Żółta skóra – poznaj możliwe przyczyny

Żółtaczka to niepokojący objaw wynikający ze zbyt dużego stężenia bilirubiny w organizmie. Żółta skóra oraz żółte twardówki oczu powinny skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza.

Co to jest bilirubina?

Bilirubina to barwnik żółciowy, który powstaje przede wszystkim w wyniku rozpadu krwinek czerwonych, a dokładnie hemu, będącego głównym składnikiem hemoglobiny – w takiej sytuacji mówimy o powstaniu bilirubiny wolnej (niesprzężonej). Wraz z krwią przedostaje się ona do wątroby, gdzie ulega różnym procesom metabolicznym i przekształca się w bilirubinę związaną (sprzężoną). Z wątroby bilirubina zostaje wydalana do woreczka żółciowego. Rozkładana jest w wątrobie oraz śledzionie i wydalana wraz z kałem.

Żółtaczka – podwyższony poziom bilirubiny we krwi

Podwyższony poziom bilirubiny w badaniach laboratoryjnych może świadczyć o różnych zaburzeniach w organizmie. Ważnym sygnałem, że dzieje się coś niepokojącego jest żółtaczka, czyli objaw mogący występować w przebiegu różnych schorzeń. U chorego można wówczas zauważyć w pierwszej kolejności zażółcone twardówki oczu, następnie pojawia się żółta skóra na twarzy (żółta cera) oraz na pozostałych powłokach skórnych (tułów, ręce, nogi). Pojawienie się takich symptomów powinno skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza.

W większości przypadków, żółty odcień skóry oraz zażółcone białka oczu świadczą o zaburzeniach pracy wątroby, w wyniku których dochodzi do gromadzenia się w tkankach nadmiaru niewydalonej bilirubiny. Ale nie tylko – objaw ten towarzyszy również schorzeniom związanym z drogami żółciowymi czy nadmiernym rozpadem krwinek czerwonych. Żółtaczka u noworodków jest zjawiskiem fizjologicznym.

Żółta skóra – przyczyny związane z czynnikami przedwątrobowymi

Pojawienia się żółtej skóry, żółtych plam na ciele oraz żółtych twardówek bywa związane z czynnikami przedwątrobowymi – nadmierna produkcja bilirubiny wynika z nieprawidłowego, przyspieszonego rozpadu erytrocytów (hemoliza). Żółtaczka pojawia się na skutek niedokrwistości hemolitycznych lub uszkodzenia krwinek czerwonych (np. w efekcie różnego rodzaju zakażeń, ciężkich poparzeń czy zespołu hemolityczno-mocznicowego).

Żółta skóra – przyczyny związane z czynnikami

wewnątrzwątrobowymi

Jak wspomniano wcześniej, żółtaczka pojawia się najczęściej na skutek nieprawidłowości związanych z pracą wątroby. Objaw ten mogą wywoływać następujące czynniki:

• marskość wątroby (zwłóknienie wątroby) – stan ostatniego stadium uszkodzenia miąższu narządu, kiedy jego regeneracja nie jest już możliwa. Marskość wątroby najczęściej wynika z nadmiernego, regularnego spożywania alkoholu, przyjmowania leków czy narażenia organizmu na działanie toksyn. Może być również efektem wirusowego zapalenia wątroby;
• choroby zakaźne – wirusowe zapalenie wątroby (typu A, B, C), mononukleoza zakaźna, cytomegalia, różyczka;
• zatrucie, w wyniku którego doszło do nagłego, toksycznego, ostrego uszkodzenia wątroby.

Żółta skóra – przyczyny związane z czynnikami zewnątrzwątrobowymi

Przyczyną żółtaczki mogą być również schorzenia, w przebiegu których dochodzi do blokady odpływu żółci. Są to między innymi:

• guzy trzustki (np. torbiele, nowotwory złośliwe, naczyniaki, gruczolaki), które zwiększając swój rozmiar mogą uciskać okoliczne przewody żółciowe, co prowadzi do zaburzeń przepływu żółci;
• kamica dróg żółciowych – złogi (kamienie) blokując przewód żółciowy wywołują szereg objawów, do których należy między innymi żółtaczka.

Żółta skóra – inne przyczyny

Innymi czynnikami, które powodują żółte zabarwienie skóry są między innymi:

• niewydolność nerek – żółtaczka pojawia się w wyniku nieprawidłowego działania nerek, które nie są w stanie usunąć z organizmu nagromadzonych substancji toksycznych;
• palenie papierosów – żółta cera, żółta skóra wokół oczu, żółte palce i paznokcie u rąk to objawy, które często obserwuje się u nałogowych palaczy tytoniu;
• odkładanie się cholesterolu w tkankach i nieprawidłowości w przebiegu jego metabolizmu – na skutek zaburzeń lipidowych mogą pojawić się tzw. żółtaki na powiekach, kolanach, łokciach czy stopach;
• zaburzenia hormonalne – np. w przebiegu ciąży, nadczynności tarczycy czy niedoczynności kory nadnerczy;
• działanie promieni słonecznych – spożywanie niektórych leków czy stosowanie kosmetyków zawierających substancje fotouczulające mogą wywoływać żółte plamy na skórze u osób, które korzystają z kąpieli słonecznych;
• dieta bogata w karoten – zażółcenie powłok skórnych może pojawić się u osób, które spożywają bardzo dużą liczbę produktów zawierających karoten (np. marchew, dynia);
• nieprawidłowa pielęgnacja skóry – żółta skóra na stopach (zwłaszcza w okolicy pięt) świadczy o jej niewłaściwej pielęgnacji, niewystarczającym złuszczaniu, nawilżeniu oraz natłuszczeniu;
• choroby skóry (np. łuszczyca, grzybica);
• zespół Criglera-Najjara – rzadka choroba genetyczna, której objawem jest podwyższony poziom bilirubiny we krwi;
• zespół Gilberta – w przebiegu tego schorzenia bilirubina wolna nie może być przekształcona w sprzężoną, ponieważ enzym UGT (odpowiedzialny za przebieg tego procesu) nie działa prawidłowo;
• zespół Dubina-Johnsona – rzadka choroba genetyczna wątroby, która może wywoływać zażółcenie powłok skórnych;
• zespół Rotora – uwarunkowany genetycznie zespół chorobowy, objawiający się między innymi nadmiarem bilirubiny sprzężonej w organizmie.

Żółta skóra – badania

Zażółcenie powłok skórnych oraz białek oczu to objaw, który zawsze wymaga konsultacji lekarskiej. Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem, specjalista może zlecić następujące badania:

• morfologia krwi obwodowej z rozmazem,
• stężenie bilirubiny całkowitej,
• stężenie bilirubiny niezwiązanej i wolnej,
• aktywność enzymów wątrobowych (AST, ALT, GGTP i fosfataza zasadowa), albuminy,
• markery wirusowych zapaleń wątroby,
• przeciwciała obecne w chorobach autoimmunologicznych,
• badania obrazowe jamy brzusznej: USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny,
• biopsja wątroby.

Żółta skóra u noworodka

Żółtaczka u noworodka jest zjawiskiem fizjologicznym, które występuje u wielu nowonarodzonych dzieci. Pojawia się na skutek rozpadu dużej ilości erytrocytów, w efekcie przekształcenia hemoglobiny do bilirubiny. Niedojrzała wątroba noworodka nie jest w stanie efektywnie usunąć bilirubinę z organizmu, czego następstwem jest pojawienie się żółtaczki. W pierwszej kolejności pojawia się żółta skóra na twarzy dziecka oraz żółtawe zabarwienie twardówek. Jeśli stężenie bilirubiny rośnie, żółtawy odcień skóry występuje kolejno na szyi, klatce piersiowej oraz kończynach dolnych i górnych.

W zdecydowanej większości przypadków żółtaczka u noworodka nie wymaga interwencji medycznej, a objawy ustępują samoistnie. Niekiedy jednak istnieje potrzeba wprowadzenia fototerapii, dzięki której zmagazynowana w skórze bilirubina ulega rozkładowi, a w dalszej kolejności usuwana jest z organizmu. W szczególnych przypadkach konieczne jest przeprowadzenie u noworodka transfuzji wymiennej, czyli transfuzji krwi.

Bibliografia:

1. Praca pod redakcją Marty Wawrzynowicz-Syczewskiej, Żółtaczka u niemowląt i starszych dzieci – algorytm postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, Polskie Towarzystwo Hepatologiczne 2012.
2. Skrzypek Maria, Żółta skóra – o czym może świadczyć?, online: https://badaniakrwi.pl/zolta-skora-o-czym-moze-swiadczyc/, dostęp: 12.10.2023.
3. Zaremba-Wilk Agnieszka, Żółta skóra – jakie są przyczyny zażółcenia skóry i żółtych plam na ciele?, online: https://wylecz.to/choroby-skory/zolta-skora-jakie-sa-przyczyny-zazolcenia-skory-i-zoltych-plam/, dostęp: 14.10.2023.
4. Wiercińska Magdalena, Żółtaczka – przyczyny, leczenie i objawy towarzyszące, online: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/68378,zoltaczka, dostęp: 15.10.2023.