Hepatomegalia - co warto wiedzieć?

Powiększenie wątroby niezależnie od przyczyny określa się mianem hepatomegalia. To niepokojący objaw, który niezwłocznie powinien być skonsultowany z lekarzem. Może współwystępować z żółtaczką, bolesnością w prawym podżebrzu lub przebiegać bez towarzyszących dolegliwości. Jakie są przyczyny hepatomegalii i jak postępować po jej stwierdzeniu?

Hepatomegalia – przyczyny

Wątroba jest wielofunkcyjnym narządem umiejscowionym w prawym podżebrzu. Bierze udział w procesie trawienia pokarmów, produkuje żółć, ogrzewa krew, syntetyzuje czynniki odpowiedzialne za krzepnięcie, hamuje również nadmierną aktywność układu odpornościowego. W sumie pełni równocześnie około 200 różnych funkcji! Prawidłowo wątroba jest całkowicie schowana pod prawym dolnym żebrem. W przypadku hepatomegalii jest wyczuwalna przez lekarza podczas badania palpacyjnego lub opukiwania jamy brzusznej. Powiększenie wątroby niekoniecznie musi świadczyć o chorobie samego narządu. Może towarzyszyć upośledzonemu krążeniu krwi np. niewydolności serca.

Hepatomegalia może być spowodowana przez:

• Zapalenie (wirusowe zapalenie wątroby typu A, B, C; zapalenie wątroby wywołane wirusem CMV, spożyciem leków, trucizn, alkoholu; niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby; autoimmunologiczne zapalenie wątroby; zapalenie dróg żółciowych, marskość)
• Nieprawidłowy przepływ krwi przez wątrobę (niewydolność serca, zakrzepica obejmująca naczynia krwionośne wątroby)
• Nieprawidłowy odpływ żółci (kamienie lub guzy nowotworowe w drogach żółciowych)
• Nadmiarowe magazynowanie substancji w wątrobie (hemachromatoza, glikogenoza, amyloidoza)
• Nowotwory pierwotne lub przerzuty nowotworowe do wątroby.

Hepatomegalia – objawy

Hepatomegalii może towarzyszyć całe spektrum objawów, może być również samodzielnym objawem choroby, która ją wywołała. W przebiegu ostrego zapalenia wątroby typu A, B, C częstym objawem towarzyszącym hepatomegalii jest żołtaczka, czyli zażółcenie powłok skórnych i gałek ocznych spowodowane wysokim stężeniem bilirubiny. Pacjentom doskwierają także nudności i wymioty oraz zmiana koloru moczu i stolca. W przypadku zaburzenia związanego z odpływem żółci z wątroby i wzrostem stężenia kwasów żółciowych we krwi, mogą pojawić się dolegliwości w postaci swędzenia skóry bez towarzyszącej wysypki. Upośledzenie funkcji wątroby i wywołany nim spadek produkcji albuminy skutkować będzie obrzękami, które pacjenci obserwują głównie wokół kostek (obrzęki podudzi). W przebiegu marskości wątroby hepatomegalii towarzyszył będzie rozlany, powiększony, tzw. żabi brzuch. Wśród innych objawów, które mogą towarzyszyć hepatomegalii wymienia się zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne (encefalopatia wątrobowa), przewlekłe zmęczenie, utratę apetytu, powiększenie piersi oraz problemy z krzepnięciem krwi manifestujące się jako siniaki. Ból, który pojawia się w prawym podżebrzu wynika z rozciągnięcia i podrażnienia silnie unerwionej błony włóknistej otaczającej powiększoną przez proces chorobowy wątrobę oraz najczęściej pojawia się przy zmianie pozycji ciała.

Hepatomegalia u dzieci

Hepatomegalia jest objawem występującym również u dzieci. Jeżeli występuje już u noworodka, a dodatkowo towarzyszy jej długo nieustępująca żółtaczka, może świadczyć wówczas o nieprawidłowościach anatomicznych w budowie wątroby (np. atrezja dróg żółciowych), które dla zdrowia i życia dziecka wymagają niezwłocznej operacji. U dzieci przyczynami hepatomegalii mogą być, tak jak w przypadku osób dorosłych, zapalenia wirusowe, choroby pasożytnicze, niewydolność krążenia, nowotwory i choroby spichrzeniowe (np. glikogenoza) oraz uszkodzenia polekowe. 

Jak postępować przy hepatomegalii?

Ze względu na poważne schorzenia, które są przyczyną hepatomegalii należy zawsze dociekać przyczyn powiększenia wątroby. Ustalenie etiologii powiększenia wątroby wiąże się z koniecznością wykonania szeregu badań, zarówno laboratoryjnych jak i obrazowych. Istotny jest pomiar aktywności enzymów wątrobowych i stężenia bilirubiny (próby wątrobowe) oraz ocena wyglądu narządu w badaniu USG, TK lub/i MR. W przypadku zmian w postaci guzów niezbędne jest wykonanie biopsji i ocena pobranego wycinka narządu przez lekarza patomorfologa. Precyzyjne postawienie diagnozy daje szanse na skuteczne wyleczenie doskwierających dolegliwości i ustąpienie hepatomegalii.