Zapalenie miedniczek nerkowych – objawy, przyczyny, leczenie

Zapalenie miedniczek nerkowych (odmiedniczkowe zapalenie nerek) to infekcja górnych dróg moczowych najczęściej o etiologii bakteryjnej. Objawia się bólem w okolicy lędźwiowej, gorączką i złym samopoczuciem. Szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży. O przyczynach i metodach leczenia poczytasz w tekście poniżej.

Zapalenie miedniczek nerkowych – przyczyny

Zapalenie miedniczek nerkowych zwane inaczej odmiedniczkowym zapaleniem nerek to stan zapalny obejmujący górną część układu moczowego i miąższ nerek. Wywołany jest najczęściej infekcją bakteryjną. Może przebiegać w postaci ostrej jako następstwo zakażenia wstępującego z dolnego odcinka układu moczowego lub w postaci przewlekłej, jako skutek przewlekłego lub nawracającego zakażenia nerek, zwykle u osób z nieprawidłowościami w budowie nerek.

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek to skutek zakażenia wstępującego, czyli rozprzestrzeniającego się od pęcherza moczowego do nerek. W kilku procentach przypadków zakażenie może się szerzyć drogą krwi z innych narządów lub przez ciągłość (bliskie sąsiedztwo) np. z układu rodnego. Występuje obustronnie i najczęściej wywołane jest przez bakterie Escherichia coli, ale również Klebsiella, Enterococcus, Proteus czy Pseudomonas.

Innym czynnikiem sprawczym mogą być grzyby z rodzaju Candida, zakażenie to zwykle występuje u pacjentów z cukrzycą, chorobą nowotworową, u osób starszych, po intensywnej antybiotykoterapii lub u pacjentów hospitalizowanych.

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek częściej występuje u kobiet między 15. a 29. r.ż., u niemowląt oraz u osób starszych. Czynnikiem sprzyjającym jest również ciąża.

Z innych czynników ryzyka wystąpienia zapalenia wymienia się:

• wrodzone wady układu moczowego,
• cukrzycę,
• zaburzenia odporności: leczenie immunosupresyjne, choroba nowotworowa, steroidoterapia,
• zespół nerczycowy,
• kamicę moczową,
• chorobę gruczołu krokowego,
• długotrwałe cewnikowanie,
• zabiegi w obrębie układu moczowego.

U kobiet niebędących w ciąży zakażeniu dodatkowo sprzyja:

• aktywność seksualna,
• stosowanie niektórych środków antykoncepcyjnych: środków plemnikobójczych, kapturków dopochwowych,
• wysiłkowe nietrzymanie moczu,
• kolonizacja lub zapalenie pochwy.

Sprawdź również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/nietrzymanie-moczu-z-czego-wynika-i-jak-sobie-poradzic/

Zapalenie miedniczek nerkowych – objawy

W odmiedniczkowym zapaleniu nerek charakterystyczne objawy to:

• ból w okolicy lędźwiowej, określany czasem jako ból „w boku”,
• dreszcze, gorączka >38ºC, może ona początkowo nie występować, nie występuje także w łagodnej postaci zakażenia,
• złe samopoczucie,
• objawy dysuryczne: pieczenie podczas oddawania moczu, zwiększone parcie na mocz i częste oddawanie moczu,
• objaw Goldflama – czyli ból podczas wstrząsania okolic nerki, poprzez lekkie uderzenie w dolną część pleców,
• niekiedy ból w podbrzuszu z powodu trwającego zapalenia pęcherza.

W badaniu ogólnym moczu występuje:

• wysokie pH, świadczące o nagromadzeniu produktów metabolizmu bakterii (ureazy),
• zmętnienie z powodu obecności bakterii, leukocytów, erytrocytów,
• leukocyturia, czyli obecność krwinek białych z powodu trwającego stanu zapalnego
• erytrocyturia to obecność krwinek czerwonych,
• azotyny – świadczą o obecności bakterii produkujących enzym ureazę,
• bakteriomocz – obecność bakterii stwierdzona w osadzie moczu,
• niewielki białkomocz.

Obecność bakterii w moczu bez objawów klinicznych to tzw. bezobjawowy bakteriomocz (bakteriuria). Zwykle nie wymaga leczenia, z wyjątkiem kobiet w ciąży.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek a ciąża

Ciąża ze względu na fizjologiczne zmiany w organizmie, takie jak utrudniony odpływ moczu, ucisk macicy na moczowody – szczególnie prawy, jest czynnikiem ryzyka rozwoju zakażenia układu moczowego. Odmiedniczkowe zapalenie nerek występuje częściej u kobiet w ciąży niż u nieciężarnych.

W przypadku zakażenia zwiększa się ryzyko porodu przedwczesnego, małej masy urodzeniowej dziecka.  W większości przypadków dotyczy II. i III. trymestru ciąży. Dlatego ważne jest wykonywanie badań profilaktycznych w ciąży obejmujących badanie ogólne moczu i posiew bakteriologiczny moczu, w celu wykrycia bezobjawowej bakteriurii (obecności bakterii w moczu) w I. trymestrze, która w ponad 50% procentach przypadków prowadzi do zapalenia miedniczek nerkowych w III. trymestrze.

Do rozpoznania odmiedniczkowego zapalenia nerek konieczne jest wykonanie badań:

• badanie ogólne moczu,
• posiew moczu – badanie bakteriologiczne oceniające ilość, rodzaj bakterii, a także określające lekowrażliwość, konieczne do wdrożenia leczenia celowanego. Obecność bakterii w mianie ≥10⁵ CFU/ml decyduje o rozpoznaniu infekcji,
• posiew krwi dodatkowo u pacjentów hospitalizowanych w celu stwierdzenia urosepsy (uogólnionej reakcji zapalnej w odpowiedzi na zakażenie w układzie moczowym)
• oznaczenie stężenia CRP, prokalcytoniny jako wskaźników stanu zapalnego lub sepsy
• morfologia krwi, w której stwierdza się podwyższoną liczbę leukocytów,
• badania obrazowe: USG nerek i dróg moczowych, urografia, tomografia komputerowa – pozwalają ocenić budowę dróg moczowych, obecność złogów, kamieni moczowych czy guzów.

Zapalenie miedniczek nerkowych – leczenie

W przypadku niezbyt uciążliwych objawów, leczenie może być prowadzone w warunkach ambulatoryjnych polega na podawaniu antybiotyków, w zależności od stosowanego leku trwa ono od 7 do 14 dni.

Leczenie szpitalne jest wskazane w przypadku:

• uciążliwych nudności i wymiotów prowadzących do odwodnienia,
• braku poprawy lub nasilenia objawów pomimo leczenia,
• wysokiej gorączki,
• pojawienia się obrzęków,
• zmniejszenia ilości wydalanego moczu,
• istotnych chorobach współistniejących,
• kobiet w ciąży,
• u dzieci w wieku poniżej 3 miesiąca życia.

W przypadku wystąpienia powikłań: roponercza, ropnia okołonerkowego, które są zwykle następstwem nieprawidłowości dróg moczowych (kamica, choroby gruczołu krokowego, guzy nerek), konieczne jest dalsze leczenie urologiczne zmierzające do usunięcia przyczyny choroby.

Oprócz podawania antybiotyku ważne jest uzupełnianie płynów, odpoczynek w łóżku i w razie konieczności zażywanie leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych.

Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek (przewlekłe zapalenie miedniczek nerkowych) określane jest jako przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek. Jest chorobą rozwijającą się w następstwie długotrwałych procesów zapalnych toczących się w obrębie nerek. Zwykle są one spowodowane nawracającymi lub przewlekłymi zakażeniami nerek. Najczęściej dotyka osób z nieprawidłowościami w budowie nerek: przeszkodą w odpływie moczu, kamicą odlewową (kamica, w której kamienie moczowe przyjmują kształt struktur w których się uformowały), refluksem pęcherzowo-moczowodowym (cofanie się moczu z pęcherza do moczowodów i nerek, najczęściej rozpoznawany u dzieci).

Nieleczona choroba prowadzi do zmian w nerkach, czego konsekwencją jest ich nieodwracalne uszkodzenie. Wtedy do typowych objawów zakażenia dołączają się objawy przewlekłej choroby nerek.