Wczesne objawy gorączki krwotocznej – kiedy należy wykonać badania?

Gorączka krwotoczna jest wspólną nazwą chorób wywołanych przez wirusy, charakteryzujących się ostrym początkiem i ciężkim przebiegiem, z towarzyszącą gorączką, niewydolnością krążenia, zaburzeniami krzepnięcia krwi prowadzącymi do masywnych krwotoków z błon śluzowych. Zachorowania występują najczęściej w krajach Afryki, Azji i Ameryki Południowej, ale spotyka się je również na terenie Europy.

Czym są wirusowe gorączki krwotoczne?

Wirusowe gorączki krwotoczne to choroby wywoływane przez przedstawicieli czterech rodzin wirusów – Arenaviridae, Bunyaviridae, Filoviridae i Flaviviridae. W zależności od czynnika etiologicznego choroba może różnić się objawami i przebiegiem, jednak zwykle obserwuje się kilka wspólnych cech gorączek krwotocznych – obecność podwyższonej temperatury ciała, zaburzenia krzepnięcia prowadzące do krwotoków z błon śluzowych i niewydolność krążenia.

Rezerwuarem zakażenia wirusami wywołującymi gorączki krwotoczne są najczęściej gryzonie, rzadziej komary i kleszcze. W efekcie większość przypadków zachorowań obserwuje się w rejonach, które są naturalnym siedliskiem nosicieli, najczęściej w Azji Południowo-Wschodniej, Afryce i Ameryce Południowej. Niestety, w związku z migracją ludzi osoby zakażone można spotkać niemal w każdym miejscu na świecie. Zakażenie może być również przenoszone drogą kropelkową z człowieka na człowieka.

Objawy gorączki krwotocznej

Na wstępie warto wspomnieć kilka słów o patogenezie gorączek krwotocznych, co pozwoli lepiej zrozumieć objawy choroby i jej gwałtowny przebieg. Po wniknięciu do organizmu człowieka wirus namnaża się w makrofagach i komórkach dendrytycznych, co pozwala mu na szybkie rozprzestrzenienie się w ustroju. Za wystąpienie gorączki, zaburzeń krzepnięcia i zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych odpowiadają substancje uwalniane z makrofagów (cytokiny i chemokiny).

Okres wylęgania się gorączki krwotocznej jest zależny od wirusa odpowiedzialnego za schorzenie i może trwać od 2–5 dni (w przypadku zakażenia flebowirusem – Phlebovirus z rodziny Bunyaviridae) do 9–35 dni (w zakażeniu hantawirusami zrodziny Bunyaviridae). Początkowo objawy choroby są niespecyficzne i obejmują: osłabienie, ból głowy, mięśni i stawów oraz gorączkę. Z czasem dołączają się inne symptomy – zaczerwienienie spojówek, skóry i błon śluzowych, wybroczyny na skórze i obrzęki. W późniejszym etapie choroby obserwuje się krwiste wymioty i biegunkę oraz krwawienie z błon śluzowych. Niewydolność narządów (wątroby, nerek, układu krążenia i oddechowego) świadczy o końcowym stadium gorączki krwotocznej, który w przypadku wielu chorych skutkuje zgonem.

Poszczególne gorączki krwotoczne różnią się nasileniem danych objawów. Najcięższy przebieg choroby obserwuje się w zakażeniu filowirusami Marburg i Ebola. Po mniej więcej 5–7 dniach od wystąpienia objawów prodromalnych pojawia się grudkowa wysypka na ciele, która w ciągu 24 godzin może przekształcić się w rozlane zmiany krwotoczne. Krwawienie w przebiegu gorączki Ebola i Marburg może dotyczyć nawet miejsc, w których są założone wkłucia donaczyniowe. U większości chorych dochodzi do niewydolności wielonarządowej, a śmiertelność sięga nawet 80–90%.

Diagnostyka gorączki krwotocznej – na czym polega?

Rozpoznanie choroby w początkowym stadium, przed pojawieniem się objawów zaburzeń krzepnięcia, jest dużym wyzwaniem, szczególnie w rejonach, które nie należą do terenów endemicznych występowania gorączki krwotocznej. Istotne znaczenie w diagnostyce ma przeprowadzenie szczegółowego wywiadu z pacjentem, z uwzględnieniem danych epidemiologicznych, m.in. dotyczących odbywanych w ostatnim czasie podróży i kontaktu z osobami mogącymi być źródłem zakażenia. Schorzenie wymaga różnicowania z innymi jednostkami chorobowymi, m.in. z: zakażeniem HIV, leptospirozą, malarią, durem brzusznym, toczniem rumieniowatym układowym i nowotworami złośliwymi.

W trakcie diagnostyki gorączki krwotocznej już na wczesnym etapie choroby wykonuje się badania krwi, m.in.: pełną morfologię krwi, badania układu krzepnięcia, testy wątrobowe (aktywność aminotransferazy alaninowej i asparaginianowej, gamma-glutamylotranspeptydazy, fosfatazy zasadowej oraz stężenie bilirubiny), poziom CRP i prokalcytoniny. Konieczne są również: badania mikrobiologiczne (posiew krwi, moczu), badanie ogólne moczu i RTG klatki piersiowej. Rozpoznanie jest możliwe po ustaleniu czynnika etiologicznego gorączki krwotocznej, czyli po dodatnim wyniku powtarzanych badań serologicznych (obecności przeciwciał przeciwko specyficznym wirusom) lub – częściej – po wyizolowaniu wirusa metodą badań molekularnych (RT-PCR).

Metody leczenia gorączki krwotocznej

Pacjent, który w ostatnim czasie podróżował, prezentujący objawy mogące sugerować chorobę zakaźną, powinien zostać w pierwszej kolejności poddany izolacji, a następnie otoczony opieką w odpowiednich warunkach, zmniejszających ryzyko zakażenia innych osób, w tym personelu medycznego. Podstawą leczenia gorączek krwotocznych pozostaje postępowanie objawowe, w razie potrzeby na oddziałach intensywnej terapii. Nie istnieje aktualnie leczenie przyczynowe w przypadku większości gorączek krwotocznych, w tym wywołanych wirusami Ebola, Marburg i w gorączce Denga powodowanej przez wirus denga z rodziny Flaviviridae. W zakażeniu wirusem Lassa (rodzina Arenaviridae) obserwuje się poprawę po włączeniu rybawiryny na wczesnym etapie.

Bibliografia

1. Mangat R., Louie T., Viral Hemorrhagic Fevers, “StatPearls”, 2022, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560717/.
2. Fhogartaigh C., Aarons E., Viral haemorrhagic fever, “Clinical Medicine”, 2015, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4954527/.
3. Cianciara J., Juszczyk J., Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007.