Monocyty – czym są i kiedy warto badać ich poziom?

Monocyty to największe z krwinek, zalicza się je do białych krwinek krwi (leukocytów). U zdrowego człowieka stanowią 3–8% wszystkich leukocytów. Ilość monocytów określa się, wykonując rozmaz krwi obwodowej – manualny lub automatyczny. Monocyty we krwi – jaką funkcję pełnią w organizmie i co oznacza ich nadmiar lub niedobór?

Monocyty we krwi – czym są i jak je badać?

Monocyty we krwi to największe komórki krwi, zaliczane do agranulocytów. Ich głównym zadaniem jest regulowanie pracy układu immunologicznego. Produkowane są w szpiku kostnym z komórek macierzystych, po czym przedostają się do krwi i różnych narządów oraz układów naszego organizmu i w tkankach przeobrażają się w makrofagi.

Powierzchnię monocytów pokrywają receptory, które reagują na substancje, zwane chemokinami – pozwala to na wychwycenie i rozpoznanie miejsca stanu zapalnego w organizmie i aktywację działań makrofagów. Monocyty odpowiadają za wytworzenie interleukin i interferonów, które regulują pracę układu immunologicznego, przeprowadzają fagocytozę, mają zdolność przekraczania błon komórkowych i docierania do różnych przestrzeni naszego organizmu, by walczyć z drobnoustrojami.

Makrofagi to duże komórki układu immunologicznego. Potrafią unieszkodliwiać komórki chorobotwórczych drobnoustrojów, degradują także obumarłe komórki organizmu i ich pozostałości.

Obniżone i podwyższone monocyty we krwi – jak się badać?

Liczbę monocytów w mikrolitrze (lub mm³) krwi i wartość odsetkową (w odniesieniu do wszystkich białych ciałek) określa się w badaniu morfologii krwi obwodowej z rozmazem (wykonywanym rutynowo automatycznie [tzw. morfologia pełna, 5-diff], a w szczególnych przypadkach ręcznie).

Badanie monocytów (morfologię krwi z rozmazem) można wykonać w każdym laboratorium, jest to powszechnie dostępne badanie, które w ciągu kilku godzin pozwala nam uzyskać wstępną ocenę odporności i kondycji naszego organizmu. Obniżone lub podwyższone monocyty we krwi – ich przyczyny mogą być bardzo różne. Lekarz zleca najczęściej rozmaz krwi obwodowej, gdy u pacjenta występują często nawracające infekcje wirusowe, bakteryjne lub grzybicze i podejrzewa obniżoną odporność.

Zakres wartości referencyjnych (norma) monocytów u dorosłego człowieka to 30–800/µl, 3–8%. Badanie trzeba wykonywać na czczo, krew pobiera się najczęściej z żyły łokciowej. Przed badaniem unikać odwodnienia – pół godziny przed udaniem się do laboratorium należy wypić dodatkową szklankę wody.

Jedną z chorób, która niszczy monocyty i drastycznie wpływa na obniżenie ich liczby i odporności, jest AIDS spowodowane zakażeniem wirusem HIV. Liczba monocytów może też spadać w wyniku procedur leczniczych – po chemioterapii czy leczeniu sterydami).

Monocytoza – monocyty powyżej normy

Monocytoza to liczba monocytów przekraczająca górną granicę normy. Monocyty powyżej normy (zakresu referencyjnego) nie zawsze są powodem do dużego niepokoju – mogą sygnalizować lekki rozwijający się w organizmie stan zapalny lub kilkudniową infekcję. Wynik badania krwi należy z tego powodu analizować w całości, zwracając uwagę także na inne parametry morfologii, wyniki innych badań oraz stan kliniczny pacjenta.

Przyczyny monocytozy dzieli się na łagodne i poważne. Zazwyczaj występują stany łagodne, które powodowane przez choroby zakaźne, wywołane przez szereg patogenów. Nieznacznie podwyższone monocyty we krwi obserwuje się też na etapie zdrowienia po przebytym zakażeniu. Zwiększony odsetek monocytów pojawia się w gruźlicy, przy infekcyjnym zapaleniu wsierdzia, może towarzyszyć chorobom zapalnym tkanki łącznej, marskości z niewydolnością wątroby oraz nieswoistym zapaleniom jelit. Bardzo rzadko zdarza się, że liczba monocytów zwiększa się w chorobach rozrostowych, np. białaczce mielomonocytowej lub ziarnicy złośliwej.

Jeżeli podwyższony poziom monocytów utrzymuje się krócej niż trzy miesiące i nie towarzyszy mu obecność innych niepokojących objawów, należy obserwować ogólny stan zdrowia i po określonym czasie powtórzyć badanie. Zdarza się, że po wykonaniu rozmazu automatycznego przeprowadza się rozmaz ręczny, aby zweryfikować wynik komputerowy.

Jeśli badanie wykaże podwyższone monocyty – przyczyny mogą być bardzo zróżnicowane i niekiedy trudno wskazać jednoznacznie źródło odchyleń od normy. Do popularnych chorób wpływających na ten stan należą cytomegalia, ospa wietrzna, kiła, półpasiec, ospa wietrzna,  na terenach o podwyższonym ryzyku zakażenia – także malaria. Monocytoza może sygnalizować także sarkoidozę, szpiczaka plazmocytowego, makroglobulinemię Waldenstroma, histocytozę z komórek Langerhansa, jednak jest to sytuacja wyjątkowo rzadka.

Monocyty w ciąży też mogą być w górnej granicy normy lub nieznacznie ją przekraczać. Wskazują wówczas na prawdopodobny stan zapalny. Konieczna jest wówczas pilna konsultacja z ginekologiem prowadzącym ciążę. Zakresy dla monocytów u najmłodszych są zbliżone lub identyczne jak dla dorosłych. Podwyższone monocyty u dziecka mogą pojawiać się stosunkowo często, ponieważ jego układ odpornościowy jest na etapie doskonalenia i dopiero uczy się i wykształca odpowiednie mechanizmy obronne.

Monocyty poniżej normy – czy powinny nas zaniepokoić?

Monocyty w dolnej granicy normy lub monocyty obniżone to także sygnał do przeprowadzenia bardziej szczegółowych badań i konsultacji ze specjalistą. Obniżenie wskaźnika monocytów nazywane jest monocytopenią. Może ona świadczyć przede wszystkim o zaburzeniach odporności, które są wrodzone lub nabyte. Do najczęściej spotykanych należą aplazje oraz AIDS.

Stan, w którym obserwuje się monocyty obniżone, może także wiązać się z długotrwałym i silnym stresem, występować w przebiegu różnych chorób neurologicznych lub psychicznych, przy silnej nerwicy, depresji, przewlekłym zmęczeniu i wycieńczeniu organizmu. Obserwowany jest czasem u osób starszych i w stanach wyniszczenia organizmu i znacznego niedożywienia. Monocytopenię wzmaga przewlekłe zażywanie określonych leków, obserwowana jest u pacjentów po przebytej chemioterapii lub radioterapii.

Długo trwająca i przewlekła monocytopenia może występować łącznie z obniżeniem liczby wszystkich elementów morfotycznych krwi – czyli pancytopenią. Pancytopenia to obniżona ilość erytrocytów, leukocytów i trombocytów. Do najczęstszych objawów takiego stanu należą: osłabienie, omdlenia, bladość skóry, zwiększona podatność na zakażenia, krwotoki, zwiększona liczba krwawień, często pojawiające się siniaki.

Wynik rozmazu krwi powinien każdorazowo zinterpretować lekarz. Porównuje on nie tylko wyniki liczbowe rozmazu, ale także zestawia je z pozostałymi parametrami, i w razie potrzeby zleca wykonanie dodatkowych badań. Jeżeli prawdopodobną przyczyną obniżonej lub zwiększonej liczby monocytów we krwi jest przebyta choroba lub infekcja, zazwyczaj powtarza się badanie po kilku dniach lub tygodniach i porównuje wyniki.

Lekarz zaczyna diagnostykę od wykluczenia najpopularniejszych chorób infekcyjnych i bakteryjnych oraz grzybiczych, w razie niejednoznacznych wyników, może być konieczne uzupełnienie badań krwi o badania obrazowe, badanie moczu i inne badania krwi, takie jak np. sprawdzenie stężenia we krwi białek, których poziom wzrasta w przypadku zakażeń i trwających infekcji, np. białka CRP.

Jak skutecznie leczyć monocytopenię i monocytozę? Wskazane jest jednoczesne potwierdzenie przyczyny zaburzeń i wdrożenie odpowiedniego leczenia choroby podstawowej, a w przypadku monocytopenii suplementacja odpowiednimi preparatami, które poprawią parametry krwi i wpłyną na poprawę ogólnej kondycji pacjenta. Niekiedy lekarz dodatkowo rekomenduje wizytę u dietetyka lub wzbogacenie codziennego jadłospisu o bogate w określone składniki produkty. Jest to szczególnie istotne podczas leczenia niedokrwistości, w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit, przy niedożywieniu i u chorych po chemioterapii.

Jeżeli zmagasz się z nawracającymi infekcjami, jesteś osłabiony i miewasz problemy z koncentracją, skonsultuj się ze specjalistą i wykonaj podstawowe badanie morfologii krwi. To szybka i skuteczna pomoc w diagnozie stanów zapalnych i chorób, które potwierdzone na wczesnym stadium, dają szansę na stuprocentowe wyleczenie. Nie lecz się sam – szybka reakcja i kontakt z lekarzem to sposób na uniknięcie poważnych problemów zdrowotnych Twoich i Twoich najbliższych.

Bibliografia:

1. Małgorzata Salamonowicz, O czym świadczy zwiększenie odsetka monocytów krwi obwodowej?, Medycyna Praktyczna Pediatra – 5000 pytań z pediatrii, Kraków 2015.
2. Morfologia krwi obwodowej – interpretacja wyniku, Hematoonkologia.pl, Informacje dla chorych – Materiały ogólne. https://hematoonkologia.pl/informacje-dla-chorych/materialy-ogolne/id/3692-morfologia-krwi-obwodowej-interpretacja-wyniku#WBC
3. Przewlekła białaczka mielomonocytowa [w:] Interna Szczeklika – Mały podręcznik 2019/20, pod. Red. Piotra Gajewskiego, Kraków 2019, s. 1033-1034.