Kwasy żółciowe - czym są?

Kwasy żółciowe produkowane są z cholesterolu w przemianach zachodzących wątrobie. Wydzielane są do żółci, która magazynowana jest w woreczku żółciowym. W trakcie pasażu pokarmu przez jelita następuje ich uwolnienie, a reakcja ze znajdującą się w jelitach zawartością umożliwia trawienie i wchłanianie tłuszczy. W jakich chorobach dochodzi do zaburzonego wydzielania kwasów żółciowych i jakie są tego konsekwencje?

Co to są kwasy żółciowe?

Kwasy żółciowe to cząsteczki, które produkowane są w wątrobie i wydzielane do jelit w celu ułatwienia procesu trawienia i wchłaniania tłuszczy. Ich działanie polega na emulgacji przemieszczającego się w jelitach pokarmu, co zwiększa jego dostępność dla produkowanych w trzustce enzymów m.in. liazy. W wątrobie kwasy żółciowe (kwasy pierwszorzędowe: kwas cholowy i chenodeoksycholowy) sprzęgane są z tauryną lub glicyną, natomiast w świetle przewodu pokarmowego podlegają dodatkowym modyfikacjom przy udziale bakterii jelitowych (kwasy drugorzędowe: kwas deoksycholowy i kwas litocholowy). Po spełnieniu swojej funkcji, niemalże w 95% kwasy żółciowe odzyskiwane są przez organizm i transportowane krążeniem wrotnym trafiają ponownie do wątroby. Zaledwie 5% kwasów żółciowych wydalane jest z kałem, w znakomitej większości wykorzystywane są w dalszym procesie trawienia.

Norma kwasów żółciowych

Pomiar stężenia kwasów żółciowych we krwi wykorzystuje się w diagnostyce czynności wątroby. Nieprawidłowe, wysokie stężenie kwasów żółciowych obserwuje się u pacjentów z żółtaczką mechaniczną lub cholestazą, czyli utrudnionym odpływem żółci wynikającym z przyczyn wewnątrz lub zewnątrzwątrobowych. Żółtaczka mechaniczna i cholestaza zewnątrzwątrobowa to stany wywołane utrudnionym odpływem żółci, związane z obecnością kamieni lub guza w drogach żółciowych.

Przeszkoda w drogach żółciowych uniemożliwia przedostanie się kwasów żółciowych do przewodu pokarmowego, stąd w większej ilości dostają się one do krwi. Cholestaza wewnątrzwątrobowa jest spowodowana uszkodzeniem hepatocytów (komórek wątroby) przez infekcję wirusową, zatrucie lekami, marskość itp.

Produkowane w komórkach wątroby kwasy żółciowe w wyniku uszkodzenia hepatocyta uwalniane są bezpośrednio do krwioobiegu. Objawem, który wynika z podwyższonego stężenia kwasów żółciowych we krwi jest świąd skóry, nie związany z żadną wysypką.

Kwasy żółciowe w ciąży

Podwyższone stężenie kwasów żółciowych często obserwuje się u kobiet w zaawansowanej ciąży.  Stan ten określany jako cholestaza ciężarnych, spowodowany jest wysokim poziomem estrogenów w trzecim trymestrze ciąży oraz zwiększoną wrażliwością komórek wątroby na hormony ciążowe. Konsekwencją wzrostu stężenia kwasów żółciowych we krwi jest odczuwalny przez ciężarną uporczywy świąd skóry, któremu nie towarzyszy żadna wysypka.

Swędzenie początkowo pojawia się w obrębie dłoni i stóp, nasila się przede wszystkim w nocy, po położeniu się do łóżka i ogrzaniu ciała. Na skórze pojawiają przeczosy spowodowane drapaniem. Po kilku tygodniach może wystąpić żółtaczka. Cholestaza ciężarnych rzadko stanowi zagrożenie dla matki i dziecka, natomiast objawy z nią związane należy niezwłocznie zgłosić lekarzowi prowadzącemu ciążę.

Jeżeli cholestaza wystąpiła w przebiegu pierwszej ciąży, z dużym prawdopodobieństwem będzie towarzyszyć także kolejnej.

Kwasy żółciowe – badanie

Badanie stężenia kwasów żółciowych wykonuje się w celu oceny funkcjonowania wątroby. Badanie zleca się najczęściej wraz próbami wątrobowymi, czyli zestawem badań uwzględniających pomiar aktywności enzymów wątroby (ALT, AST, ALP, GGTP) i pomiarem stężenia bilirubiny. Na badanie należy zgłosić się na czczo, czyli po kilkunastogodzinnym okresie głodzenia.

Podwyższone stężenie kwasów żółciowych wymaga ustalenia przyczyny i pogłębionej diagnostyki, również obrazowej, ponieważ przeważnie jest skutkiem zachodzących w wątrobie patologicznych zmian.