Bruceloza - przyczyny, objawy, diagnostyka

Bruceloza jest chorobą bakteryjną, do której może dojść m.in. po spożyciu niepasteryzowanego mleka czy mięsa niepoddanego obróbce termicznej. Nieleczona może prowadzić do poważnych powikłań, a nawet do śmierci osoby zakażonej, dlatego tak ważne są szybka diagnostyka i leczenie choroby. Jakie są objawy brucelozy? Na czym polega jej diagnostyka i leczenie?

Co to jest bruceloza?

Bruceloza u ludzi jest odzwierzęcą chorobą zakaźną wywołaną zakażeniem gram-ujemnymi bakteriami z rodzaju Brucella. Choroba została opisana po raz pierwszy już w 1751 r. przez George’a Cleghorna, ale dopiero w 1905 r. Themistocles Zammit powiązał zakażenie u człowieka z obecnością bakterii z rodzaju Brucella w mleku kozim. Za zachorowania u ludzi odpowiadają cztery gatunki bakterii: Brucella melitensis (od kóz i owiec), Brucella suis (od świń), Brucella abortus (od bydła) i Brucella canis (od psów). Patogeny są wydalane przez zakażone zwierzęta wraz z moczem, mlekiem oraz innymi płynami ustrojowymi.

Człowiek zakaża się poprzez spożycie niepasteryzowanego mleka lub produktów mlecznych, mięsa niepoddanego obróbce termicznej lub w wyniku penetracji bakterii przez uszkodzoną skórę. W przypadku spożycia bakterii wraz z pokarmem dostają się one do jelita, skąd są transportowane do błony podśluzowej, a następnie do tkanki chłonnej i krwi. Brucella może namnażać się nie tylko w tkance chłonnej, lecz także w wątrobie, śledzionie, gruczołach sutkowych, stawach i nerkach.

Najbardziej patogenna dla człowieka jest Brucella melitensis, która odpowiada za największą liczbę zakażeń wśród ludzi. Uważa się, że do wystąpienia objawów brucelozy wystarcza 10–100 cząsteczek patogenu. Za wystąpienie choroby rzadziej odpowiada Brucella suis oraz sporadycznie Brucella abortus i Brucella canis. Zakażenia dotyczą najczęściej osób młodych (60% przypadków brucelozy dotyczy osób pomiędzy 13. a 40. rokiem życia). Statystycznie częściej chorują mężczyźni, co ma prawdopodobnie związek z narażeniem zawodowym.

Jakie są objawy brucelozy?

Okres inkubacji w przypadku zakażenia Brucella, czyli czas od momentu dostania się patogenu do organizmu do wystąpienia objawów choroby, może wynosić od 3 dni do nawet kilku tygodni. Symptomy brucelozy mogą utrzymywać się nawet przez kilka miesięcy, a w przypadku choroby przewlekłej – kilka lat.

Objawy brucelozy mogą obejmować:

• nawracającą (cykliczną) gorączkę,
• ból głowy,
• „wędrujące” bóle stawów, bóle mięśni,
• zmniejszenie masy ciała,
• osłabienie,
• nadmierne pocenie się,
• nudności, wymioty,
• biegunkę,
• ból brzucha.

Zakażenie Brucella u kobiety w ciąży może być przyczyną poronienia. W przebiegu brucelozy mogą wystąpić również zapalenie stawów, ropnie wątroby czy ropień nadtwardówkowy. U części pacjentów obserwuje się duszność i kaszel, zwykle bez zmian w badaniach obrazowych płuc.

Czy bruceloza jest groźna?

Rokowanie w przypadku większości pacjentów zakażonych Brucella jest bardzo dobre, chociaż leczenie wymaga cierpliwości i czasu. W przeciwieństwie do wielu innych schorzeń stan chorych na brucelozę często ulega poprawie po aktywności fizycznej, dlatego zwykle nie zaleca się leżenia w łóżku. Pełny powrót do zdrowia u osób właściwie leczonych jest zwykle możliwy w ciągu 3–6 miesięcy od początku choroby. Śmiertelność u pacjentów z brucelozą jest niska i wynosi około 2%.

Diagnostyka brucelozy – na czym polega?

Diagnostyka brucelozy obejmuje w pierwszej kolejności szczegółowy wywiad i badanie przedmiotowe pacjenta. W trakcie badania lekarz może stwierdzić u części pacjentów zmiany skórne (m.in. wysypkę grudkową, zmiany ropne), powiększenie węzłów chłonnych, wątroby lub śledziony. W przypadku ropnia nadtwardówkowego obserwuje się odchylenia w badaniu neurologicznym, m.in. obecność tzw. objawów oponowych.

Z uwagi na małą specyficzność objawów rozpoznanie stawia się na podstawie badań dodatkowych, m.in. serologicznych (poziom przeciwciał IgG przeciwko Brucella) i mikrobiologicznych (posiew krwi). W morfologii krwi często stwierdza się niedokrwistość, obniżenie poziomu neutrofilów i płytek krwi. Podwyższeniu może ulec poziom białka C-reaktywnego (CRP), LDH, odczyn Biernackiego (OB) i aktywność enzymów wątrobowych. W zależności od prezentowanych objawów może być konieczne wykonanie badań obrazowych – USG jamy brzusznej, tomografii komputerowej głowy czy RTG klatki piersiowej.

Czy bruceloza jest wyleczalna?

Właściwie leczona bruceloza jest wyleczalna, wymaga jednak długotrwałej skojarzonej antybiotykoterapii, a czasem również leczenia chirurgicznego (m.in. u chorych z ropniami). Stosuje się doksycyklinę w połączeniu ze streptomycyną, z gentamycyną, ryfampicyną lub sulfametoksazolem z trimetoprimem. Farmakoterapia trwa zwykle około 6 tygodni. W leczeniu objawowym konieczne jest podawanie leków przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych.

Bruceloza – jak jej zapobiegać?

Profilaktyka brucelozy jest możliwa dzięki szczepieniom bydła oraz jego badaniom w kierunku zakażenia Brucella. Zaleca się unikanie kontaktu z zakażonymi zwierzętami, a w przypadku jego konieczności używania środków ochrony indywidualnej (masek, rękawic). Należy również zrezygnować ze spożywania produktów mlecznych niepasteryzowanych oraz poddawać odpowiedniej obróbce termicznej mięso.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. Hayoun M., Muco E., Shorman M., Brucellosis, „StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441831/.
2. Głowacka P. i in., Brucella – Virulence Factors, Pathogenesis and Treatment, „Polish Journal of Microbiology”, 2018, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7256693/.