Osteopenia - przyczyny, objawy, dieta i leczenie. Jak zapobiegać chorobie kości?

Osteopenia to choroba kości, której towarzyszy obniżona gęstość mineralna kośćca. Schorzenie należy bezwzględnie leczyć, ponieważ może prowadzić do groźnych powikłań. Jakie są przyczyny osteopenii? Dowiedz się, jakie objawy daje choroba oraz czy można jej skutecznie zapobiegać.

Osteopenia to nie osteoporoza. Niestety często nazw tych używa się w kontekście tej samej jednostki chorobowej, co jest błędem. Osteopenia może prowadzić do osteoporozy, ale nie musi. Dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie schorzenia, by efektywnie zapobiegać jego rozwojowi.

Osteopenia a osteoporoza

Osteopenia jest schorzeniem związanym z obniżeniem gęstości mineralnej kości przy zachowaniu ich zdolności do właściwej mineralizacji. Aby ją zdiagnozować, należy wykonać badanie densytometryczne. Densytometria kości to nic innego jak wykorzystujące niewielkie dawki promieniowania badanie rentgenowskie  , które wskazuje na stopień zaawansowania choroby. Kiedy wynik T-Score oscyluje pomiędzy wartościami od -1 do -2,5 wówczas lekarz z dużym prawdopodobieństwem może podejrzewać, iż pacjent cierpi na osteopenię. T-score jest stosunkiem  gęstości mineralnej kości osoby badanej do średniej gęstości kości zdrowej osoby młodej. Jeśli wynik plasuje się poniżej -2,5, do czynienia mamy z osteoporozą. W wykrywaniu obu chorób bardzo pomocna, często niezbędna, jest kompleksowa diagnostyka laboratoryjna np. pakiet badań na osteoporozę. Wyniki należy skonsultować z lekarzem.

Powszechnie uznaje się, że osteopenia stanowi wczesne stadium osteoporozy. Niestety często tak się dzieje, choć na szczęście nie zawsze. W przypadku zdiagnozowania osteopenii należy szybko podjąć leczenie po to właśnie, aby nie dopuścić do rozwoju choroby i skutków groźnej osteoporozy.

Osteopenia – przyczyny

Jednym z czynników sprzyjających osteopenii jest wiek. Najczęściej choroba dotyka kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Wówczas na skutek zmian hormonalnych dochodzi do gwałtownego spadku w organizmie estrogenów, odpowiedzialnych za regulowanie gospodarki wapniowej. W tym okresie panie mogą odczuwać gwałtowne uderzenia gorąca, nagłe pocenie się, rozdrażnienie oraz mają problem ze snem. Niedobór estrogenów wpływa również na gęstość mineralną kości, dlatego kobiety już około 50. roku życia powinny zachować szczególną czujność dotyczącą rozwoju osteopenii oraz osteoporozy.

Trzeba jednak pamiętać, że choroba może zacząć rozwijać się znacznie wcześniej. Wpływ na jej pojawienie się ma nieprawidłowa dieta, uboga w białko, wapń, witaminę D, C i K oraz pierwiastki, takie jak magnez czy fluor.

Nie bez znaczenia jest również aktywność fizyczna. Osteopenia częściej dotyka bowiem osoby, które na co dzień mają małą ilość ruchu i są otyłe lub przeciwnie –  są bardzo szczupłe i uprawiają sport zawodowo. W tym drugim przypadku mechanizm jest następujący: restrykcyjna dieta połączona z dużą dawką wysiłku fizycznego u sportsmenek prowadzi do znacznego obniżenia masy ciała. To powoduje spadek estrogenów, a tym samym zmniejszenie gęstości mineralnej kośćca.

Rozwojowi choroby sprzyja również spożywanie nadmiernej ilości alkoholu i kawy oraz długotrwałe przyjmowanie glikokortykosteroidów. Na pojawienie się osteopenii ma również wpływ schorzenie autoimmunologiczne o nazwie celiakia. Jej efektem są zaburzenia wchłaniania  –substancji odżywczych, w tym również wapnia, niezbędnego do prawidłowego procesu budowania kości.

Osteopenia – objawy

Niestety osteopenia początkowo może nie dawać żadnych objawów. Niekiedy pierwszym sygnałem rozwijającej się choroby są bóle kręgosłupa czy zgarbiona sylwetka. Pojawić się może również męczliwość mięśni oraz zaburzenia chodu. Często o schorzeniu dowiadujemy się, gdy dojdzie do częściowego uszkodzenia lub złamania kości podczas np. niegroźnego upadku.

Osteopenia – leczenie

Osteopenia, nawet w początkowym  stadium choroby, wymaga czujności i opieki lekarskiej. Pamiętajmy, że wcześnie zdiagnozowana i prawidłowo leczona, nie powinna prowadzić do pojawienia się osteoporozy.

Jeśli schorzenie nie jest bardzo zaawansowane, wystarczy stosować odpowiednio zbilansowaną dietę i unikać używek. Bardzo ważny jest również ruch, najlepiej na świeżym powietrzu. Zalecane są spacery, marsze nordic walking lub pływanie. Czasami lekarz uznaje za konieczne wprowadzenie leczenia farmakologicznego. Bywa, że specjaliści decydują o wdrożeniu HTZ (hormonalnej terapii zastępczej) do leczenia osteopenii u kobiet w okresie klimakterium, jako środka zapobiegającego rozwojowi osteoporozy. Wprowadzenie tego rodzaju terapii powinno być jednak ostatecznością i musi być poprzedzone niezwykle wnikliwą analizą stanu zdrowia pacjentki.

Osteopenia a dieta

Co jeść, by mieć mocne kości? Dieta w osteoporozie i osteopenii powinna obfitować w:

• Wapń i białko (szprotki, sardynki, mleko i jego przetwory: sery, jogurty).
• Zdrowe tłuszcze (olej lniany, oliwa z oliwek).
• Nasiona słonecznika i sezamu, migdały.
• Produkty bogate w witaminę D (śledzie, makrele, jajka); C (cytrusy, natka pietruszki, czarna porzeczka) oraz K (żółtka jaj oraz zielone warzywa: rukola, roszponka, jarmuż, brokuły).
• Produkty zawierające magnez (rośliny strączkowe, gorzka czekolada, kasze) oraz fluor (woda mineralna, soja).

Dieta przeciwdziałająca rozwojowi osteopenii zakłada ograniczenie szczawianów, które utrudniają wchłanianie wapnia. Dobrze jest też zrezygnować z produktów zawierających duże ilości kwasów omega-6, parówek, tłustych wędlin, słodyczy i napojów energetyzujących. Warto również wykluczyć z codziennego menu potrawy typu fast-food oraz dania z torebek: zupy oraz sosy.

Jeśli nie umiemy samodzielnie skomponować zbilansowanego posiłku w walce z osteopenią, trzeba zwrócić się z prośbą o pomoc do dietetyka.

Osteopenia u niemowląt

Mimo faktu, że osteopenia dotyczy głównie osób dorosłych, może jednak pojawić się również u dzieci. Osteopenia w tym wypadku ma związek przede wszystkim z błędami żywieniowymi oraz niedostateczną ilością ruchu.

Gdy choroba dotyka niemowląt, mówimy wówczas o tzw. osteopenii wcześniaczej, która spotyka dzieci urodzone przedwcześnie. Osteopenia u niemowląt pojawia się pomiędzy szóstym a dwunastym tygodniem życia i wynika z niskiej podaży wapnia, białek oraz fosforu. Dlatego kobiety w ciąży powinny dbać o dietę bogatą w składniki odpowiedzialne za mocne kości. Muszą również pamiętać o odpowiedniej dawce ruchu.

Bibliografia

1. Ratini Melinda, What is Osteopenia, online: https://www.webmd.com/osteoporosis/guide/osteopenia-early-signs-of-bone-loss, dostęp: 18.09.2022.
2. Iwańczak Barbara, Krzesiek Elżbieta, Iwańczak Franciszek, II Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i Żywienia AM we Wrocławiu, Osteoporoza i osteopenia u dzieci i młodzieży – przyczyny, diagnostyka i leczenie, online: https://www.dbc.wroc.pl/Content/2328/PDF/R24.pdf, dostęp: 17.09.2022.