Choroby wątroby u kobiet w okresie ciąży

Ciąża to czas radości i oczekiwania na nowe życie. Niestety, u części kobiet w tym czasie mogą pojawić się komplikacje w postaci chorób związanych typowo z ciążą. Jednym z narządów narażonych na uszkodzenie jest wątroba, niezwykle ważny narząd w organizmie człowieka, zwany często „fabryką chemiczną” z uwagi na ogrom procesów metabolicznych, które w niej zachodzą.

Jedną z poważniejszych chorób wątroby, mogących wystąpić u kobiety ciężarnej, jest ostre ciążowe stłuszczenie wątroby, w skrócie zwane AFLP – od pierwszych liter angielskiej nazwy acute fatty liver of pregnancy. Występuje z częstością około 1/13000 ciąż. Inną, i o wiele częstszą, gdyż występującą 1/750–1/7000 ciąż, jest cholestaza wewnątrzwątrobowa ciężarnych.

AFLP

Przyczyna powstawania AFLP jest nieznana, jednak wśród sugerowanych przyczyn wymieniane jest między innymi podłoże genetyczne. Choć częstość AFLP nie jest wysoka, wiąże się ono z 10% ryzykiem zgonu kobiety i nawet 45% ryzykiem zgonu płodu.

Objawy tej poważnej choroby nie są charakterystyczne i obejmują: nudności i wymioty, ból brzucha i głowy.

Istotnych informacji o tym schorzeniu dostarczają badania laboratoryjne, wykonane z krwi, które obejmują: morfologię, parametry układu krzepnięcia i poziom glukozy. W diagnostyce niezbędne są również badania ukazujące obraz pracy wątroby, do których zaliczamy: stężenie we krwi bilirubiny pośredniej i bezpośredniej, a także aktywność fosfatazy alkalicznej oraz enzymów wątrobowych – aminotransferaz. Pewne informacje wnosi również oznaczenie we krwi poziomu albumin oraz parametrów nerkowych, takich jak mocznik i kreatynina.

Cholestaza wewnątrzwątrobowa ciężarnych

Zdecydowanie częściej występującą dolegliwością jest cholestaza wewnątrzwątrobowa ciężarnych. Charakteryzuje się ona pewnym uciążliwym objawem, który szybko skłania kobietę ciężarną do szukania pomocy u lekarza. Objawem tym jest świąd skóry.

Przyczyna cholestazy wewnątrzwątrobowej również nie jest jeszcze dobrze znana, pomimo wyodrębnienia kilku czynników ryzyka jej wystąpienia.

Najbardziej typowym objawem, jak już wspomniano, jest świąd. Do objawu tego często dołącza również żółtaczka. Inne objawy są już mniej charakterystyczne. Ciężarna może m.in. mieć złe samopoczucie, cierpieć na bezsenność, nudności i wymioty.

W diagnostyce tej choroby szczególnie istotne są parametry funkcji wątroby, oznaczane z krwi, takie jak: bilirubina całkowita, gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP), fosfataza zasadowa (ALP) czy aminotransferazy, zarówno asparaginianowa (AST), jak i alaninowa (ALT), dehydrogenaza mleczanowa (LDH) oraz kwasy żółciowe (TBA).

Objawy, razem z wynikami badań laboratoryjnych, uzupełniane są przez wyniki badań obrazowych, takich jak: badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej, ze szczególnym uwzględnieniem wątroby. We wszystkich przypadkach ważna jest obserwacja ciężarnej i monitorowanie dobrostanu płodu, nawet w warunkach szpitalnych.

Inne problemy

W diagnozowaniu obu chorób zawsze należy brać pod uwagę występowanie innych schorzeń wątroby, takich jak wirusowe zapalenie wątroby, wywołane przez wirusy typu A, B, C, D, E, czy też choroby wątroby, będące częścią innych chorób występujących typowo w ciąży, takich jak niepowściągliwe wymioty ciężarnych, zespół HELLP czy rzucawka.

W celu postawieniu właściwego rozpoznania należy również pamiętać o innych możliwych chorobach wątroby, które mogły być obecne jeszcze przed ciążą. Spośród długiej listy wymienić należy choćby hemochromatozę, związaną z nieprawidłową gospodarką żelazem lub chorobę Wilsona, związaną z nieprawidłową gospodarką miedzi w organizmie. Inne przyczyny, to alkoholowe stłuszczenie wątroby czy przewlekłe zapalenie wątroby na tle autoimmunologicznym.

W analizie rozległej listy chorób, skutkujących uszkodzeniem wątroby, których przyczyny mogą wynikać zarówno z samego faktu bycia w ciąży, jak i od ciąży niezależnych, istotną pozycję zajmują także inne badania, których wyniki wnoszą dużo informacji o stanie i funkcjonowaniu wątroby. Należą do nich takie badania, jak: oznaczenie we krwi poziomu haptoglobiny, trójglicerydów i cholesterolu, alfa-2-makroglobuliny czy apolipoproteiny.

Ważne jest także badanie ogólne moczu. Wyniki powyższych badań laboratoryjnych dają lekarzowi podstawę do postawienia właściwej diagnozy oraz wymagają rozpatrywania w kontekście innych objawów klinicznych, ponieważ na ich podstawie można wyciągnąć daleko idące wnioski na temat pracy wątroby nie tylko w czasie ciąży. Wszystko to razem przyczynia się do wdrożenia właściwego leczenia.

lek. med. Katarzyna Urban

Piśmiennictwo:
Ciąża wysokiego ryzyka, pod red. Grzegorza H. Bręborowicza, Wydanie trzecie uaktualnione i rozszerzone, Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań 2010.