Diagnostyka przy dysurii – jakie badania należy wykonać w przypadku trudności w oddawaniu moczu?

Dysuria to jeden z częstszych objawów towarzyszących chorobom układu moczowego. U podstaw powstania dysurii znajduje się podrażnienie trójkąta pęcherza moczowego lub cewki moczowej. Najczęściej ma to miejsce w przebiegu zakażenia dolnego odcinka układu moczowego. Diagnostyka dysurii jest dość złożona, a opiera się głównie na badaniach laboratoryjnych.

Dysuria to nieprzyjemny objaw, którego doświadczyć mogą ludzie w każdym wieku, lecz zaburzenia funkcji dróg moczowych są dolegliwością bardziej rozpowszechnioną wśród osób w podeszłym wieku. Sprawdź, jakie badania należy wykonać w przypadku trudności w oddawaniu moczu. Jakie testy są przydatne w diagnostyce przyczyn dysurii?

Dysuria – co to znaczy?

Dysuria jest objawem chorobowym towarzyszącym nierzadko zaburzeniom ze strony układu moczowego. Definiuje się ją jako bolesne oddawanie moczu. Dysurii nierzadko towarzyszą:

• trudności w oddawaniu moczu (kroplami, słabym lub przerywanym strumieniem);
• uczucie pieczenia, mrowienia lub szczypania w cewce moczowej (w nomenklaturze medycznej określane jako stranguria);
• ogólny dyskomfort;
• trudności w utrzymaniu moczu;
• częstomocz;
• ciągłe uczucie parcia na mocz (pollakiuria);
• bolesne parcie na pęcherz (ból w dole brzucha pojawiający się po wypełnieniu pęcherza);
• nagłe parcie na pęcherz (potrzeba natychmiastowego oddania moczu).

Za najczęstszą przyczynę pojawienia się bólu i trudności w oddawaniu moczu uważa się zakażenia dolnego odcinka układu moczowego, a zatem zapalenie cewki moczowej lub zapalenie pęcherza moczowego. Podkreślić trzeba jednak, że powstanie dysurii związane może być z szeregiem innych schorzeń, w tym m.in.: wad rozwojowych cewki moczowej, kamicy pęcherza moczowego, neurogennego pęcherza moczowego, odmiedniczkowego zapalenia nerek, uchyłków i choroby nowotworowej pęcherza moczowego.

Trudności w oddawaniu moczu – badania podmiotowe

Podstawą diagnostyki trudności w oddawaniu moczu, tak jak każdej innej przypadłości, jest badanie podmiotowe, czyli szczegółowo przeprowadzony wywiad z pacjentem. Oto pytania, jakie mogą się pojawić podczas badania podmiotowego:

• Czy odczuwa pan/i ból/pieczenie podczas oddawania moczu?
• Czy ma pan/i trudności z rozpoczęciem mikcji?
• Czy ma pan/i uczucie niepełnego oddania moczu?
• Czy często odczuwa pan/i parcie na mocz?
• Czy podejrzewa pan/i u siebie choroby przenoszone drogą płciową?
• Czy istnieją czynniki nasilające dolegliwości lub przynoszące ulgę?
• Czy występują inne objawy?
• Jaka jest częstość oraz nasilenie występowania dolegliwości?

Dodatkowo w przypadku kobiet badanie podmiotowe powinno się poszerzyć o wywiad ginekologiczny.

Trudności w oddawaniu moczu – badanie przedmiotowe

Badanie przedmiotowe obejmować powinno przede wszystkim:

• badanie jamy brzusznej w celu wykluczenia obecności patologicznych zmian w obrębie miednicy,
• palpacyjne badanie wyczuwalnego pęcherza moczowego,
• prosta ocena neurologiczna.

Trudności w oddawaniu moczu u mężczyzn mogą być związane z zapaleniem jądra i najądrza czy też powiększeniem gruczołu krokowego. W związku z tym warto dokonać oceny tych części ciała. W badaniu przedmiotowym należy uwzględnić badanie per rectum (przezodbytnicze). Rozszerzone badanie przedmiotowe powinno dotyczyć również kobiet. Niekiedy trudności w oddawaniu moczu u kobiet mogą być spowodowane przez zmiany w narządach płciowych spowodowane zapaleniem sromu i pochwy, chorobami nowotworowymi macicy czy zapaleniem szyjki macicy. Dlatego też badanie przedmiotowe powinno obejmować badanie ginekologiczne, a w przypadku kobiet w podeszłym wieku ocenę obecności zaburzeń statyki dna miednicy (wypadanie pochwy i macicy).

Dysuria – badania laboratoryjne

Specjalista w rozpoznaniu przyczyn trudności w oddawaniu moczu posiłkować się może szeregiem badań laboratoryjnych. Zlecić może badania z krwi, w których ocenia się stężenie kreatyniny, mocznika, kwasu moczowego, stężenie PSA u mężczyzny, stężenie elektrolitów (sodu, potasu, wapnia, magnezu, fosforanów i chlorków), wskaźniki stanu zapalnego, czyli OB i CRP, wskaźnik filtracji kłębuszkowej GFR, morfologię krwi.

Kluczowym elementem diagnostyki dysurii jest badanie ogólne moczu – analiza moczu pod kątem obecności związków chemicznych, elementów morfotycznych i drobnoustrojów chorobotwórczych oraz analiza fizyczna. Badanie fizyczne obejmuje barwę i wygląd, przejrzystość, pH moczu (odczyn), woń, ciężar właściwy. Analiza chemiczna służy do wykrywania substancji i związków, które nie powinny występować w moczu, w tym m.in. białka, glukozy, ketonów, hemoglobiny, bilirubiny, azotynów i tłuszczów.

W przypadku nieprawidłowości w badaniu ogólnym moczu wykonywane jest badanie osadu moczu, które obejmuje ilościowe określenie obecnych w moczu krwinek, plemników, patogenów (bakterie, grzyby i strzępki grzybni), komórek nabłonkowych (nabłonki płaskie, okrągłe), elementów niekomórkowych. Lekarz zalecić może chociażby badanie bakteriologiczne moczu.

Dysuria – badania obrazowe i nie tylko

W rozpoznaniu przyczyn dysurii niekiedy konieczne okazują się badania obrazowe. Najczęściej wykonywane jest USG dróg moczowych z oceną pęcherza, moczowodów i nerek. Pęcherz podczas rozpoczęcia badania powinien być wypełniony, co pozwala precyzyjnie określić jego kształt i wielkość. Jest to ważne także w przypadku mężczyzn – umożliwia badanie prostaty. Następnie pacjent proszony jest o opróżnienie pęcherza, co pozwoli na ocenę zalegania moczu po mikcji. Badanie to nie wymaga specjalnego przygotowania ani podawania środków cieniujących.

W przypadkach niepewnych diagnostyka może zostać poszerzona o bardziej specjalistyczne metody obrazowania. Niekiedy pacjentowi zlecone mogą zostać inne badania, w tym m.in.:

• przeglądowy radiogram jamy brzusznej, czyli RTG brzucha,
• urografia klasyczna – na początku badania wykonuje się przeglądowe RTG jamy brzusznej, następnie osoba badana ma podany dożylnie środek cieniujący i robione są kolejne zdjęcia,
• uretrografia – badanie wykonywane pod kontrolą radiologiczną z użyciem środka kontrastowego podanego przez wcześniej założony cewnik,
• uretrocystoskopia – bezpośrednie oglądanie cewki moczowej i pęcherza moczowego przy użyciu endoskopu; pozwala na uwidocznienie wszelkich zwężeń,
• badanie urodynamiczne – tzw. urodynamika, kompleksowa ocena czynności pęcherza moczowego i cewki moczowej wykonywana przy użyciu specjalnych cewników.

Bibliografia

1. F. Kokot, A. Bilikiewicz, Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, s. 471–474.
2. Z. Kwias, Badanie układu moczowego, „Przewodnik Lekarski” 2001, t. 4, nr 10, s. 62–65.
3. T.C. Michels, J.E. Sands, Dysuria: evaluation and differential diagnosis in adults, „American Family Physician” 2015, t. 92, nr 9, s. 778–786.
4. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.