Niedobór magnezu. Objawy braku magnezu i jego skutki

Magnez, nieodzowny pierwiastek dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu, odgrywa kluczową rolę w wielu fundamentalnych procesach fizjologicznych. Jego niedobór może prowadzić do szeregu niepokojących objawów, które nie tylko utrudniają codzienne funkcjonowanie, ale także potencjalnie zwiastują poważniejsze konsekwencje dla zdrowia. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej głównym symptomom braku magnezu oraz zgłębimy, jakie mogą być skutki tego deficytu dla naszego organizmu. Zrozumienie tych aspektów stanowi istotny krok w kierunku utrzymania optymalnego stanu zdrowia i pełnej sprawności fizycznej.

Czym jest dla nas magnez?

Magnez to jeden z kluczowych makroelementów, których potrzeby organizmu przekraczają 100 mg dziennie (zapotrzebowanie na magnez u dorosłego człowieka wynosi około 310 – 420 mg). Oczywiście zapotrzebowanie na magnez zmienia się wraz z wiekiem, płcią, aktualnym stanem zdrowia oraz prowadzonym trybem życia. Naturalnie, osoby podejmujące pracę fizyczną, uczniowie, studenci, sportowcy oraz osoby cierpiące na schorzenia takie jak cukrzyca czy pacjenci po operacjach mogą potrzebować zwiększonej ilości tego makroelementu. Magnez pełni niezwykle istotne role w funkcjonowaniu naszego ciała, a długotrwałe niedobory mogą prowadzić do poważnych kłopotów zdrowotnych.

Rola magnezu obejmuje udział w wielu procesach metabolicznych oraz funkcje związane z przewodnictwem nerwowym, syntezą białek oraz ponad 300 reakcjami enzymatycznymi i hormonalnymi. Ten niezastąpiony pierwiastek znajduje się w komórkach układu kostnego, mięśniach szkieletowych oraz w tkankach i narządach, pełniąc istotne funkcje dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Źródłem magnezu są liczne produkty spożywcze, jednak istnieje również opcja uzupełniania go poprzez suplementację. Podstawowymi źródłami magnezu w diecie są pełnoziarniste produkty zbożowe, zielone warzywa, orzechy oraz czekolada.

Regularne uzupełnianie niedoborów magnezu w organizmie jest niezwykle istotne, gdyż ten pierwiastek odgrywa kluczową rolę w procesach biochemicznych, mających fundamentalne znaczenie dla właściwego funkcjonowania ciała. Wśród najważniejszych zadań, którymi się zajmuje, warto wymienić:

1. Katalizowanie reakcji w szlaku oddechowym;
2. Wspomaganie syntez kwasów nukleinowych oraz stabilizacja ich struktury;
3. Aktywowanie procesów przemian tłuszczowych, węglowodanowych oraz białkowych;
4. Zapewnianie właściwej przepuszczalności i stabilności błon komórkowych;
5. Regulowanie ciśnienia tętniczego krwi;
6. Uczestniczenie w procesie skurczu komórek mięśnia sercowego;
7. Wspieranie funkcjonowania wątroby;
8. Ochrona przed tworzeniem się zakrzepów;
9. Regulacja poziomu glukozy we krwi;
10. Wpływ na prawidłowe przewodnictwo w układzie nerwowym.

Niezastąpiony udział magnezu w tych procesach podkreśla potrzebę dbania o jego odpowiedni poziom w organizmie w celu utrzymania optymalnego zdrowia i pełnej sprawności.

Hipomagnezemia, czyli niedobór magnezu, to stan charakteryzujący się zbyt niskim poziomem tego pierwiastka w osoczu krwi. Kiedy stężenie magnezu spadnie poniżej dolnej granicy wartości referencyjnych, istnieje konieczność zwrócenia uwagi na włączenie do diety produktów spożywczych bogatych w ten istotny makroelement lub stosowania suplementacji.

Jednakże spożywanie nadmiernych ilości magnezu może prowadzić do wystąpienia biegunek. Stężenie magnezu w surowicy krwi przekraczające górną granicę wartości referencyjnych uznawane jest za stan hipermagnezemii.

Zbadaj poziom magnezu – kliknij i sprawdź badanie.

Niedobór magnezu – objawy

Niedobory makro i mikroelementów mogą zakłócać funkcjonowanie układów i narządów wewnętrznych. Objawy niedoboru magnezu, takie jak trudności z koncentracją, stałe uczucie zmęczenia, drętwienie lub mrowienie kończyn, nerwowość, podrażnienie, drżenie i skurcze mięśni, tiki nerwowe oraz bóle głowy, mogą stanowić sygnał, że organizm cierpi na brak tego ważnego pierwiastka. Ponadto hipomagnezemia wiąże się z dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, takimi jak utrata apetytu, uczucie nudności lub wymioty. Często jednak lekceważymy te dolegliwości, nie zdając sobie sprawy z ich potencjalnego związku z niedoborem magnezu.

Niedostateczny poziom magnezu we krwi może przyczyniać się do następujących dolegliwości i problemów zdrowotnych:

1. Parestezje, czyli zaburzenia czucia;
2. Obniżona odporność organizmu;
3. Zmniejszona ruchliwość plemników;
4. Osłabione paznokcie;
5. Wypadanie włosów;
6. Pogorszona kondycja skóry;
7. Wrażliwość na stres;
8. Zaburzenia krążenia i funkcji serca;
9. Zwiększone ryzyko udaru mózgu lub zachorowania na cukrzycę typu 2;
10. Obniżone stężenie wapnia (hipokalcemia) i fosforanów (hipofosfatemia) we krwi;
11. Problemy ze wzrokiem;
12. Wzmożona podatność na złamania kości.

Zrozumienie tych potencjalnych konsekwencji niedoboru magnezu podkreśla wagę utrzymania właściwej równowagi tego makroelementu w naszym organizmie, aby uniknąć poważnych komplikacji zdrowotnych. Objawy długotrwałego niedoboru magnezu lub nawet braku magnezu w organizmie to:

• zaburzenia miesiączkowania,
• osłabienie uzębienia,
• podwyższone ryzyko osteoporozy
• skłonność do stanów depresyjnych.

Chociaż są to nietypowe objawy niedoboru magnezu, niezwykle istotne jest zwrócenie na nie uwagi i podejmowanie odpowiednich działań.

Istnieją przypuszczenia, że niedobór magnezu może odgrywać rolę w powstawaniu nadciśnienia tętniczego, skurczów tętnic wieńcowych, rozwoju miażdżycy, nowotworów oraz kamicy nerkowej. Dodatkowo, istnieje możliwość, że niedobór magnezu może sprzyjać rozwojowi cukrzycy typu 2. Skutki niedoboru magnezu są bardzo poważne, dlatego stan hipomagnezemii nie powinien być bagatelizowany.

Niedobór magnezu – przyczyny

Niedobór magnezu może mieć różnorodne źródła, w tym:

1. Choroby jelit, takie jak celiakia, przewlekłe biegunki lub zapalenie jelit, które mogą zakłócać wchłanianie magnezu;
2. Osoby, które przeszły zabieg usunięcia fragmentu jelita cienkiego, czasem borykają się z hipomagnezemia w wyniku zaburzonego wchłaniania tego pierwiastka;
3. Zbyt mała podaż magnezu w diecie, zwłaszcza gdy spożywa się wiele produktów, które utrudniają jego wchłanianie, takich jak kawa, herbata, alkohol, żywność wysokoprzetworzona i bogata w tłuszcze, a także fosforany;
4. Wymioty, biegunka oraz przetoki w przewodzie pokarmowym zaburzają równowagę wodno-elektrolitową;
5. Niedoczynność przytarczyc, która może wpływać na regulację poziomu magnezu we krwi;
6. Hiperkalcemia (zwiększone stężenie wapnia w surowicy);
7. Hipokaliemii (zmniejszone stężenie potasu w surowicy);
8. Zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja i bulimia;
9. Kwasica metaboliczna, która wpływa na równowagę elektrolitową organizmu;
10. Ostre zapalenie trzustki, które może wpływać na wchłanianie magnezu;
11. Zaburzenia czynności cewek nerkowych, które mogą wpłynąć na wydalanie magnezu z organizmu;
12. Zaburzenia hormonalne (pierwotny hiperaldosteronizm);
13. Utrata magnezu przez powłoki skórne (rozległe oparzenia, toksyczna martwica naskórka);
14. Stosowanie antykoncepcji hormonalnej lub intensywnej insulinoterapii;
15. Przyjmowanie niektórych leków, w tym antybiotyków, leków moczopędnych, psychotropowych i nasennych;
16. Przewlekły stres, który może prowadzić do zwiększonej utraty magnezu z organizmu;
17. Przewlekły alkoholizm, który również doprowadza do utraty tego pierwiastka.

Zrozumienie tych różnorodnych przyczyn niedoboru magnezu jest istotne dla podejścia do profilaktyki i leczenia, aby utrzymać optymalny poziom magnezu. Szybkie zdiagnozowanie przyczyny niedoboru magnezu, pozwala wdrożyć optymalne leczenie poprzez przede wszystkim usunięcie źródła.

Niedobór magnezu – leczenie

Leczenie hipomagnezemii opiera się przede wszystkim na identyfikacji i eliminacji źródła niedoboru magnezu, a następnie na zwiększeniu dostarczania tego pierwiastka. W przypadku łagodnych niedoborów magnezu, które nie wywołują objawów, zaleca się włączenie do diety produktów bogatych w magnez oraz przyjmowanie doustnych preparatów magnezu, takich jak węglan magnezu, asparaginian magnezu, mleczan magnezu lub cytrynian magnezu.

W obliczu poważnych objawów niedoboru magnezu, stosuje się terapię dożylną, podając magnez w postaci siarczanu magnezu. Jeśli równocześnie występują zaburzenia stężeń innych składników, takich jak potas czy wapń (hipokaliemia lub hipokalcemia), niezbędne jest również dostosowanie poziomów tych elementów.

Nie można zapomnieć o roli witaminy B6, która odgrywa istotną rolę w ułatwianiu przyswajania, utrzymaniu w organizmie oraz znacznie potęguje działanie magnezu. Przyswajalność magnezu może także być uzależniona od tego w jakiej formie jest on przyjmowany, tabletki powlekane, dojelitowe czy musujące.

Niedobór magnezu – diagnostyka

W celu oceny poziomu magnezu we krwi oraz ustalenia ewentualnych przyczyn niedoboru tego pierwiastka, konieczne jest przeprowadzenie badania stężenia magnezu we krwi. Ponadto warto wykonać dodatkowe badania innych elektrolitów, które mają kluczowe znaczenie w gospodarce wodno-elektrolitowej organizmu – wapń, sód, potas, fosfor. W przypadku wykrycia hipomagnezemii, dalsze badania obejmują zazwyczaj ocenę stężenia kreatyniny, mocznika, glukozy oraz białek we krwi, a także przeprowadzenie gazometrii i EKG (które mogą ujawnić nieprawidłowości wynikające z niedostatecznego stężenia magnezu). Dodatkowo, wykonuje się także pomiar wydalania magnezu z moczem, aby uzyskać pełniejszy obraz sytuacji. Zazwyczaj wyniki badań są dostępne w ciągu 24 godzin.

U pacjentów podatnych na ryzyko hipomagnezemii (takich jak osoby z chorobami predysponującymi do tego stanu), ważne jest regularne monitorowanie stężenia magnezu we krwi zgodnie z zaleceniami lekarza. To pozwala na wykrycie niedoboru magnezu nawet w przypadku niewielkiego spadku, który może być pozbawiony wyraźnych objawów.

Magnez a zmęczenie i stres – hipomagnezemia jako przyczyna i skutek

Magnez pełni kluczową rolę w produkcji i gromadzeniu związków energetycznych niezbędnych do sprawnego funkcjonowania organizmu. Jest również odpowiedzialny za dostarczanie energii w postaci glukozy do komórek nerwowych mózgu oraz reguluje ich pobudliwość, co przyczynia się do stabilności układu nerwowego.

Optymalny poziom magnezu przeciwdziała uwalnianiu „hormonów stresu” – adrenaliny i noradrenaliny, jednocześnie uczestnicząc w syntezie serotoniny, znanego jako „hormon szczęścia”, który ma wpływ na regulację snu i nastroju.

Niedobór magnezu może prowadzić do zwiększonej wrażliwości na stres oraz wyczerpania zasobów energetycznych, co przyczynia się do uczucia zmęczenia. Ponadto, zmniejszona produkcja serotoniny może wpływać na napady lęku, skłonność do agresji oraz trudności z zasypianiem.

Równocześnie symptomy takie jak: zmęczenie, zły nastrój, stres i lęk są znanymi przyczynami niedoboru magnezu. Stany te zwiększają zapotrzebowanie na magnez w organizmie, doprowadzając tym samym do stanów niedoboru.

W kontekście magnezu i jego wpływu na układ nerwowy możemy odnieść się do wzajemnego oddziaływania pomiędzy jego niedoborem a stresem. Stanowi to błędne koło, w którym skutek nasila przyczynę.

Zapotrzebowanie na magnez u kobiet w ciąży

W okresie ciąży zapotrzebowanie na magnez jest większe niż u kobiet niespodziewających się dziecka. Magnez odgrywa istotną rolę w ciąży, znacząco wpływając na rozwój dziecka. Niedobór magnezu w ciąży może zakłócić prawidłowe funkcjonowanie organizmu matki i prowadzić do nieprawidłowego rozwoju dziecka. Niedobór magnezu zwiększa ryzyko krwawień z dróg rodnych oraz w ekstremalnych przypadkach może przyczynić się do poronienia lub przedwczesnego porodu. Prawidłowy poziom magnezu może wykazywać zdolność do hamowania przedwczesnych skurczów macicy poprzez działanie antagonistyczne względem wapnia. Badania wykazały, że suplementacja magnezu istotnie poprawia wrażliwość na insulinę, zapobiegając wystąpieniu cukrzycy ciążowej. Ponadto, magnez ma potencjalny wpływ na kształtowanie się układu nerwowego i kostnego dziecka oraz może wpłynąć na masę urodzeniową noworodka.

Podczas suplementacji u kobiet w ciąży należy pamiętać o naturalnych źródłach magnezu w diecie. Stosowanie produktów leczniczych magnezu powinno odbywać się zgodnie z zaleceniami lekarza oraz instrukcjami producenta danego preparatu. Przed podjęciem jakiejkolwiek terapii magnezem, ważne jest dokładne przeczytanie ulotki. W przypadku wystąpienia przeciwwskazań, konieczne jest zaniechanie przyjmowania preparatów magnezu.

Interesującym faktem jest, że choć mleko matki jest bogate w magnez, to nie ma ogólnego zalecenia, że zapotrzebowanie na magnez u kobiet karmiących piersią wzrasta. Zmniejszone wydalanie magnezu z moczem oraz zwiększona absorpcja w kościach zapewniają dostateczne ilości magnezu do produkcji odżywczego mleka matki. Zwiększone zapotrzebowanie obserwuje się jedynie u kobiet poniżej 19 roku życia, co jest związane z trwającym wzrostem organizmu.

Podsumowując, niedobór magnezu może prowadzić do różnorodnych objawów i skutków, które wpływają na zdrowie fizyczne i emocjonalne. Świadomość tych sygnałów oraz rola magnezu w organizmie umożliwiają podejmowanie skutecznych działań w celu utrzymania odpowiedniego poziomu tego istotnego składnika. Regularna kontrola, odpowiednia dieta i wsparcie medyczne stanowią kluczowe elementy dbania o zdrowie i samopoczucie.

Autor: Mgr Agnieszka Nowak

Bibliografia:

1. Magnesium status and stress: The vicious circle concept revisited. Pickering G, Mazur A, Trousselard M, et al. Nutrients. 2020;12(12):1-21
2. Significance of magnesium in insulin resistance, metabolic syndrome, and diabetes – recommendations of the Association of Magnesium Research e.V. Ehrlich B von, Barbagallo M, Classen HG, et al. Trace Elements and Electrolytes. 2017;34(07):124-129.
3. Effect of magnesium supplementation on glucose metabolism in people with or at risk of diabetes: a systemic review and meta-analysis of double-blind randomized controlled trials. Veronese N, Watutantrige-Fernando S, Luchini C, et al. European Journal of Clinical Nutrition. 2016;70(12):1354-1359.
4. Magnesium and depression. Serefko A, Szopa A, Poleszak E. Magnes Res. 2016 Mar 1;29(3):112-119.
5. Magnesium in prevention and therapy. Gröber U, Schmidt J, Kisters K. Nutrients. 2015;7(9):8199-8226.