Stan zapalny szyjki macicy -przyczyny, objawy, metody leczenia

Stan zapalny szyjki macicy (łac. cervicitis) jest jednym z najczęściej występujących schorzeń narządu rodnego u kobiet w różnym wieku. Za jego rozwój są odpowiedzialne zarówno czynniki zakaźne, a wśród nich głównie patogeny przenoszone drogą płciową, jak i czynniki niezakaźne. Zapalenie szyjki macicy może przebiegać bezobjawowo lub prowadzić do pojawienia się nieprzyjemnych dolegliwości, które bezwzględnie powinny skłonić do wizyty u ginekologa. Szybka diagnostyka i prawidłowe leczenie przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka powikłań, które mogą nieść za sobą poważne konsekwencje zdrowotne.

Stan zapalny szyjki macicy – charakterystyka schorzenia

Macica to nieparzysty narząd, który anatomicznie dzieli się na trzon macicy, cieśń oraz szyjkę. Szyjka macicy łączy pochwę z jamą macicy i składa się ona z części nadpochwowej, części pochwowej i kanału szyjki. Zapalenie szyjki macicy to schorzenie związane z początkowo miejscowym stanem zapalnym, który obejmuje następnie cały kanał szyjki macicy, a niekiedy także głębsze warstwy błony śluzowej kanału szyjki. W ginekologii stan zapalny szyjki macicy zaliczany jest do łagodnych zmian, a w jego etiopatogenezie biorą udział różne czynniki.

Stan zapalny szyjki macicy – przyczyny

W etiologii zapalenia szyjki macicy mają swój udział czynniki zakaźne oraz niezakaźne. Jako najczęstszą przyczynę stanu zapalnego szyjki macicy uznaje się choroby przenoszone drogą płciową (ang. STI- sexually transmitted infection) wraz z wydzieliną pochwową i nasieniem, takie jak:

• Chlamydioza (wywoływana przez bakterię Chlamydia trachomatis),
• Rzeżączka (choroba powodowana przez bakterię Neisseria gonorrhoeae),
• Rzęsistkowica (infekcja wywoływana przez pasożyta układu moczowo-płciowego- Trichomonas vaginalis),
• Wirus brodawczaka ludzkiego- HPV (zidentyfikowanych jest ponad 100 typów HPV, a wśród nich typy niskiego ryzyka, powodujące łagodne choroby narządów płciowych oraz typy wysokiego ryzyka, które są związane z nowotworami; HPV typu 16 oraz 18 odpowiadają za około 70% przypadków raka szyjki macicy),
• Opryszczka (za opryszczkę narządów płciowych odpowiedzialny jest wirus Herpes simplex, najczęściej typu 2.)

Innymi mikroorganizmami potencjalnie zaangażowanymi w rozwój stanu zapalnego szyjki macicy są: Mycoplasma genitalium, Mycoplasma hominis, Ureaplasma parvum, Ureaplasma urealyticum. Staphylococcus spp., Streptococcus spp., a także grzyby.

Niezakaźne przyczyny zapalenia szyjki macicy obejmują reakcje alergiczne i podrażnienia chemiczne (wywołane przez np.: spirale antykoncepcyjne, lateks, żele plemnikobójcze), podrażnienia mechaniczne (poród naturalny, zabiegi ginekologiczne).

Zapalenie szyjki macicy – czynniki ryzyka

Czynnikami predysponującymi do rozwoju zapalenia szyjki macicy są:

• brak właściwej higieny osobistej,
• zaburzenia hormonalne,
• wielorództwo,
• poporodowe pęknięcia szyjki macicy,
• przerwanie ciąży,
• poronienia samoistne,
• infekcje okolic intymnych,
• ryzykowne zachowania seksualne, częsta zmiana partnerów,
• uszkodzenia nabłonka szyjki macicy (podczas porodu naturalnego, niektórych zabiegów ginekologicznych).

Stan zapalny szyjki macicy – objawy

W wielu przypadkach stan zapalny szyjki macicy może przebiegać bez zauważalnych objawów albo są one znikome. Symptomy zapalenia szyjki macicy są zwykle niespecyficzne. Najczęściej występującym objawem są obfite, gęste upławy, w postaci ropnej lub śluzowo-ropnej wydzieliny, zazwyczaj o nieprzyjemnym zapachu. Na stan zapalny szyjki macicy mogą wskazywać również:

• krwawienia międzymiesiączkowe,
• krwawienia i/lub ból podczas stosunku seksualnego,
• swędzenie, pieczenie oraz zaczerwienie okolic intymnych,
• ból w podbrzuszu,
• ból w okolicy krzyżowej,
• bolesne i częste oddawanie moczu (związane z wtórnym zapaleniem tylnej części cewki moczowej).

Przewlekły stan zapalny szyjki macicy

Zapalenie szyjki macicy z klinicznego punktu widzenia może mieć przebieg ostry lub przewlekły z okresami zaostrzeń. Schorzenie to ma nierzadko charakter nawracający. Przewlekły stan zapalny może rozwinąć się w wyniku nierozpoznanego i nieleczonego zapalenia szyjki macicy lub jeśli podjęte leczenie nie było skuteczne. Może on prowadzić do wystąpienia niepożądanych powikłań, takich jak: przeniesienie infekcji na górny odcinek dróg rodnych, zapalenie błony śluzowej macicy, zapalenie jajowodów i zapalenie narządów miednicy mniejszej (ang. PID- pelvic inflammatory disease). Z kolei konsekwencje PID mogą obejmować niepłodność, a także zwiększone ryzyko ciąży pozamacicznej. Stan zapalny szyjki macicy jest wyjątkowo niebezpieczny u kobiet w ciąży i może powodować komplikacje, skutkując na przykład transmisją infekcji na dziecko, czy przedwczesnym porodem. Jako powikłania przewlekłego stanu zapalnego szyjki macicy wymienia się również: zwłóknienie szyjki, zwężenie kanału szyjki macicy, wtórne zakażenie układu moczowego. Ponadto przewlekłe zapalenie szyjki macicy może przyczyniać się do rozwoju raka szyjki macicy.

Powiększona macica – stan zapalny

Jednym z powikłań stanu zapalnego szyjki macicy jest zapalenie błony śluzowej macicy (łac. endometritis). W większości przypadków dochodzi do niego na drodze zakażeń wstępujących, czyli przeniesienia infekcji z położonych niżej narządów. Często choroba ta przebiega skąpoobjawowo, a głównym objawem zgłaszanym w wywiadzie są nieprawidłowe krwawienia o zwiększonym nasileniu i dłuższym okresie trwania oraz krwawienia międzymiesiączkowe. Stwierdzona w badaniu palpacyjnym powiększona macica, a także jej bolesność, mogą świadczyć o zajęciu przez stan zapalny warstwy mięśniowej macicy.

Rozpoznanie i metody leczenie zapalenia szyjki macicy

Jednym z istotnych elementów profilaktyki zdrowotnej kobiet są regularnie wykonywane badania ginekologiczne. Na wizytę do ginekologa warto udać się raz do roku lub w przypadku wystąpienia niepokojących dolegliwości.

Podczas wizyty lekarz na wstępie przeprowadzi wywiad dotyczący cyklu miesięcznego, stosowanej antykoncepcji, przebytych chorób. Następnie wykonana klasyczne badanie ginekologiczne, połączone z badaniem we wziernikach, w trakcie którego pobrany może zostać materiał na badania z zakresu diagnostyki laboratoryjnej. Wśród badań pozwalających wykryć ewentualną infekcję intymną są np.: posiew mikrobiologiczny, diagnostyka wybranych patogenów metodami biologii molekularnej, wykonywane z pobranych wymazów, jak również wykrywanie obecnych w surowicy przeciwciał IgM i IgG. Uzyskane wyniki badań pozwalają na postawienie diagnozy i zastosowanie terapii celowanej.

Leczenie stanu zapalnego szyjki macicy jest uzależnione od jego etiologii. Leki mogą być podawane doustnie lub dopochwowo. Stosuje się środki przeciwzapalne, przeciwbólowe, antybiotyki oraz leki przeciwgrzybicze. W trakcie leczenia wskazane jest zachowanie wstrzemięźliwości seksualnej i prawidłowej higieny. Jeśli przyczyną stanu zapalnego szyjki macicy jest patogen przenoszony drogą płciową, diagnostyce i jeśli wystąpi taka konieczność leczeniu, powinien poddać się też partner seksualny pacjentki.

Stan zapalny szyjki macicy jest chorobą wymagającą konsultacji lekarskiej i zastosowania leczenia, gdyż nieleczony może prowadzić do wystąpienia powikłań.

Autor: Mgr Aleksandra Wasilów

Bibliografia:

1. Ginekologia, tom II. Bręborowicz H.G. (red.). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2020.
2. Cervicitis: Etiology, diagnosis and treatment. Ortiz-de la Tabla V, Gutiérrez F. Enferm Infecc Microbiol Clin (Engl Ed). 2019 Dec;37(10):661-667.
3. Położnictwo i ginekologia. Pisarski T. (red.). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002.
4. Diseases Characterized by Urethritis and Cervicitis https://www.cdc.gov/std/treatment-guidelines/urethritis-and-cervicitis.htm#anchor_1618408642102.