Lipemia - co to jest? Jakie objawy mogą jej towarzyszyć?

Lipemia to stan związany z zaburzeniami gospodarki lipidowej. Surowica lipemiczna z odwirowanej próbki krwi ma mlecznomętne zabarwienie. Niekiedy tego typu stan nie stanowi przejawu choroby, ale jest wynikiem nieprawidłowego przygotowania się do badania. Obserwuje się ją u osób, które przed badaniem krwi spożyły posiłek lub bardzo się stresują. Sprawdź, jak wygląda postępowanie w przypadku lipemii.

Co to jest lipemia?

Lipemia to zaburzenie charakteryzujące się nieprawidłowym poziomem lipidów, czyli tłuszczów we krwi, co rzutuje na właściwości surowicy krwi. Do lipemii dochodzi przy podwyższonej reprezentacji we krwi takich składników, jak:

• Chylomikrony (CM), czyli największe lipoproteiny występujące w osoczu krwi. Powstają przede wszystkim w ścianie jelita cienkiego, a ich zadaniem jest transportowanie tłuszczy z pokarmów z jelita cienkiego do wątroby i mięśni. Cząstki te zawierają przede wszystkim triglicerydy (stanowią 90% ich składu), w mniejszym stopniu fosfolipidy, cholesterol, apolipoproteiny.
• Lipoproteina o bardzo niskiej (małej) gęstości (ang. very low-density lipoprotein – VLDL), wytwarzana przez wątrobę. Jej zadaniem jest transportowanie lipidów z wątroby do tkanek tłuszczowych. W 60% jest zbudowana z trójglicerydów, znacznie mniejszy udział w jej budowie mają cholesterol zestryfikowany i wolny, fosfolipidy, apolipoproteiny.

Można zatem stwierdzić, że lipemia to stan oznaczający podwyższone stężenie triglicerydów i/lub cholesterolu w surowicy krwi.

Lipemia we krwi – przyczyny fizjologiczne

Lipemia może mieć charakter fizjologiczny. Stan ten może być związany z nieprawidłowym przygotowaniem się pacjenta do badania krwi. Chodzi o nieprzestrzeganie zaleceń odnoszących się do stawienia się na czczo czy zachowania odpowiednio długiej przerwy od spożycia ostatniego posiłku przed badaniem. Posilenie się bezpośrednio przed pobraniem krwi do analizy z pewnością zostanie uwidocznione w postaci surowicy lipemicznej (lipemia posiłkowa). Kolejnym czynnikiem mogącym doprowadzić do surowicy lipemicznej jest działanie stresu. Ekspozycja na czynniki stresowe przed badaniem również może się ujawnić w próbce krwi do badań. Lipemia surowicy jest obserwowana powszechnie u osób zmagających się z nadmierną masą ciała, żywionych pozajelitowo oraz prowadzących niezdrową dietę – spożywających za dużo tłustych pokarmów.

Lipemia w surowicy – wskaźnik chorobowy

Niemniej podwyższony poziom lipidów we krwi może wynikać ze zmian chorobowych. Stan ten może mieć charakter pierwotny lub wtórny. W pierwszym przypadku odpowiadać mogą za niego m.in. rodzinna mieszana hiperlipidemia, wrodzone zaburzenia w budowie lipoprotein, rodzinna hipertriglicerydemia, niedobór lipazy lipoproteinowej (enzymu odgrywającego istotną rolę w metabolizmie lipoprotein). Wtórną przyczyną powstawania surowicy lipemicznej mogą być jednostki chorobowe wywołujące zaburzenia wchłaniania chylomikronów i lipoprotein o bardzo niskiej gęstości. Wymienia się wśród nich przede wszystkim:

• chorobę alkoholową,
• cukrzycę,
• niedoczynność tarczycy,
• tocznia układowego,
• przewlekłe choroby nerek,
• szpiczaka,
• zespół metaboliczny,
• zespół nerczycowy,
• choroby trzustki i wątroby,
• nadczynność przysadki (choroba Cushinga).

Lipemii we krwi sprzyja przyjmowanie niektórych leków (np. sterydów, estrogenów, niektórych leków przeciwwirusowych).

Co oznacza surowica silnie lipemiczna?

Surowica lipemiczna oznacza podwyższone stężenie lipoprotein, co objawia się jako mlecznomętne zabarwienie surowicy lub osocza. W przypadku bardzo silnie lipemicznej surowicy, tzw. mleka, pacjent jest proszony o ponowne przyjście do pobrania krwi z zachowaniem co najmniej dwunastogodzinnej przerwy od posiłków – lipemiczny charakter surowicy sprawia bowiem, że większość wyników badań wykonywanych w takiej próbce  może być obarczone błędem. Zmętnienie próbki występuje przez wiele godzin, dlatego pacjent powinien zgłosić się na pobranie krwi na czczo, o ile planowane jest wykonanie badań, które mogą zostać zakłócone w wyniku lipemii. W przypadku istniejących wątpliwości, czy dana próbka nadaje się do dalszych analiz, pracownicy laboratorium mogą skorzystać ze wskaźników (indeksów) surowiczych. Surowica jest rozcieńczana 0,9% NaCl, a następnie dokonuje się pomiaru absorbancji w układzie trzech par długości fal. Przekroczenie wartości granicznych powinno wykluczyć próbkę z analizy, a materiał powinien zostać ponownie pobrany.

Jak jest diagnozowana lipemia?

Surowica lipemiczna może zostać stwierdzona przy okazji różnych badań wykorzystujących jako materiał do analizy krew. Stężenie trójglicerydów w krwi pełnej powyżej 1000 mg/dl (11,3 mmol/l) powoduje zmętnienie próbki, które jest rozpoznawane wizualnie. Mikroskopowo lipemia w surowicy lub osoczu występuje przy stężeniu triglicerydów przekraczającym 300 mg/dL (>3,4 mmol/L). Pomiar absorpcji próbki surowicy lub osocza przy długości fal powyżej 600 nm (np. 660/700 nm) pozwala na ocenę stopnia zmętnienia. Rozpoznanie lipemii jest możliwe za pomocą analizy widmowej, o ile nie można dokonać porównania z odwirowaną próbką tego samego pacjenta pobraną w tym samym czasie.

W przypadku ujawnienia surowicy lipemicznej, wskazane jest wykonanie lipidogramu. To badanie laboratoryjne polegające na pomiarze takich wskaźników, jak:

• poziom cholesterolu całkowitego,
• poziom cholesterolu frakcji LDL,
• poziom cholesterolu frakcji HDL,
• poziom triglicerydów.

Analiza lipidów pozwala na określenie stanu gospodarki lipidowej organizmu, a tym samym stwierdzenie ryzyka pojawienia się m.in. miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, zawału mięśnia sercowego, niedokrwiennego udaru mózgu. W przypadku gdy lipemia jest wynikiem toczących się w organizmie chorób, w badaniach laboratoryjnych obserwowane są nieprawidłowe wyniki takich parametrów, jak m.in.: kwas moczowy, glukoza, odczyn Biernackiego (OB), mocznik, kreatynina, kwas moczowy, elektrolity (sód, potas, wapń, magnez, chlor), albuminy, enzymy wątrobowe, testosteron.

Jakie są objawy lipemii?

Nieprawidłowy poziom lipidów we krwi najczęściej nie daje żadnych specyficznych objawów. Dotyczy to także lipemii – można ją wykryć po wykonaniu badań laboratoryjnych.

Na czym polega leczenie lipemii?

Jeśli przyczyną lipemii nie jest niewłaściwe przygotowanie do badania, ale zaburzenie w stanie zdrowia, wprowadza się leczenie farmakologiczne. Wykorzystuje się w nim najczęściej fibraty, niekiedy w połączeniu ze statynami. Te pierwsze spowalniają syntezę trójglicerydów w wątrobie i przyspieszają ich rozkład, co prowadzi do obniżenia ich poziomu. Statyny stabilizują gospodarkę lipidową – obniżają poziom trójglicerydów i tzw. złego cholesterolu (LDL). Ważnym uzupełnieniem farmakoterapii są odpowiednio zbilansowana i urozmaicona dieta oraz aktywność fizyczna. Zaleca się ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych i zastępowanie ich wielo- i jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi. Wskazane jest zaprzestanie spożywania alkoholu i wzbogacenie diety w błonnik pokarmowy. Wartościowe będą zwłaszcza produkty pełnoziarniste, rośliny strączkowe, owoce świeże lub mrożone, surowe i gotowane warzywa, chude i tłuste ryby, odtłuszczony nabiał, drób. Zalecane metody przygotowywania potraw to pieczenie bez dodatku tłuszczu, gotowanie w wodzie, gotowanie na parze. W przypadku gdy lipemia jest konsekwencją innej choroby, konieczne jest jej leczenie.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. W.G. Guder, F. da Fonseca-Wollheim, W. Heil i wsp., Jakość próbek diagnostycznych, Niemieckie Towarzystwo Chemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej, 2020.
2. A. Banaszkiewicz, Wskaźniki surowicze (SERUM INDICES), „LabForum” 2004, 12, s. 8.
3. E. Bańkowski, Biochemia, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław 2005.
4. J. Tomaszewski, Diagnostyka laboratoryjna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001.