Jersinioza – jakie są jej objawy, badania i sposoby leczenia?

Jersinioza to zakaźna choroba wywołana przez bakterie z rodzaju Yersinia. Ich głównym rezerwuarem są świnie. Do zakażenia może dojść po zjedzeniu skażonej surowej wieprzowiny lub po wypiciu niepasteryzowanego mleka. Objawy jersiniozy dotyczą głównie układu pokarmowego, m.in. biegunka, wymioty i ból brzucha. Czasem dołączają do nich także gorączka i bóle stawów. Dowiedz się więcej, jakie badania należy wykonać i jak wygląda leczenie jersiniozy.

Czym jest jersinioza?

Jersinioza należy do chorób zakaźnych. Za rozwój dolegliwości odpowiadają bakterie z rodzaju Yersinia, a dokładniej serotyp Yersinia enterocolitica.

Jersinioza to choroba odzwierzęca, a jej głównym rezerwuarem są świnie. Nosicielami bakterii mogą być także inne zwierzęta, zarówno domowe, jak i dzikie, np.: koty, króliki, konie, bydło, gryzonie i ptaki. Zakażenie następuje zwykle drogą pokarmową. Najczęściej bakterie dostają się do organizmu poprzez spożycie surowego mięsa wieprzowego, niepasteryzowanego mleka lub wody, które zostały zanieczyszczone przez Yersinia enterocolitica. Drobnoustroje mają zdolność do namnażania się nawet w niskich temperaturach, np. w lodówce, co zwiększa ryzyko zakażenia.

Jersinioza należy do chorób rzadkich. W Polsce występuje około 20–30 przypadków zakażeń Yersinia enterocolitica w ciągu roku. Choroba dotyczy zwykle regionów o chłodnym klimacie. Pojawia się głównie zimą, m.in. w Europie Północnej, a zwłaszcza w krajach skandynawskich i w Japonii.

Jak przebiega jersinioza?

Bakterie wraz ze skażoną żywnością dostają się do przewodu pokarmowego. W jelicie cienkim, przechodzą do okolicznych grudek limfatycznych, w których intensywnie się namnażają. Stamtąd dostają się do krwi i są transportowane po całym organizmie.

Jersinioza może przebiegać pod postacią:

• ostrego zapalenia jelit;
• ostrego zapalenia jelitowych węzłów chłonnych;
• zespołu objawów, które mogą sugerować ostre zapalenie wyrostka robaczkowego;
• posocznicy, która rozwija się, gdy bakterie przenikają do krwi chorego. Zwykle dotyczy ona osób z ciężkimi chorobami przewlekłymi w wywiadzie, np. z niedoborami odporności, niedożywieniem, cukrzycą czy alkoholizmem.

Biegunka podróżnych

Jersinioza stanowi jedną z przyczyn tzw. biegunki podróżnych. W ten sposób określa się zakażenie żołądkowo-jelitowe, do którego doszło na drodze pokarmowej i które wiąże się z niehigienicznym trybem życia podczas podróży. W przebiegu biegunki podróżnych chory oddaje w ciągu dnia co najmniej trzy nieuformowane stolce. Biegunce zwykle towarzyszą inne objawy, np.: skurczowe bóle brzucha, nudności, wymioty, wzdęcia i gorączka. Dolegliwości pojawiają się najczęściej w ciągu 2 tygodni od początku podróży, a także bezpośrednio po powrocie.

Jakie mogą być objawy jersiniozy?

Przebieg jersiniozy różni się w zależności od osoby. Na nasilenie objawów wpływają m.in. wiek chorego, jego predyspozycje i obciążenia, w tym choroby współistniejące.

Objawy jersiniozy u małych dzieci

Zakażenie Yersinia enterocolitica najczęściej rozpoznaje się u małych dzieci. Okres wylęgania bakterii trwa zwykle od 4 do 7 dni. Po tym czasie typowo pojawiają się dolegliwości, m.in.:

• niewysoka gorączka;
• ból brzucha o charakterze skurczowym;
• wymioty;
• luźne stolce z domieszką śluzu i krwi.

U najmłodszych objawy utrzymują się zwykle od 1 do 3 tygodni.

Objawy jersiniozy u starszych dzieci i dorosłych

W przypadku starszych dzieci i dorosłych dolegliwości związane z jersiniozą mogą różnić się w zależności od zajętego narządu. Najczęściej występują:

• ból brzucha, który dominuje po prawej stronie. Z tego powodu zakażenie Yersinia enterocolitica bywa mylone z ostrym zapaleniem wyrostka robaczkowego;
• gorączka;
• biegunka;
• objawy odwodnienia, np. suchość błon śluzowych i wzmożone pragnienie;
• dolegliwości, które towarzyszą posocznicy, w tym przyspieszenie oddechu i czynności serca.

Niekiedy choroba przebiega bezobjawowo, a człowiek jest wówczas nosicielem bakterii.

Jakie badania należy wykonać przy podejrzeniu jersiniozy?

Biegunka, której towarzyszy gorączka i silny ból brzucha, jest wskazaniem do pilnej konsultacji u lekarza. Nie należy jej odkładać, zwłaszcza gdy dolegliwości lokalizują się po prawej stronie i pojawia się podejrzenie ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego.

Zakażenie Yersinia enterocolitica można potwierdzić za pomocą badania mikrobiologicznego. Polega ono na wyizolowaniu bakterii z kału lub z innych materiałów pobranych od pacjenta, np. z moczu, żółci, krwi, węzłów chłonnych lub płynu stawowego.

Przy podejrzeniu ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego warto wykonać także badania serologiczne poziomu specyficznych dla Yersinia przeciwciał i badania obrazowe, m.in. USG i tomografię komputerową lub kolonoskopię. Ich wyniki pozwolą odróżnić zakażenie Yersinia enterocolitica od stanu, który wymaga pilnej interwencji chirurgicznej (przede wszystkim zapalenia wyrostka robaczkowego)

Jakie są metody leczenia jersiniozy?

Leczenie jersiniozy skupia się przede wszystkim na łagodzeniu objawów choroby. W większości przypadków stan chorego nie wymaga włączenia antybiotyku. Jeżeli jednak jersinioza ma ciężki przebieg lub pojawiają się powikłania, należy zastosować skuteczny lek przeciwko bakterii.

Jak można zapobiegać zakażeniom Yersinia enterocolitica?

Zakażenie bakteriami Yersinia enterocolitica zwykle następuje drogą pokarmową. Niekiedy choroba przenosi się także poprzez kontakt ze zwierzęciem, które jest nosicielem jersiniozy. Podstawowe znaczenie w zapobieganiu zakażeniu ma higiena rąk i odpowiedni dobór napojów i posiłków. W ramach profilaktyki jersiniozy należy:

• dokładnie myć ręce wodą z mydłem przed przygotowywaniem i jedzeniem każdego posiłku oraz po kontakcie ze zwierzętami;
• unikać pokarmów z niepewnego źródła (np. kupowanych na ulicznych straganach);
• myć i obierać ze skórki owoce i warzywa;
• pić wyłącznie wodę butelkowaną z pewnego źródła, przegotowaną lub uzdatnianą oraz zrezygnować ze spożywania napojów z lodem;
• wybierać świeżo przyrządzane gorące potrawy i unikać jedzenia, które jest przygotowywane bez obróbki termicznej.

Jakie mogą być powikłania jersiniozy?

U większości chorych objawy jersiniozy znikają całkowicie. Jednak w przypadku osób, które mają predyspozycje genetyczne, po pewnym czasie od ustąpienia pierwotnych objawów mogą pojawić się inne, mniej typowe dolegliwości. Najczęściej po przebyciu jersiniozy występują:

• bóle stawowe, przeważnie stawów nadgarstkowych, kolanowych i skokowych. Przyjmują one postać reaktywnego zapalenia stawów. Pojawiają się średnio po miesiącu od wystąpienia pierwszych symptomów i ustępują samoistnie w ciągu pół roku;
• rumień guzowaty (Erythema nodosum), czyli uniesione ponad powierzchnię skóry, zaczerwienione i bolesne zmiany. Zwykle występują na kończynach dolnych lub tułowiu. Częściej dotyczą kobiet. Rumień guzowaty pojawia się zwykle po 2–20 dniach od wystąpienia objawów z przewodu pokarmowego i ustępuje spontanicznie w ciągu miesiąca;
• ostre zapalenie wyrostka robaczkowego;
• zapalenie mięśnia sercowego;
• kłębuszkowe zapalenie nerek;
• posocznica.

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. A. Boroń-Kaczmarska, A. Wiercińska-Drapało, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017, s. 209, 230, 397–400, 531–534.