Witamina D3 w ciąży - co warto wiedzieć?

Witamina D (nazywana również kalcyferolem) to witamina rozpuszczalna w tłuszczach, która naturalnie występuje w niektórych produktach spożywczych i dostępna także jako suplement diety. Jest również wytwarzana endogennie, gdy promienie ultrafioletowe (UV) pochodzące ze światła słonecznego w kontakcie ze skórą, powodują jej syntezę.

Witamina D pozyskiwana z ekspozycji na słońce, żywności i suplementów jest biologicznie obojętna i w celu aktywacji musi przejść w organizmie dwie hydroksylacje. Pierwsza hydroksylacja zachodząca w wątrobie przekształca witaminę D w 25-hydroksywitaminę D czyli 25(OH)D, znaną również jako kalcydiol. Druga hydroksylacja zachodzi przede wszystkim w nerkach i tworzy fizjologicznie aktywną 1,25-dihydroksywitaminę D czyli 1,25(OH)2D, znaną również jako kalcytriol. To ta druga postać jest fizjologicznie aktywna i wspomaga wiele procesów w organizmie. Jakich?

Co reguluje witamina D?   

Witamina D wspomaga wchłanianie wapnia w jelitach i utrzymuje odpowiednie stężenie zarówno wapnia jak i fosforanów w surowicy, aby umożliwić prawidłową mineralizację kości i zapobiec tężyczce hipokalcemicznej (mimowolne skurcze mięśni prowadzące do skurczów i rozkurczów). Jest także niezbędna do wzrostu kości i ich przebudowy przez komórki kości zwane osteoblastami i osteoklastami. Bez wystarczającej ilości witaminy D kości mogą stać się cienkie, łamliwe lub zniekształcone. Wystarczająca ilość witaminy D zapobiega krzywicy u dzieci i osteomalacji (zmniejszenie gęstości kości) u dorosłych. Wraz z wapniem witamina D pomaga również chronić osoby starsze przed osteoporozą.

Witamina D pełni w organizmie inne role, w tym redukcję stanu zapalnego, a także modulację takich procesów, jak wzrost komórek, funkcjonowanie nerwowo-mięśniowe i odpornościowe oraz metabolizm glukozy. Wiele genów kodujących białka regulujące proliferację, różnicowanie i apoptozę komórek jest częściowo modulowanych przez witaminę D.

Niedobór tej witaminy w ciąży może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych matki i dziecka, dlatego tak ważne jest dbanie o jej odpowiedni poziom.

Witamina D3 w ciąży – za co odpowiada?

Jak wynika z poprzednich informacji rola witaminy D3 w organizmie człowieka jest ogromna. Jej znaczenie w czasie ciąży wzrasta, ponieważ realnie wpływa zarówno na zdrowie matki, jak i rozwój dziecka. W ciąży organizm kobiety dostosowuje się, by dostarczać większe ilości minerałów rozwijającemu się płodowi. Odpowiedni poziom witaminy D3 w ciąży odpowiada za prawidłowy rozwój kości i zębów dziecka, wspiera układ nerwowy i odpornościowy oraz reguluje wchłanianie wapnia i fosforu. U matki zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak stan przedrzucawkowy. Reguluje funkcjonowanie układu odpornościowego, zmniejszając ryzyko infekcji, które w ciąży mogą być groźne zarówno dla matki, jak i dziecka. Dla rozwijającego się płodu witamina D3 jest kluczowa w wielu aspektach.

• Tworzenie i mineralizacja kości i zębów

 Witamina D3 zwiększa przyswajanie wapnia i fosforu, które są podstawowymi składnikami budulcowymi kości i zębów. W ostatnich miesiącach ciąży organizm dziecka magazynuje te minerały, przygotowując się do życia poza organizmem matki.

• Rozwój układu nerwowego i mięśniowego

Witamina D3 wpływa na rozwój układu nerwowego i mięśniowego dziecka, wspierając prawidłową budowę komórek nerwowych oraz mięśni.

• Wzmacnianie układu odpornościowego

Już w okresie prenatalnym witamina D3 oddziałuje na geny związane z odpowiedzią immunologiczną, co ma znaczenie dla zdrowia noworodka w pierwszych miesiącach życia.

• Zapobieganie chorobom w przyszłości

Niektóre badania sugerują, że odpowiedni poziom witaminy D3 w ciąży zmniejsza ryzyko rozwoju chorób przewlekłych w późniejszym życiu dziecka, takich jak cukrzyca typu 1, choroby alergiczne, choroby układu sercowo-naczyniowego.

Witamina D3 w ciąży – w czym występuje?

Witamina D3 naturalnie występuje w niewielu produktach spożywczych, dlatego jej uzupełnianie dietą bywa wyzwaniem. Miąższ tłustych ryb takich jak: pstrąg, łosoś, tuńczyk, makrela, śledź czy sardynki. Oleje z wątroby ryb należą do najlepszych źródeł.

Kolejnym źródłem są żółtka jaj, które choć nie zawierają dużych ilości witaminy D3, stanowią wartościowy dodatek w diecie. Warto również sięgać po wątróbkę, która oprócz witaminy D3 dostarcza wielu innych cennych składników odżywczych. Różnorodność produktów spożywczych i zawartość witaminy D w porcji wymieniono w tabeli.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/witamina-b12-w-ciazy-co-warto-wiedziec/

W krajach o ograniczonej ekspozycji na słońce, takich jak Polska, coraz częściej spotykamy produkty wzbogacane w witaminę D3. Należą do nich masła i margaryny, niektóre rodzaje mleka, jogurty, soki czy nawet płatki śniadaniowe. Regularne spożywanie takich produktów może wspierać utrzymanie prawidłowego poziomu witaminy D3.

Choć dieta może pomóc w dostarczeniu witaminy D3, najważniejszym jej źródłem pozostaje synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych. Niestety, w okresie jesienno-zimowym, gdy dostęp do słońca jest ograniczony, suplementacja staje się często koniecznością.

Witamina D3 w ciąży – czy jest bezpieczna?

Witamina D3 jest uważana za bezpieczną i niezwykle ważną w czasie ciąży, pod warunkiem stosowania jej w odpowiednich dawkach. Normy poziomu witaminy D3 u człowieka mierzone są poprzez oznaczenie stężenia 25(OH)D w surowicy. Za optymalny poziom uznaje się wartości między 30 a 50 ng/ml. Poziom poniżej 20 ng/ml wskazuje na niedobór, a powyżej 100 ng/ml na nadmiar, który może być szkodliwy.

Zapotrzebowanie na witaminę D3 u zdrowego dorosłego wynosi około 800–2000 IU dziennie, w zależności od masy ciała, wieku oraz poziomu ekspozycji na słońce. Kobiety w ciąży mają jednak wyższe potrzeby, które wynoszą od 1500 do 2000 IU na dobę, zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG). W przypadku stwierdzonego niedoboru lekarz może zalecić dawki wyższe, np. 4000 IU dziennie, jednak suplementacja zawsze powinna odbywać się pod kontrolą specjalisty.

Choć witamina D3 jest bezpieczna, można ją przedawkować, co prowadzi do hiperwitaminozy D. Objawia się ona zwiększonym poziomem wapnia we krwi (hiperkalcemią), co objawia się nudnościami, osłabieniem, bólami głowy, a w poważnych przypadkach uszkodzeniem nerek czy serca.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/witamina-b6-w-ciazy-co-warto-wiedziec/

Witamina D3 w ciąży – kiedy brać?

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne oraz inne organizacje medyczne zalecają rutynową suplementację witaminy D3 u kobiet w ciąży, zwłaszcza w miesiącach jesienno-zimowych, kiedy ekspozycja na słońce jest ograniczona, a synteza skórna witaminy D3 niewystarczająca. Zaleca się, aby kobiety planujące ciążę zaczęły przyjmować preparaty z witaminą już wcześniej, przed planowaną ciążą. Suplementacja powinna być kontynuowana przez wszystkie trymestry, a jej dawka ustalana indywidualnie na podstawie badań z krwi, które pozwalają określić stężenie 25(OH)D.

Warto pamiętać, że witaminę D3 najlepiej przyjmować podczas posiłku zawierającego tłuszcze, co poprawia jej wchłanianie.

Niedobór witaminy D w ciąży – skutki dla mamy i dziecka?

U kobiety w ciąży niedostateczny poziom witaminy D prowadzi do zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej, co osłabia kości, a w skrajnych przypadkach prowadzić do osteoporozy i zwiększonego ryzyka złamań. W III trymestrze wzrasta zapotrzebowanie płodu na ten pierwiastek, gdy nie ma odpowiedniego stężenia w organizmie matki, witamina pobierana jest z kości. Ponadto, niedobór witaminy D zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań ciążowych takich jak przedwczesny poród, stan przedrzucawkowy. Niedobór witaminy D3 również wiąże się z większą podatnością na choroby autoimmunologiczne i zapalne.

U dziecka niedobór witaminy D w okresie prenatalnym prowadzi do zaburzeń w mineralizacji kości, zwiększa ryzyko krzywicy, czyli choroby wynikającej z niedoboru wapnia i fosforu w organizmie, już w okresie życia płodowego. Ponadto, niewystarczająca ilość witaminy D w ciąży wpływa na rozwój układu odpornościowego dziecka, predyspozycji do rozwoju alergii, astmy czy innych chorób autoimmunologicznych w przyszłości czy infekcji. Badania sugerują również, że dzieci matek z niedoborem witaminy D mają większe ryzyko rozwoju cukrzycy typu 1 oraz chorób serca w dorosłym życiu.

Pytania i odpowiedzi

1. Jak niedobór witaminy D3 w ciąży może wpływać na rozwój kości i układu odpornościowego dziecka?

Niedobór witaminy D3 w ciąży zdecydowanie negatywnie wpływa na prawidłowy rozwój kości dziecka i zwiększa ryzyko krzywicy po urodzeniu. Witamina D3 jest kluczowa dla mineralizacji kości, dlatego jej brak może skutkować ich osłabieniem jak również deformacjami. Ponadto niedostateczna ilość witaminy D3 w okresie prenatalnym osłabia rozwój układu odpornościowego dziecka, co objawia się większą podatnością na infekcje w pierwszych latach życia. U dzieci matek z niedoborem witaminy D3 obserwuje się także większe ryzyko chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1.

2. Czy suplementacja witaminy D3 w ciąży może pomóc w zapobieganiu stanowi przedrzucawkowemu i innym powikłaniom ciążowym?

Tak, suplementacja witaminy D3 w ciąży zmniejszenia ryzyko stanu przedrzucawkowego, który wiąże się z nadciśnieniem i białkomoczem. Witamina D3 wspiera funkcje układu odpornościowego i naczyniowego. Badania sugerują również, że odpowiedni poziom witaminy D3 obniżać ryzyko cukrzycy ciążowej, porodu przedwczesnego oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka.

3. Jak poziom witaminy D3 w ciąży wpływa na zdrowie dziecka po narodzinach?

Po porodzie dziecko, którego matka utrzymywała odpowiedni poziom witaminy D3 w czasie trwania ciąży ma zapewniony prawidłowy rozwój kości i zębów, zmniejszone ryzyko wystąpienia krzywicy czy deformacji kostnych. Dodatkowo wsparte zostaje prawidłowe kształtowanie układu odpornościowego co zmniejsza podatność na infekcje jak i ryzyko wystąpienia alergii. Warto dodać, że suplementacja noworodka witaminą D3 powinna zostać wprowadzona od pierwszych jego dni, niezależnie od sposobu karmienia.