Światłowstręt - przyczyny, objawy, możliwe choroby

Światłowstręt – co to takiego? Światłowstręt to objaw pojawiający się u osób wykazujących zwiększoną wrażliwość na światło. Pacjenci doświadczający światłowstrętu mają problem z normalnym funkcjonowaniem w środowisku, z typową ekspozycją na światło. Nadwrażliwość ta powoduje utrudnienia w prawidłowym widzeniu w ciągu dnia, co przekłada się na dyskomfort podczas prowadzenia samochodu, pracy przed komputerem, a skrajnie nawet do przewlekłego bólu. Chociaż objaw światłowstrętu jest zazwyczaj bardziej uciążliwy w jasnym świetle słonecznym, niektóre osoby mogą odczuwać dyskomfort nawet przy umiarkowanym poziomie sztucznego światła. Nieprawidłowa reakcja na światło różni się również u poszczególnych osób, dlatego do problemu należy podchodzić indywidualnie.

Światłowstręt – czy to choroba?

Światłowstręt, inaczej zwany fotofobią, nie jest samodzielną jednostką chorobową, jest klasyfikowany jako objaw spowodowany stanem chorobowym lub lekami, które wpływają na funkcję oczu lub układu nerwowego. Migrenowe bóle głowy i suchość oczu są najczęstszymi przyczynami światłowstrętu. Dodatkowe przyczyny obejmują szereg innych zaburzeń, które wpływają na układ neurologiczny, oczy i zdrowie psychiczne.

Światłowstręt – leczenie

Leczenie światłowstrętu koncentruje się na łagodzeniu choroby podstawowej. Środki zapobiegawcze obejmują wpuszczanie większej ilości naturalnego światła w pomieszczeniach przy jednoczesnym zmniejszaniu jasności oświetlenia w urządzeniach elektronicznych.

Światłowstręt – objawy

Światłowstręt może dotknąć ludzi w każdym wieku. Często jest to nawracające i łagodne z medycznego punktu widzenia doświadczenie, ale może rozwinąć się również w wyniku stanu chorobowego.

Objawy światłowstrętu obejmują:

• szczypanie, pieczenie oczu
• kłucie w oku
• wrażenie obecności ciała obcego w oku
• nadmierne łzawienie
• przymusowe przymykanie oczu
• mrużenie oczu
• bóle głowy
• efekt „prześwietlenia” obrazu
• wrażliwość na światło
• niechęć do światła
• wrażenie, że zwykłe oświetlenie wydaje się zbyt jasne
• widzenie jasnych kolorowych plam, nawet w ciemności lub przy zamkniętych oczach
• trudności w czytaniu lub patrzeniu na zdjęcia lub tekst
• ból lub dyskomfort podczas patrzenia na światło
• poczucie nadmiernej suchości oczu
• ciągłe mruganie

Osoby ze światłowstrętem preferują pochmurne dni, słabo oświetlone pokoje oraz przyciemnione świetlnie ekrany monitorów, jak również wychodzenie wieczorem lub po zmroku, kiedy objaw światłowstrętu nie jest tak uciążliwy.

Przyczyny światłowstrętu

Mechanizmy, które powodują, że niektórzy ludzie są bardziej wrażliwi na światło nie zostały do końca wyjaśnione przez naukowców. Jednak dowiedziono, że indywidualne progi wrażliwości na światło różnią się u większości ludzi. Wrażliwość na światło może być modulowana przez pory roku, z niższymi progami dyskomfortu w miesiącach zimowych niż w miesiącach letnich. Różne długości fal również wpływają na poziom komfortu danej osoby. Niektóre badania wykazały, że osoby cierpiące na migrenę odczuwają większy dyskomfort przy świetle o długości fali niebieskiej lub czerwonej. Pewne wzory światła, zwłaszcza paski, również powodują większy dyskomfort u osób z migreną.

Podstawowym stanem, który nie jest groźny dla zdrowia, a może się objawiać światłowstrętem jest zwyczajne przemęczenie organizmu. Towarzyszy temu zazwyczaj ból głowy oraz odwodnienie. Kolejną sytuacją, która zdarza się powszechnie jest stan po nadużyciu alkoholu. W wyniku wypicia zbyt dużej ilości alkoholu organizm walczy z detoksykacją organizmu oraz odwodnieniem, co objawia się zmęczeniem, pragnieniem, bólami głowy, mięśni, nudnościami, jak również nadwrażliwością na światło i dźwięk.

Światłowstręt jako objaw pojawia się w przypadku zaburzeń fizjologii i struktury samego oka, zaburzeń neurologicznych jak również podczas przyjmowania niektórych leków.

Choroby oka a światłowstręt

Najczęstszym stanem oczu, który może powodować światłowstręt jest zespół suchego oka. Dzieje się tak, gdy oko narażone jest na długotrwałe działanie klimatyzacji, przegrzewane otoczenie czy długotrwałą ekspozycję na światło monitorów czy smartfonów. Produkcja łez jest niewystarczająca, aby zapewnić optymalne nawilżenie i dochodzi do wysychania struktur oka. W tej sytuacji ból oczu, pieczenie, łzawienie i światłowstręt, często idą ze sobą w parze. Dochodzi do pogorszenia widzenia. Warto w tym przypadku dbać o nawilżenie oka.

Inne choroby oczu, które mogą powodować światłowstręt obejmują:

• zapalenie spojówek
• choroby rogówki
• zapalenie nerwu wzrokowego
• zapalenie błony naczyniowej oka
• stany autoimmunologiczne, alergie
• bielactwo
• otarcie rogówki
• infekcja lub zapalenie oka
• zaćma
• jaskra
• odwarstwienie siatkówki

Stany neurologiczne a światłowstręt

Migrenowe bóle głowy są najczęstszym zaburzeniem neurologicznym, który może powodować światłowstręt, stan ten występuje u 80–90% osób z bólami głowy. Światłowstręt jest tak powszechny u osób z tą przypadłością, że jest to jedno z kryteriów stosowanych przez lekarzy w diagnozowaniu migreny.

Lęk, depresja, psychoza, zażywanie narkotyków i odstawienie narkotyków mogą również wywoływać tzw. światłowstręt psychiczny. Dzieci i dorośli z autyzmem mogą być nadwrażliwi na otaczające bodźce i często są zaniepokojeni lub zdenerwowani światłami, hałasami lub nieoczekiwanymi doznaniami. Ponadto osoby te mogą zażywać leki, które dodatkowo pobudzają nadwrażliwość na światło.

Inne stany neurologiczne, które mogą powodować światłowstręt, obejmują:

• urazy głowy czy urazowe uszkodzenia mózgu
• zapalenie opon mózgowych
• neuralgia nerwu trójdzielnego
• neuropatia twarzy
• kurcze powiek
• fibromialgia
• napięciowe bóle głowy
• depresja
• zaburzenia lękowe i paniczne
• psychozy
• autyzm

Leki a światłowstręt

Wiele leków wywołuje światłowstręt tymczasowo. Tetracyklina, popularny antybiotyk, jest powszechnie kojarzona z światłowstrętem. Kolejnym lekiem bardzo często używanym w diagnostyce okulistycznej jest atropina, która występuje w postaci kropli i może być stosowana również u dzieci. Wykazuje działanie rozszerzające źrenice, co pomaga w ocenie struktur oka, jak również diagnostyce wad oka. Efektem ubocznym jest światłowstręt, który może utrzymywać się nawet do kilku dni, dlatego przed badaniem okulistycznym z wykorzystaniem atropiny należy uwzględnić ograniczenie w kierowaniu pojazdami i zabezpieczanie oczu przed nadwrażliwością na światło np. stosując okulary przeciwsłoneczne.

Światłowstręt może być skutkiem ubocznym następujących leków:

• benzodiazepiny
• barbiturany
• haloperidol
• chlorochina
• metotreksat
• ibuprofen
• naproksen
• chlorochina
• metylofenidat

Choroby genetyczne a światłowstręt

Chorobą genetyczną której objawem jest światłowstręt jest porfiria należąca do grupy rzadkich zaburzeń, wynikających z gromadzenia się w organizmie substancji chemicznych zwanych porfirynami. Porfiryny są to związki potrzebne do wytworzenia hemu, części hemoglobiny, która jest białkiem niezbędnym w prawidłowym funkcjonowaniu krwinek czerwonych. Jej nadrzędną funkcją jest przenoszenie tlenu do narządów i tkanek organizmu. Do przemiany porfiryn w hem potrzeba ośmiu enzymów. Bez wystarczającej ilości któregokolwiek z tych enzymów porfiryny gromadzą się w organizmie. Wysoki poziom porfiryn może powodować poważne problemy, głównie w układzie nerwowym i skórze. Jest to choroba genetyczna związana z mutacją genu, dziedziczona w sposób autosomalny dominujący, co znaczy, że jeden rodzic z jedną wadliwą kopią genu, w 50% może przenieść chorobę na dziecko.

Objawy skórne, takie jak bladość i oczne, takie jak światłowstręt, w porfirii nasilają się w obecności światła słonecznego. Dlatego osoby te mogą preferować poruszanie się po zmroku. To jest powód, dla którego niektórzy ludzie nazywają porfirię „chorobą wampirów”. Chociaż porfirii nie można wyleczyć, leki i pewne zmiany stylu życia mogą pomóc w jej wyciszeniu.

Leczenie i zapobieganie nadwrażliwości na światło

Światłowstręt jest kłopotliwym objawem, który zwykle można opanować poprzez dostosowanie stylu życia – noszenie okularów przeciwsłonecznych i przyciemnianie świateł. Może to jednak oznaczać poważny problem medyczny lub okulistyczny. Gdy przyczyną jest stan chorobowy, należy skupić się na pierwotnej jednostce chorobowej i wprowadzeniu skutecznego leczenia. Leczenie może przebiegać odmiennie w zależności, od przypadłości która dotyka pacjenta. Na przykład, przy zapaleniu nerwu wzrokowego z powodu stwardnienia rozsianego, wymagane jest wprowadzenie celowanej terapii, aby opanować stwardnienie rozsiane. Zaćma czy też jaskra może wymagać leczenia operacyjnego jak również farmakoterapii. Jeśli światłowstręt jest spowodowany migreną, można doraźnie wspomóc się lekami bez recepty lub skonsultować się z lekarzem celem wdrożenia skuteczniejszej terapii.

Podczas leczenia choroby podstawowej poprawa światłowstrętu może zająć kilka dni lub nawet dłużej. Drugi aspekt leczenia światłowstrętu koncentruje się na łagodzeniu samego objawu. Jest kilka rzeczy, które można zrobić, aby zachować komfort:

• odpoczynek i prawidłowe nawodnienie organizmu
• zmniejszenie ekspozycji na światło
• wspomaganie osłony oczu okularami przeciwsłonecznymi
• nawilżanie oczu kroplami do tego przeznaczonymi
• wspomaganie lekami przeciwbólowymi, jak paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
• farmakoterapia tryptanami – lekami na migrenowe bóle głowy, które wyciszają nadaktywne nerwy bólowe
• toksyna botulinowa w leczeniu kurczu powiek
• terapia psychologiczna i psychiatryczna w celu złagodzenia lęku, depresji
• steroidowe krople do oczu stosowane w leczeniu zapalenia błony naczyniowej oka
• używanie okularów w różowym odcieniu o nazwie FL-41 (blokowanie fal światła niebieskiego)
• noszenie kapelusza, czapki redukujących odblaski z zewnątrz
• unikanie używania lamp fluorescencyjnych w pomieszczeniach
• zmniejszanie ustawienia jasności urządzeń elektronicznych, takich jak telewizory, telefony i komputery.

Autor: Dr n.med. Iwona Chromik

Bibliografia:

1. Porphyrias and photosensitivity: pathophysiology for the clinician. Kakoullis L, Louppides S, Papachristodoulou E, Panos G. Postgrad Med. 2018 Nov;130(8):673-686.
2. Photophobia: when light hurts, a review. Albilali A., Dilli E. Current neurology and neuroscience reports 18 2018: 1-6.
3. Photophobia in neurologic disorders. Wu Y, Hallett M. Transl Neurodegener. 2017 Sep 20;6:26.
4. Diagnosis, pathophysiology, and treatment of photophobia. Katz, Bradley J., and Kathleen B. Digre. Survey of ophthalmology 61.4 (2016): 466-477.
5. Shedding light on photophobia. Digre KB, Brennan KC. J Neuroophthalmol. 2012 Mar;32(1):68-81.