i nawet 15–30% raka rdzeniastego tarczycy. Do najczęściej występujących mutacji odpowiadających za rodzinną postać raka tarczycy należą: mutacja w genie BRAF, RET i RAS (w raku brodawkowatym); mutacja RAS w raku pęcherzykowym; mutacja RET w raku rdzeniastym. U 50–80% chorych z rakiem anaplastycznym tarczycy stwierdza się mutację genu p53, a u 20–40% – mutację RAS.

Objawy raka tarczycy

Wraz z rozpowszechnieniem badań obrazowych tarczycy, zmiany w jej obrębie coraz częściej są wykrywane przed pojawieniem się objawów klinicznych choroby. U pacjentów z rakiem tarczycy pierwszym symptomem, który skłania do zgłoszenia się do lekarza, bywa powiększenie gruczołu tarczowego, obserwowane jako zwiększenie obwodu szyi. Mogą pojawić się również: chrypka, duszności, problemy z przełykaniem (dysfagia), zmniejszenie masy ciała i osłabienie.

W przypadku towarzyszącego zaburzenia wydzielania hormonów tarczycy pod postacią ich nadmiaru (nadczynności) lub niedoboru (niedoczynności) mogą być obserwowane objawy typowe dla tych nieprawidłowości. Niedoczynność tarczycy wiąże się m.in. z przewlekłym zmęczeniem, uczuciem zimna, zwiększeniem masy ciała, zaparciami, zaburzeniami koncentracji. W nadczynności występują często: nadmierna potliwość, zmniejszenie masy ciała, biegunka, kołatanie serca i niepokój. Obu zaburzeniom towarzyszyć mogą objawy skórne. Niski poziom hormonów tarczycy wiąże się z suchością, a wysoki  z obecnością błyszczącej, tłustej skóry. Należy podkreślić, iż rak tarczycy zwykle nie zaburza czynności wydzielniczej gruczołu.

Diagnostyka raka tarczycy – jakie badania wykonać?

Rozpoznanie raka tarczycy i określenie jego rodzaju jest możliwe po wykonaniu badania histopatologicznego, zwykle po operacyjnym usunięciu gruczołu. Decyzję co do przeprowadzenia zabiegu usunięcia części lub całości tarczycy podejmuje się przede wszystkim na podstawie wyników badań dodatkowych. Stwierdzenie w badaniach obrazowych (m.in. USG) cech guzków, które mogą wskazywać na wysokie ryzyko złośliwości zmiany (centralne unaczynienie, nieregularne granice guzka, zwapnienia), powinny skutkować wykonaniem biopsji cienkoigłowej i konsultacją z chirurgiem.

U każdego pacjenta należy również wykonać badania krwi, w tym pomiar stężenia TSH, fT3, fT4, wapnia i kalcytoniny we krwi. Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny nie są wykonywane rutynowo, ale mogą pomóc w określeniu zaawansowania raka tarczycy w przypadkach wątpliwych.

Metody leczenia raka tarczycy

Podstawową metodą leczenia raka tarczycy jest zabieg operacyjny, zwykle pod postacią całkowitego usunięcia tarczycy z jednoczesnym usunięciem wybranych węzłów chłonnych szyi. Uzupełnieniem leczenia chirurgicznego jest często leczenie tzw. radiojodem, czyli jodem promieniotwórczym, oraz suplementacja lewotyroksyny. U niektórych pacjentów stosowana jest chemio- i radioterapia.

Rak tarczycy – czy występuje u dzieci?

Tak. Mimo iż w populacji dziecięcej rak tarczycy występuje dość rzadko, to jest on najczęściej występującym rakiem wśród dzieci (szacuje się, iż stanowi około 6% wszystkich raków). W porównaniu do raka tarczycy u osób dorosłych, u dzieci nowotwór ten charakteryzuje się zwykle większą agresywnością.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. Lee K. i in., Thyroid Cancer, “StatPearls”, 2022, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459299/.
2. Paulson V., Rudzinski E., Hawkins D., Thyroid Cancer in the Pediatric Population, “Genes”, 2019, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6771006/.
3. Nguyen Q. i in., Diagnosis and Treatment of Patients with Thyroid Cancer, “American Health & Drug Benefits”, 2015, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4415174/.