Woreczek żółciowy – gdzie jest i dlaczego boli? Schorzenia pęcherzyka żółciowego

Pęcherzyk żółciowy (woreczek żółciowy) to element układu pokarmowego. Narząd ten znajduje się w okolicy wątroby. Jego głównymi zadaniami są kontrolowanie poziomu żółci i pomoc w trawieniu tłuszczów. Pęcherzyk żółciowy mimo swych stosunkowo niewielkich rozmiarów, narażony jest na szereg patologii. Bez wątpienia jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób woreczka żółciowego jest kamica. Stan ten predysponuje do powstania stanu zapalnego i szeregu innych powikłań. Dowiedz się więcej o schorzeniach pęcherzyka żółciowego i sprawdź, za co odpowiada ten narząd.

Co to jest woreczek żółciowy?

Woreczek żółciowy to pospolite określenie pęcherzyka żółciowego. Służy on do gromadzenia i zagęszczania żółci do momentu jej wykorzystania w procesie emulgacji tłuszczów. Żółć jest płynną wydzieliną wątroby, która bierze udział w trawieniu i wchłanianiu tłuszczów. Woreczek żółciowy ma kształt gruszki o długości 10 cm. Z uwagi na dużą zawartość żółci ma ciemny kolor. W jego strukturze wyróżnia się dno, trzon i szyjkę. Drogami żółciowymi łączy się z wątrobą i dwunastnicą. Narząd ten znajduje się na wysokości dziewiątego i dziesiątego żebra,  po prawej stronie ciała, w dolnej części wątroby.

Jakie funkcje pełni woreczek żółciowy?

Jak wcześniej wspomniano, pęcherzyk żółciowy jest magazynem dla żółci. Jest ona zbierana w okresie międzyposiłkowym. W przerwach pomiędzy posiłkami  produkowana jest w wątrobie i trafia do pęcherzyka. W trakcie posiłku uwalniana jest do dwunastnicy. Funkcją żółci jest wspomaganie trawienia poprzez emulgację tłuszczów. Jej produkcja jest stała – w ciągu doby powstaje około 0,5 do 1 litra. Sam pęcherzyk żółciowy mieści około 60 ml żółci, która ulega procesom zagęszczania. Żółć wspomaga oczyszczanie organizmu z toksyn i przyswajanie niezbędnych witamin.

Dlaczego może boleć woreczek żółciowy?

Dolegliwości ze strony pęcherzyka żółciowego mogą być spowodowane jednym z takich schorzeń jak :

• zapalenie pęcherzyka żółciowego,
• kamica pęcherzyka żółciowego,
• rak pęcherzyka żółciowego,
• ropniak pęcherzyka żółciowego,
• polip pęcherzyka żółciowego,
• wodniak pęcherzyka żółciowego.

Poniżej przedstawione zostały najważniejsze informacje na temat potencjalnych przyczyn bólu i innych objawów ze strony woreczka żółciowego.

Zapalenie pęcherzyka żółciowego

Ból woreczka żółciowego może być wynikiem toczącego się w tym narządzie stanu zapalnego, który jest konsekwencją kamicy. Zapalenie pęcherzyka żółciowego może mieć charakter ostry lub przewlekły. W pierwszym przypadku rozwija się w wyniku zablokowania odpływu żółci przez kamień żółciowy. Towarzyszą temu następujące dolegliwości: ciężki stan ogólny, gorączka i dreszcze, kolka żółciowa powyżej 6 godzin, wymioty, przyspieszenie tętna i przyspieszenie oddechu, objaw Chełmońskiego i Murphy’ego (najogólniej bolesność w trakcie opukiwania okolic wątroby), tkliwość powłok brzusznych oraz wyczuwalny bolesny pęcherzyk żółciowy. W niektórych przypadkach rozwijają się objawy otrzewnowe. Z kolei przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego spowodowane jest nawracającymi atakami kolki i drażnieniem przez kamienie żółciowe. Chorobie tej towarzyszy przede wszystkim ból o różnym nasileniu, w prawym podżebrzu lub w nadbrzuszu środkowym, który promieniuje w kierunku pleców lub prawej ręki. Chory skarży się również na mdłości i niesmak w ustach. Zdarza się, że w przewlekłym zapaleniu pęcherzyka występują napady kolki.

Kamica pęcherzyka żółciowego

Kamica żółciowa to nic innego jak obecność kamieni w woreczku żółciowym. To złogi, które mogą się umiejscowić w przewodach żółciowych lub w samym woreczku. Mogą występować pojedynczo lub mnogo. Do ich powstania dochodzi w wyniku wytrącania się z żółci złogów białka, węglanu wapnia, cholesterolu, bilirubiny lub bilirubinianu wapnia. Nie jest znany jeden konkretny czynnik wywołujący kamicę. Mogą do niej predysponować m.in. uwarunkowania genetyczne, duże stężenie triglicerydów, cukrzyca, otyłość, mukowiscydoza, zakażenia dróg żółciowych, zespół krótkiego jelita i gwałtowne odchudzanie. Objawy ataku woreczka żółciowego to: gorączka i dreszcze, ból w nadbrzuszu, żółtaczka mechaniczna, nudności, wymioty przynoszące ulgę, brak apetytu. Sposób leczenia kamicy pęcherzyka żółciowego zależy od stopnia zaawansowania choroby. Wykorzystuje się leczenie farmakologiczne z użyciem środków o działaniu rozkurczowym, przeciwbólowym i do rozpuszczenia kamieni, operacyjne usunięcie pęcherzyka żółciowego (cholecystektomię) razem z kamieniami i leczenie laparoskopowe. Rolę uzupełniającą odgrywa dietoterapia (lecznicze diety). Kamica pęcherzyka żółciowego jest dość częstą przypadłością. Szacuje się, że cierpi na nią około 20% populacji.

Rak pęcherzyka żółciowego

Rak pęcherzyka żółciowego rozwija się w wyniku transformacji nowotworowej komórek nabłonka gruczołowego, który wyściela światło tego narządu. Choroba ta występuje rzadko. Poza tym ma złe rokowania, przez długi czas bowiem nie daje objawów. Za możliwą przyczynę raka pęcherzyka żółciowego uważa się drażnienie ściany narządu przez kamienie. Bada się związek między mutacją w genie P53 a rozwojem tego schorzenia. Wśród czynników ryzyka wymieniane są m.in.: nadmierne spożywanie alkoholu, AIDS, nadmierna masa ciała, zbyt duży udział cukrów w diecie, częściowa gastrektomia (resekcja żołądka), przewlekłe zakażenie Salmonella typhi, anatomiczne nieprawidłowości w połączeniu przewodu trzustkowego i żółciowego oraz polipowatość. Rak pęcherzyka żółciowego częściej stwierdzany jest u kobiet niż mężczyzn. Objawy tej choroby to zwłaszcza: ból w prawym górnym kwadrancie, nudności, wymioty, spadek masy ciała, hepatomegalia (powiększenie wątroby), wodobrzusze, złe samopoczucie, zmęczenie, objawy cholestazy takie jak żółtaczka, świąd skóry, stolce tłuszczowe i jadłowstręt, a niekiedy guz. Środkiem zaradczym z wyboru jest leczenie chirurgiczne z szerokim marginesem tkanek, a w ciężkich przypadkach paliatywne z wykorzystaniem m.in. radioterapii.

Ropniak pęcherzyka żółciowego

Ból woreczka żółciowego może być spowodowany przez ropniaka. Stan ten jest skutkiem ubocznym ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego. Rozwija się, gdy w wyniku zablokowania odpływu treści z pęcherzyka zebrany w nim płyn ulega zakażeniu. Ropniakowi pęcherzyka żółciowego towarzyszy stały ból zlokalizowany pod prawym łukiem żebrowym. Może promieniować w kierunku łopatki. W czasie badania palpacyjnego obserwuje się obronę mięśniową i objaw Chełmońskiego.

Polip pęcherzyka żółciowego

Polip pęcherzyka żółciowego to również powikłanie ostrego zapalenia tego narządu. Można je najogólniej określić jako uwypuklenie ściany w kierunku światła pęcherzyka. Większość polipów pęcherzyka żółciowego to tzw. polipy cholesterolowe. W rzeczywistości są to złogi cholesterolu znajdujące się na ścianie pęcherzyka i imitujące polip. Polipy prawdziwe są zbudowane z komórek podobnych do tych, które tworzą ścianę pęcherzyka. W większości przypadków polipy pęcherzyka żółciowego to niegroźne zmiany, którym nie towarzyszą żadne dolegliwości. Zazwyczaj zaleca się postępowanie wyczekujące i kontrolę polipów co 6–12 miesięcy za pomocą USG. Jeśli zmiany rosną lub dają objawy, to konieczne okazać się może usunięcie pęcherzyka żółciowego. W niewielkim odsetku mogą mieć charakter nowotworowy. Występują w pojedynkę, są przysadziste, ich średnica przekracza 10 mm i nie mają szypuły.

Wodniak pęcherzyka żółciowego

Kolejnym schorzeniem woreczka żółciowego jest wodniak. To jedno z powikłań ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego. Nie daje dolegliwości. Pęcherzyk jest powiększony i przez to łatwo wyczuwalny w badaniu palpacyjnym, ale niebolesny. Do powstania wodniaka woreczka żółciowego dochodzi na skutek zablokowania przewodu pęcherzykowego, w konsekwencji czego wydzielany przez pęcherzyk płyn gromadzi się wewnątrz i powiększa narząd.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. G. Ćwik, M. Solecki, W. Krupski i wsp., Rak pęcherzyka żółciowego – określenie możliwości terapeutycznych na podstawie oceny zaawansowania guza nowotworowego w badaniach obrazowych, „Przegląd Gastroenterologiczny” 2011, t. 6, nr 3, s. 125–132.
2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2014, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014.