Co to jest dietoterapia? Poznaj wybrane rodzaje oddziaływań terapeutycznych dietą

Dietoterapia to nic innego jak leczenie dietą. Postępowanie to wspiera proces terapeutyczny szeregu schorzeń. Prowadzeniem dietoterapii zajmuje się doświadczony dietetyk we współpracy z lekarzem, który opracowuje jadłospis indywidualnie dla każdego pacjenta, w zależności od jego kondycji i potrzeb.

Powszechnie znane jest powiedzenie: „Jesteś tym, co jesz”. Nie sposób się z nim nie zgodzić. Sposób odżywiania ma bardzo duży wpływ na funkcjonowanie organizmu, w tym zarówno na zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Sprawdź, czym jest dietoterapia, oraz dowiedz się więcej na temat wybranych rodzajów oddziaływań terapeutycznych za pomocą diety.

Co to jest dietoterapia?

Dietoterapia to rodzaj oddziaływania leczniczego, który polega na stosowaniu diet terapeutycznych. Jest to sposób żywienia, w którym z przyczyn zdrowotnych dokonano zmiany w ilości składników energetycznych i substancji odżywczych, tak aby wykazywały one pozytywny wpływ na organizm i wspierały prowadzony sposób leczenia. Określeniem dietoterapii zajmuje się dietetyk we współpracy z lekarzem prowadzącym danego chorego. Idąc na konsultację dietetyczną, należy zabrać ze sobą wyniki badań, które zlecił lekarz oraz wszelkie wytyczne i wskazówki, które otrzymało się od niego. Podstawowymi badaniami, które można zrobić, by ukierunkować dietetyka, są: morfologia, badanie ogólne moczu, glikemia na czczo, profil lipidowy, próby wątrobowe, poziom insuliny we krwi, stężenia mocznika, kreatyniny oraz kwasu moczowego we krwi i inne badania zlecone przez lekarza, właściwe dla danej jednostki chorobowej.

Dietetyk podczas opracowywania jadłospisu uwzględnia wiele czynników, w tym m.in.: masę ciała, wiek, wzrost, wskaźnik BMI, poziom tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej masy ciała, poziom aktywności fizycznej, alergie czy nadwrażliwości pokarmowe. Ważne, aby wziął pod uwagę również preferencje żywieniowe – jedzenie tego, co smaczne, ułatwia przestrzeganie diety. Na podstawie szeregu informacji specjalista opracowuje indywidualny jadłospis i wytyczne żywienia. Osobom zapracowanym lub nieporuszającym się sprawnie w kuchni z pomocą w przygotowywaniu leczniczych posiłków przychodzi catering dietetyczny. Wystarczy, że przy składaniu zamówienia poda się zalecenia dietetyka, a kurier codziennie przyniesie pod drzwi dania spełniające rygorystyczne kryteria.

W jakich chorobach stosowana jest dietoterapia?

Prowadzenie odpowiednio zbilansowanej i urozmaiconej diety to bardzo ważny element prozdrowotnego stylu życia. Jednakże ogólne zasady zdrowego żywienia nie zawsze sprawdzają się w przypadku osób zmagających się z chorobą. Wówczas z pomocą przychodzi dietoterapia. Specjaliści opracowują odpowiedni sposób żywienia dla osób obciążonych takimi schorzeniami, jak m.in.: alergie pokarmowe, otyłość, celiakia, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze krwi, niedokrwistość, fenyloketonuria, przewlekła choroba nerek, przewlekłe zapalenie trzustki, kamica układu moczowego, choroba refluksowa przełyku, dna moczanowa, choroby związane z rozwojem miażdżycy (np. choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, zawał mięśnia sercowego), choroba wrzodowa, zespół jelita drażliwego, próchnica zębów, awitaminozy lub hipowitaminozy.

Dietoterapia – wpływ żywienia na organizm

Dietoterapia wygląda inaczej w zależności od problemu zdrowotnego. Przykładowo w alergii pokarmowej oddziaływanie dietetyczne opiera się na wykluczeniu z jadłospisu czynnika alergicznego i uzupełnieniu go pokarmem o podobnym znaczeniu dla organizmu, a niewywołującym objawów alergii. Zdarzają się sytuacje, w których składniki zawarte w lekach wchodzą w interakcję z żywnością, w związku z czym konieczne staje się wyeliminowanie z jadłospisu wybranych składników. Doskonałym tego przykładem jest specjalne żywienie podczas zażywania leków przeciwzakrzepowych – dieta powinna być uboga w składniki działające prozakrzepowo, głównie w witaminę K, a bogata w produkty „rozrzedzające” krew. Z innej strony dietoterapia może doprowadzić do ograniczenia, a niekiedy nawet do rezygnacji z farmakoterapii. Ma to m.in. miejsce przy zbyt wysokim stężeniu cholesterolu lub trójglicerydów. A to tylko wybrane efekty, jakie można uzyskać za sprawą odpowiednio opracowanej diety.

Wybrane rodzaje diet terapeutycznych

Oto przykłady diet terapeutycznych:

• ubogoenergetyczna – polega na stopniowym ograniczaniu dziennej ilości energii do 1000–1500 kcal, przy czym zapotrzebowanie energetyczne oblicza się indywidualnie dla pacjenta, pobudza organizm do spalania tłuszczu zgromadzonego w tkance tłuszczowej, wskazana jest w leczeniu nadmiernej masy ciała, charakteryzuje się maksymalnym ograniczeniem tłuszczów;
• bogatoresztkowa – charakteryzuje się wysoką zawartością produktów bogatych w błonnik, stąd też nazywana bywa alternatywnie dietą bogatobłonnikową, udział błonnika szacowany jest na 35–40 g dziennie, wskazana jest dla osób z przewlekłymi zaparciami, zaburzeniami czynnościowymi jelit, pomocna w cukrzycy, schorzeniach sercowo-naczyniowych, błonnik przyspiesza pasaż jelitowy i ułatwia wypróżnianie;
• bogatoenergetyczna – charakteryzuje się zwiększoną kalorycznością, wskazana jest dla osób z niedowagą lub z chorobami z niedożywienia, np. z anoreksją,
• o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych – typowe dla niej jest ograniczenie udziału kwasów tłuszczowych oraz odpowiedni stosunek kwasów nienasyconych do nasyconych, wskazana jest w hiperlipidemii i miażdżycy.

Spotkać można szereg modyfikacji wspomnianych diet, w tym m.in.: lekkostrawną z ograniczeniem tłuszczu, łatwostrawną niskobiałkową, niskowęglowodanową, z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów, łatwostrawną bogatobiałkową, łatwostrawną z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego, łatwostrawną o zmienionej konsystencji.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
2. D. Gajewska, J. Myszkowska-Ryciak, Wybrane problemy dietoprofilaktyki i dietoterapii chorób przewlekłych, Polskie Towarzystwo Dietetyki, Warszawa 2016.
3. D. Włodarek, D. Głąbska, E. Lange i wsp., Dietoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.