Zapalenie błony śluzowej nosa – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie błony śluzowej nosa jest dość powszechną przypadłością, którą doświadcza niemal każdy z nas. Zwykle wynika ono z infekcji o podłożu wirusowym, bakteryjnym lub alergii. Leczenie kataru zależy od przyczyny, która go wywołuje.

Zapalenie błony śluzowej nosa – co to jest?

Jama nosowa wraz z przylegającymi do niej zatokami przynosowymi to jeden z elementów górnych dróg oddechowych. Ponieważ połączone są one ze sobą anatomicznie i funkcjonalnie, pojawiający się stan zapalny błony śluzowej, która je wyścieła, zwykle obejmuje obydwie te przestrzenie. Błona śluzowa zawiera liczne gruczoły produkujące substancję, której zadaniem jest między innymi unieruchomienie drobnoustrojów zlokalizowanych w jamie nosa. Rzęski nabłonka migawkowego przesuwają je w kierunku żołądka, gdzie zostają zneutralizowane przez kwas solny. Gdy mechanizm ten zostanie zaburzony, błonę śluzową nosa może zaatakować stan zapalny.

Zapalenie błony śluzowej nosa – przyczyny

Zapalenie błony śluzowej nosa, nazywane powszechnie katarem lub (rzadziej) zapaleniem nosa, jest dość powszechną dolegliwością, której doświadczyło większość osób. Towarzyszy ona najczęściej infekcjom bakteryjnym (wówczas wydzielina ma kolor żółty lub zielony) lub wirusowym (katar jest przezroczysty).

Zapalenie błony śluzowej nosa może mieć również podłoże alergiczne. Wówczas przyczyną kataru (nazywanego często katarem siennym) jest alergen, który powoduje powstanie wodnistej, lejącej wydzieliny w jamie nosowej.

Do innych, potencjalnych przyczyn zapalenia błony śluzowej nosa należą różnego rodzaju wady i zmiany anatomiczne, do których zaliczamy między innymi: skrzywioną przegrodę nosową, nieprawidłową budowę małżowin nosowych, przerost migdałków czy polipy zatok.

Stan zapalny może również zaatakować błonę śluzową jamy nosowej w sytuacji, gdy jest ona narażona przez dłuższy czas na działanie suchego powietrza (to dość powszechne zjawisko występujące w pomieszczeniach klimatyzowanych). Wówczas mówimy o tzw. suchym zapaleniu błony śluzowej nosa.

Nieżyt nosa może pojawić się również jako efekt zażywania niektórych leków. Czasami jest skutkiem działania hormonów – taka sytuacja czasami pojawia się w okresie ciąży czy jako efekt zażywania doustnych środków antykoncepcyjnych.

Zapalenie błony śluzowej nosa może towarzyszyć również takim chorobom jak np. niedoczynność tarczycy, mukowiscydoza, nadprzełykowa postać choroby refluksowej, niedobory odporności.

Katar czasami występuje jako efekt zaburzenia regulacji nerwowej naczyń błony śluzowej nosa – wówczas mowa jest o naczynioruchowym nieżycie nosa, kiedy pojawia się niekontrolowane wypełnienie krwią naczyń jamy nosa.

Zapalenie błony śluzowej nosa – objawy

Objawy zapalenia błony śluzowej nosa są bardzo charakterystyczne. Należą do nich przede wszystkim:

• katar,
• obrzęk śluzówki nosa, któremu towarzyszy uczucie zatkanego nosa i problem z oddychaniem,
• zatkanie uszu,
• przekrwienie śluzówki nosa,
• kichanie,
• ból nosa, zatok, uszu, głowy,
• łzawienie i przekrwienie oczu,
• uczucie spływającego kataru po tylnej ścianie gardła,
• podrażnienie skóry nosa, wynikające z nadmiernego kataru i stosowania chusteczek, w które wydmuchiwana jest wydzielina,
• problemy z węchem.

Objawy zapalenia błony śluzowej nosa bywają uciążliwe – chory często czuje się osłabiony i rozkojarzony. Obrzęk błony śluzowej nosa utrudnia oddychanie, w związku z czym pojawiają się problemy ze snem. Wpływa to na jakość funkcjonowania, wydajność pracy i nauki. W zależności od przyczyny, która wywołała katar, chory może odczuwać również inne dolegliwości, takie jak np. kaszel, ból gardła czy głowy, podwyższona temperatura ciała, brak apetytu, osłabienie itp.

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa – objawy

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa najczęściej jest konsekwencją niewyleczonej choroby o ostrym charakterze. Objawia się trwającymi dłużej niż 12. tygodni symptomami, takimi jak np.: zatkanie i wyciek wydzieliny z nosa lub spływanie jej po tylnej ścianie gardła, upośledzenie węchu, ból/rozpieranie w okolicy zatok przynosowych. Dolegliwości te mają zwykle łagodny charakter, jednak utrzymują się przez dłuższy czas i mają tendencję do nawrotów.

Zapalenie błony śluzowej nosa – diagnostyka

W sytuacji, gdy katar nie mija po 7 dniach lub regularnie nawraca, należy udać się do lekarza laryngologa. Zadaniem specjalisty jest postawienie prawidłowej diagnozy (bardzo istotna jest diagnostyka różnicowa alergicznego i niealergicznego nieżytu nosa) oraz wdrożenie skutecznej terapii.

Postawienie diagnozy może nie być łatwym zadaniem. W pierwszej kolejności lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem. Pyta go o czas trwania objawów, natężenie reakcji zapalnej (np. jak silny jest obrzęk błony śluzowej nosa, czy wydzielina jest obfita) oraz choroby współistniejące. Istotną kwestią jest informacja, czy chory jest alergikiem oraz jakie zażywa leki. Następnie specjalista przystępuje do badania przedmiotowego jamy ustnej, nosa i gardła pacjenta.

Laryngolog może również zlecić dodatkowe badania diagnostyczne, takie jak np.:

• morfologia krwi,
• punktowe testy skórne z alergenami wziewnymi i pokarmowymi,
• cytologia błony śluzowej nosa,
• badanie drożności nosa – rynomanometria,
• badanie endoskopowe jamy nosa,
• tomografia komputerowa i/lub RTG zatok.

Zapalenie błony śluzowej nosa – leczenie

Leczenie zapalenia błony śluzowej nosa zależy od przyczyny, która je wywołuje. Celem terapii jest eliminacja źródła problemu oraz łagodzenie objawów.

W przypadku bakteryjnego nieżytu nosa konieczne może być zastosowanie antybiotykoterapii. Gdy infekcja ma podłoże wirusowe, zwykle nie ma konieczności stosowania leków – w zmniejszeniu obrzęku błony śluzowej nosa mogą sprawdzić się krople czy spraye na bazie roztworu soli fizjologicznej. Podrażnioną skórę nosa można leczyć kremami lub maściami z dodatkiem alantoiny.

Leczenie kataru alergicznego polega na unikaniu (o ile to możliwe) czynników wywołujących alergię oraz stosowaniu leków przeciwhistaminowych czy glikokortykoidów donosowo.

W szczególnych przypadkach (takich jak np. skrzywiona przegroda nosowa, przerośnięte małżowiny nosowe) podejmowana jest interwencja chirurgiczna.

Domowe sposoby na zapalenie błony śluzowej nosa

Aby złagodzić objawy związane z zapaleniem błony śluzowej nosa można zastosować domowe sposoby, które pomogą zwalczyć nieżyt. Dobrze jest oczyszczać i nawilżać śluzówkę jamy nosowej i zatok roztworem soli fizjologicznej lub wodą morską. W leczeniu nieżytu nosa pomóc mogą również nawilżacze powietrza – do urządzenia z wodą warto dodać kilka kropel olejku eterycznego, który ma działanie odkażające i pomoże udrożnić nos. Warto zadbać o częste wietrzenie pomieszczeń oraz optymalną temperaturę w mieszkaniu – gorące powietrze nasila objawy. Nie wolno zapominać o wypijaniu dużej ilości wody – zapalenie błony śluzowej nosa sprawia, że organizm potrzebuje większego nawilżenia.

Bibliografia:

1. Woś Jan, Remjasz Adnieszka, Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, Polski Przegląd Otolaryngologiczny, Tom 8, nr 1(2019), 16-26.
2. Kręcicki Tomasz, Fal Andrzej M, Niealergiczne zapalenie błony śluzowej nosa, online: https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1093,niealergiczne-zapalenie-blony-sluzowej-nosa, dostęp: 08.06.2023.
3. Sybilski Adam J, Alergiczny nieżyt nosa – diagnostyka i terapia. Trudne czy łatwe? Medycyna po Dyplomie, październik 2017, 12-19.