Kiedy warto wykonać test ciążowy?

Apteczne testy ciążowe potwierdzają obecność podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej (beta-hCG) w moczu. Za produkcję tego hormonu odpowiada trofoblast i łożysko i zwykle rozpoczyna się ona już na początku 2. tygodnia po zapłodnieniu. Pierwsze objawy ciąży mogą być niespecyficzne, np.: nudności, wymioty czy nadwrażliwość na zapachy. Z tego powodu warto wykonać test, ponieważ jego wynik pozwoli wstępnie potwierdzić podejrzenia. Aby rozpoznać ciążę, należy jednak udać się do lekarza ginekologa i wykonać zlecone przez niego badania. Dowiedz się, w jaki sposób i po jakim czasie od stosunku można zrobić test ciążowy.

Jak przebiega początek ciąży?

Podczas owulacji w organizmie kobiety dochodzi do pęknięcia pęcherzyka jajnikowego w obrębie gonady. Wówczas do jajowodu uwalnia się oocyt. Komórka jajowa i plemnik, które pochodzą od przyszłych rodziców, mogą połączyć się ze sobą, co prowadzi do zapłodnienia. Przebiega ono w bańce jajowodu i w jego wyniku powstaje zygota. Zygota zaczyna się intensywnie dzielić i około 8. dnia rozwoju przechodzi do stadium zarodka. W miejscu pękniętego pęcherzyka jajnikowego powstaje natomiast ciałko żółte. Ma ono za zadanie wydzielać hormony, które podtrzymują przebieg ciąży.

Na początku 2. tygodnia ciąży następuje implantacja, czyli zagnieżdżenie się zarodka w błonie śluzowej macicy. Jego komórki dalej dzielą się bardzo intensywnie. Później różnicują się one w tzw. listki zarodkowe, a z nich w przyszłości rozwijają się odpowiednie tkanki i narządy. Na tym etapie pojawiają się zawiązki układów, które następnie dojrzewają podczas okresu płodowego ciąży. Rozpoczyna się on od 9. tygodnia rozwoju i trwa aż do porodu.

Co umożliwia rozwój ciąży?

Równolegle z dojrzewaniem płodu i zarodka pojawiają się struktury, które umożliwiają prawidłowy przebieg ciąży. Należą do nich:

• łożysko,
• pępowina,
• błony płodowe, czyli: owodnia, kosmówka, omocznia i pęcherzyk żółtkowy.

Łożysko składa się z części płodowej i matczynej. Zaczyna rozwijać się około 7. dnia od zapłodnienia, jednak osiąga pełną dojrzałość dopiero pod koniec I trymestru ciąży. Łożysko umożliwia wzrost i dojrzewanie płodu aż do momentu porodu, ponieważ m.in.:

• zapewnia wymianę gazową między matką a płodem,
• dostarcza mu substancje budulcowe i odżywcze,
• uczestniczy w usuwaniu szkodliwych produktów przemiany materii płodu,
• wydziela hormony niezbędne dla rozwoju ciąży, m.in.: gonadotropinę kosmówkową (hCG), laktogen łożyskowy (hPL) i estrogeny.

Gonadotropina kosmówkowa

Gonadotropina kosmówkowa,  hCG (ang. human chorionic gonadotropin ) pojawia się we krwi i moczu kobiety ciężarnej już na początku 2. tygodnia po zapłodnieniu. Hormon jest wydzielany przez komórki trofoblastu zarodka, a następnie komórki łożyska i jego obecność stanowi jedną z pierwszych oznak ciąży. Najwyższy poziom gonadotropiny kosmówkowej występuje między 60. a 80. dniem rozwoju ciąży. Następnie stężenie tego hormonu znacznie spada i ponownie wzrasta podczas III trymestru.

Gonadotropina kosmówkowa przede wszystkim działa na ciałko żółte, które powstaje po uwolnieniu nie w pełni dojrzałej komórki jajowej w miejscu pękniętego pęcherzyka jajnikowego. Pobudza je do produkcji progesteronu, czyli hormonu podtrzymującego ciążę. Ciałko żółte spełnia swoją funkcję aż do czasu wykształcenia się dojrzałego łożyska, które następnie przejmuje tę rolę.

Gonadotropina kosmówkowa pobudza także bezpośrednio rozwój płodu, m.in.:

• bierze udział w aktywacji jego gruczołów dokrewnych, np. tarczycy i nadnerczy,
• wspiera działanie grasicy, nerek i wątroby,
• zapoczątkowuje dojrzewanie jąder i jajników.

Jakie mogą być pierwsze objawy ciąży?

Objawy ciąży, zwłaszcza we wczesnym okresie, mogą być niejednoznaczne. Z tego powodu na początkowych etapach kobieta może nie być świadoma swojego stanu. Jednak pojawienie się określonych dolegliwości sugeruje obecność ciąży. Wśród nich wyróżnia się jej przypuszczalne, prawdopodobne i pewne objawy.

Jakie są przypuszczalne objawy ciąży?

Objawy, które są określane jako przypuszczalne, mogą towarzyszyć ciąży, ale także wielu innym sytuacjom, np. zaburzeniom hormonalnym czy zakażeniom. Ich obecność nie pozwala na rozpoznanie ciąży. Stwierdzenie takich dolegliwości powinno jednak skłonić do wykonania testu ciążowego i udania się na wizytę do ginekologa. Wśród przypuszczalnych objawów ciąży wyróżnia się m.in.:

• brak miesiączki,
• nudności i wymioty,
• powiększenie, tkliwość i bolesność piersi,
• dużą wrażliwość na zapachy,
• zaburzenia oddawania moczu,
• niechęć do niektórych pokarmów,
• ruchy płodu,
• zmęczenie, senność i omdlenia,
• plamienie, a nawet krwawienia w czasie, gdy powinna wypadać miesiączka, świadczące o implantacji zarodka.

Jakie są prawdopodobne objawy ciąży?

Występowanie objawów prawdopodobnych również nie uprawnia do rozpoznania ciąży. Ich obecność może jednak skłonić do umówienia się na kontrolną wizytę do lekarza ginekologa. Należą do nich np.:

• powiększenie obwodu brzucha (zwykle od około 12.–14. tygodnia ciąży),
• zmiany w okolicy szyjki macicy,
• dodatni wynik testu ciążowego.

Jakie są pewne objawy ciąży?

Stwierdzenie przez lekarza pewnych objawów ciąży pozwala na potwierdzenie tego stanu. Wśród nich można wymienić przede wszystkim:

• wysłuchanie czynności serca płodu za pomocą stetoskopu (zwykle od około 17. tygodnia ciąży),
• wyczucie ruchów płodu przez badającego (w III trymestrze ciąży),
• uwidocznienie pęcherzyka płodowego, a następnie zarodka i płodu w badaniu USG, które jest możliwe już od 3. tygodnia po zapłodnieniu.

Na czym polega test ciążowy?

Testy ciążowe są dostępne do kupienia bez recepty w drogeriach i aptekach stacjonarnych czy internetowych. Umożliwiają one wykrycie w moczu podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej (beta-hCG).

Kiedy można wykonać test ciążowy?

Gonadotropina kosmówkowa zaczyna być produkowana przez trofoblast i   łożysko już na początku 2. tygodnia ciąży. Testy ciążowe wykazują się dużą czułością i pozwalają na wykrycie w moczu nawet niewielkich ilości beta-hCG. Wynik może być wiarygodny już od około 8. dnia po zapłodnieniu, czyli 4.–7. dnia po implantacji zarodka.

Jak wykonać test ciążowy?

Przed wykonaniem testu należy dokładnie zapoznać się z jego instrukcją. Następnie należy nanieść kroplę moczu na specjalną błonę nitrocelulozową w okienku kasetki. Znajdują się na niej przeciwciała rozpoznające cząsteczki beta-hCG. Mogą one wiązać podjednostki gonadotropiny kosmówkowej znajdującej się  w moczu kobiety. W ten sposób powstaje kompleks, który zostaje wykryty przez test. Łączy się on z kolejnym przeciwciałem i daje barwną reakcję. O pozytywnym wyniku testu świadczy pojawienie się dwóch kolorowych pasków w miejscu kontrolnym i wynikowym kasetki.

Test ciążowy można wykonać o każdej porze dnia. Najwyższy poziom gonadotropiny kosmówkowej występuje jednak w godzinach porannych. Z tego powodu test ciążowy najlepiej zrobić po nocnym odpoczynku.

Jak potwierdzić wiarygodność testu ciążowego?

Testy ciążowe z dużym prawdopodobieństwem wskazują na obecność ciąży. Jednak ostatecznie potwierdzić lub wyeliminować ten stan może tylko lekarz ginekolog. Specjalista najczęściej przeprowadza m.in. badanie ginekologiczne, USG i zleca pomiar stężenia beta-hCG we krwi.

Test ciążowy może wskazywać fałszywy wynik np.:

• gdy został wykonany zbyt wcześnie lub po terminie przydatności zestawu,
• w przebiegu choroby nerek lub tarczycy,
• na skutek zaburzeń układu rozrodczego, takich jak: obecność torbieli jajników, zaśniadu groniastego czy raka kosmówki,
• podczas przyjmowania niektórych leków, m.in. antydepresyjnych czy hormonalnych,
• u kobiet w okresie menopauzy.

Jeżeli po wykonaniu testu ciążowego jego wynik sugeruje ciążę, należy udać się na konsultację do lekarza ginekologa. Do czasu potwierdzenia tego stanu przez specjalistę warto unikać wszystkich używek, m.in. alkoholu czy papierosów oraz intensywnego wysiłku fizycznego. Należy także uważać na kontakt z promieniowaniem rentgenowskim, chemikaliami i farbami czy powstrzymać się od korzystania z sauny oraz solarium.

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. M. Biela, M. Szafarowska, Diagnostyka ciąży, „Ginekologia po Dyplomie” 2017, nr 2.
2. G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, t.1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s. 6–21, 54–56.
3. G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, t.4, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2020, s. 300.