Opryszczka w nosie - jak dochodzi do zakażenia? Jakie są objawy?

Opryszczka to powszechnie występująca przypadłość, która rozwinąć się może w każdym wieku, a szczególnie narażone są na nią osoby z niedoborami odporności. Najczęstszą lokalizacją zmian są usta, choć nierzadko opryszczki rozwijają się w nosie lub na jego zewnętrznej stronie. Sprawdź, jakie są przyczyny powstania opryszczki w nosie oraz jakie objawy towarzyszą tej przypadłości.

Opryszczka w nosie – przyczyny

Opryszczkę w nosie wywołuje wirus opryszczki pospolitej typu 1 (HSV-1). Jest on jednym z wirusów najczęściej atakujących człowieka. Występuje na skalę masową – szacuje się, że jego nosicielem jest nawet 90% ludności. Wirus opryszczki pospolitej należy do szczególnie zaraźliwych. Przenosi się w ludzkich płynach ustrojowych – wydzielinach z narządów rodnych i układu moczowego, ślinie, łzach. Do zakażenia dochodzi przeważnie drogą kropelkową (podczas korzystania z tych samych akcesoriów, co osoba chora, np. ręczników, zabawek, sztućców). Możliwa jest również transmisja wirusa poprzez bezpośredni kontakt z zakażonym (np. podczas pocałunku, współżycia płciowego).

Opryszczka w nosie – czynniki wyzwalające

Wirus odpowiadający za opryszczkę w nosie może latami pozostawać w organizmie w formie utajonej (latentnej). Lokuje się w zwoju nerwu trójdzielnego, który stanowi element mózgu i biegnie po łuku żuchwowym. Nawet po wyleczeniu infekcji pierwotnej wirus pozostaje w organizmie do końca życia i może dać o sobie znać pod wpływem pewnych czynników aktywujących. Wymienia się wśród nich przede wszystkim:

• obniżenie odporności,
• inne infekcje,
• zmęczenie,
• stres,
• ekspozycję na promieniowanie UV,
• menstruację,
• drobne urazy podczas zabiegu u stomatologa,
• wyziębienie.

Lokalizacja opryszczki nosa

Opryszczka nosa może mieć różną lokalizację. Zmiany rozwijają się zarówno na błonie śluzowej wyścielającej wnętrze jamy nosowej, jak i od strony zewnętrznej. Opryszczka może zatem umiejscowić się wewnątrz nozdrzy, ale i:

• pod nosem,
• na środku (czubku) nosa,
• koło nosa.

Objawy rozprzestrzeniają się w niekontrolowany sposób. Nie ma naukowego wyjaśnienia, dlaczego zmiana lokuje się w danym miejscu.

Opryszczka w nosie – objawy chorobowe

Opryszczka w nosie to nieprzyjemna przypadłość. W zależności od stopnia natężenia (wielkości zajętej powierzchni okolicy nosa) chorzy doświadczają różnej skali dolegliwości bólowych. W przebiegu choroby błona śluzowa staje się obrzęknięta. Kiedy problem jest mocno nasilony, pojawiają się trudności w oddychaniu. Chorobie towarzyszy uciążliwe swędzenie, pieczenie oraz mrowienie nozdrzy. Jako kolejne dochodzą zmiany dermatologiczne.

Objawami typowymi dla opryszczki w nosie są pęcherze wypełnione płynem surowiczym, który stanowi środowisko namnażania się patogenu. W ciągu kilku dni pęcherze pękają i powstają z nich nadżerki. Te, w czasie kolejnych kilku dni ustępują, pozostawiając strupy. Można je rozdrapać podczas pocierania nosa palcem czy wydmuchiwania nosa. Konsekwencją jest wydłużenie procesu gojenia, ale i ryzyko przeniesienia zakażenia na inne okolice ciała czy inne osoby. Niekiedy liczba lub wielkość strupów dodatkowo upośledza prawidłowe oddychanie. Poza tym opryszczka w nosie to problem natury estetycznej. U dzieci opryszczka może roznieść się po całej buzi (obejmując powiekę, łuk brwiowy, a nawet ucho).

Opryszczka nosa utrzymuje się średnio 10–12 dni. Czas trwania choroby determinowany jest przez wiele czynników, w tym zwłaszcza:

• skalę zakażenia,
• indywidualne predyspozycje,
• poziom odporności organizmu,
• zastosowane leczenie.

Opryszczka to nie tylko HSV

Opryszczka w nosie jest jednym z najbardziej uciążliwych i powszechnych schorzeń skóry i błon śluzowych. Opryszczka nosa i okolicy wargowej rozwija się po przebyciu COVID-19. Znane są również przypadki opryszczki po przyjęciu szczepionki na koronawirusa. Pacjenci często zastanawiają się, czy możliwa jest opryszczka nosa od kataru. Za nieżyt nosa odpowiadają inne patogeny (np. adenowirusy, rhinowirusy), rany i strupy w nozdrzach są zaś efektem wielokrotnego wycierania nosa. Nie wiążą się z zakażeniem HSV-1, a z mechanicznym drażnieniem skóry. Możliwe, jednak, że klasyczna opryszczka związana z infekcją HSV  rozwinie się jako powikłanie obniżonej odporności w wyniku nieżytu nosa o etiologii wirusowej, tak jak w przypadku niektórych infekcji SARS-CoV-2.

Zmiany towarzyszące opryszczce nosa powinny być różnicowane z takimi przypadłościami, jak:

• czyrak przedsionka nosa,
• róża,
• zapalenie ochrzęstnej,
• ropień przegrody nosa.

Opryszczka w nosie w ciąży

Opryszczka pod nosem w ciąży nie stanowi zagrożenia dla samej ciężarnej. Jednak jest źródłem niepokoju z uwagi na płód. Możliwe jest bowiem przekazanie mu wirusa przez łożysko lub zakażenie dziecka podczas porodu. Ryzykowne są przypadki pierwotnych infekcji u matki, w których dochodzi do intensywnego namnażania się wirusa. Krótkotrwała obecność wirusa także we krwi kobiety i przekazanie go dziecku przed 20. tygodniem ciąży wiąże się z ryzykiem wad rozwojowych, porodu przedwczesnego, a nawet poronienia. W przypadku nawracającej opryszczki w ciąży ryzyko transmisji na dziecko i skutków ubocznych jest znacznie mniejsze. Pozornie niewinna opryszczka w nosie wymaga zatem leczenia, aby ograniczyć skalę jej negatywnych konsekwencji.

Jak radzić sobie z opryszczką nosa?

Opryszczka nosa ma tendencję do samoustępowania, choć wskazane jest podjęcie leczenia, aby ograniczyć ryzyko szerzenia się zakażenia. Jest to szczególnie ważne u osób o obniżonej odporności, dzieci, kobiet w ciąży, w przypadku trudnego gojenia się zmian, częstych nawrotów choroby, bardzo uciążliwych objawów, przeniesienia się zakażenia na inne części ciała, nietypowego przebiegu.

Podstawą terapii są leki przeciwwirusowe (acyklowir, denotywir, dokozanol, tromantadyna). U kobiet w ciąży stosuje się acyklowir, uważany za lek bezpieczny dla płodu. Lek ten hamuje namnażanie się patogenu, ale i łagodzi objawy i przyspiesza gojenie się nadżerek, skracając tym samym czas choroby. W przypadku zmian o niewielkim nasileniu, środki przeciwwirusowe stosowane są miejscowo (np. maści, kremy, płyny, plastry), a dodatkowo warto sięgnąć po preparaty wysuszające zmiany skórne (popularna jest pasta cynkowa). W razie potrzeby podawane są doustne leki przeciwwirusowe i leki łagodzące objawy towarzyszące o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Istotne w leczeniu jest opanowanie chęci drapania i przebijania powstałej zmiany oraz zachowanie higieny osobistej.

Domowe sposoby na opryszczkę w nosie, takie jak smarowanie czosnkiem czy cebulą, są niewskazane, bo nie zostały zweryfikowane naukowo. Naturalne rozwiązania na opryszczkę w nosie, które uzupełnią leczenie, to m.in.:

• okłady z wykorzystaniem ekstraktów z melisy, mięty, rumianku, szałwii;
• smarowanie aloesem (po przełamaniu liścia) lub olejkiem z drzewa herbacianego;
• dieta bogata w cynk i witaminy z grupy B.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. A. Karowicz-Bilińska, E. Kurowska, E. Nowak-Markwitz i wsp., Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące postępowania w przypadku zakażenia wirusem HSV w położnictwie, „Ginekologia Polska” 2015, nr 86, s. 715–717.
2. A. Lesiak, J. Narbutt, Kompleksowe leczenie opryszczki wargowej, „Forum Dermatologicum” 2017, t. 3, nr 4, s. 147–151.
3. M. Marczyńska, Opryszczka u dzieci, „Pediatria po Dyplomie” 2012, nr 2, s. 44–49.