Płytki oddech – jak go rozpoznać? Jakie mogą być jego przyczyny?

Problem z płytkim oddechem może wynikać z różnych przyczyn: kardiologicznych, neurologicznych, emocjonalnych i innych. Czym jest płytki oddech i jak zapobiegać jego negatywnym skutkom? Na czym polega leczenie tego nieprzyjemnego objawu?

Oddychanie – proces niezbędny do życia

Oddychanie jest wrodzoną funkcją organizmu. Większość osób nie zwraca uwagi na tę czynność, bez której życie nie byłoby możliwe. Prawidłowy oddech służy zdrowiu, utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej. Dzięki procesowi oddychania każda komórka w ciele otrzymuje tlen, możliwa jest regulacja procesów fizjologicznych w płucach, sercu oraz naczyniach krwionośnych.

Zdrowy oddech ma również wpływ na stan emocjonalny człowieka, ponieważ pełni ważną funkcję w redukcji stresu. To dlatego coraz bardziej popularne stają się kursy/treningi, w trakcie których jest możliwość nauczenia się właściwych technik oddechowych, służących relaksacji, odprężeniu.

Płytki oddech – jak wygląda?

Płytki oddech to uczucie niemożności nabrania większej ilości powietrza, któremu często towarzyszą brak tchu oraz wrażenie zaciśniętej klatki piersiowej. Stan taki pacjenci często opisują jako problem z wzięciem głębokiego oddechu i wrażenie niedostatecznej ilości tlenu w płucach. Sytuacja ta wymusza przyspieszenie oddechu, aby dostarczyć organizmowi wystarczającej ilości tlenu.

Osoba dorosła wykonuje około 12-17 oddechów na minutę. W prawidłowych warunkach wdech jest nieznacznie krótszy od wydechu. Zdrowy oddech w trakcie spoczynku jest powolny, cichy; powietrze nabierane jest przez nos. Natomiast szybki, płytki oddech przez usta, nieregularny i słyszalny, jest zjawiskiem niepokojącym, które powinno zostać skonsultowane z lekarzem. Zwłaszcza jeśli objawy nasilają się i/lub towarzyszą im takie symptomy jak np. drętwienie ciała, ból w klatce piersiowej, zawroty głowy, zaburzenia widzenia czy zasinienie ust.

Wrażenie niemożności wzięcia głębokiego oddechu może pojawić się u osób w każdym wieku, bez względu na płeć oraz ogólny stan zdrowia. Warto jednak zaznaczyć, że problem często związany jest ze schorzeniami rozwijającymi się w organizmie.

Płytki oddech – przyczyny związane z układem oddechowym

Do pojawienia się płytkiego oddechu mogą przyczynić się rozmaite czynniki; najczęściej przyczyny problemu leżą po stronie układu oddechowego. Wpływ na jakość oddechu mają choroby płuc, takie jak np. przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), mukowiscydoza, zatorowość płucna, zwłóknienie płuc, odma opłucnowej itp. Problem z płytkim oddechem może być spowodowany również innymi chorobami układu oddechowego, do których zaliczamy np. astmę czy skrzywienie przegrody nosowej. Nierzadko problemy ze swobodnym oddychaniem wywołują infekcje wirusowe i bakteryjne układu oddechowego: zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, zapalenie krtani, stany zapalne zatok itp.

Niebezpiecznymi schorzeniami, zagrażającymi życiu są zmiany nowotworowe układu oddechowego (np. rak płuc czy rak krtani). Procesy rozrostowe często związane są ze zwężeniem dróg oddechowych i trudnościami w oddychaniu. 

Płytki oddech – inne przyczyny

Warto podkreślić, że płytki oddech u starszej osoby i ludzi dorosłych może być wywołany również innymi czynnikami. Zaliczamy do nich między innymi:

• problemy kardiologiczne, takie jak np. choroba wieńcowa, zastoinowa niewydolność serca, zawał serca;
• schorzenia metaboliczne, do których zaliczamy np. cukrzycę;
• zaburzenia neurologiczne, takie jak np. zaburzenia układu mięśniowo-nerwowego (stwardnienie zanikowe boczne, dystrofia mięśniowa, zatrucie środkami narkotycznymi);
• alergie;
• czynniki psychogenne, takie jak np. zaburzenia lękowe, silny stres;
• ciało obce w układzie oddechowym;
• późny okres ciąży – rosnąca macica może uciskać przeponę, powodując problemy z oddychaniem;
• silne dolegliwości bólowe, towarzyszące np. złamaniom żeber, atakowi kolki nerkowej, zapaleniu trzustki itp.;
• otyłość – problem z oddechem u ludzi otyłych to efekt ucisku płuc przez nadmierną ilość tkanki tłuszczowej;
• zbyt obcisłe ubranie.

Płytki oddech u noworodka i starszego dziecka

Szybki, płytki oddech u noworodka jest zjawiskiem fizjologicznym. Dziecko w tym czasie wykonuje on około 40-60 oddechów na minutę. Z upływem czasu, częstość oddechów zmniejsza się i zależy od wieku malucha. Zaburzenia oddychania noworodka mogą być wywołane np. przedwczesnymi narodzinami, niedotlenieniem okołoporodowym, wadami układu oddechowego.

Nieregularny, płytki oddech u dziecka w każdym wieku może być wywołany infekcjami dróg oddechowych, alergiami. Płytki oddech w nocy u dziecka nie jest zjawiskiem rzadkim, związany jest z fazą REM snu.

Płytki oddech – diagnostyka

Co istotne, płytki oddech nie jest chorobą, a jedynie objawem towarzyszącym niektórym stanom emocjonalnym czy chorobom. Dlatego zwracając się do lekarza z tego typu problemem, specjalista skupia się na zdiagnozowaniu przyczyny płytkiego oddechu oraz jej leczeniu. Na początku pacjent pytany jest o schorzenia i dolegliwości, na które cierpi. Ważną dla specjalisty informacją jest również ogólny stan psychiczny osoby, która zwróciła się do niego o pomoc. Istotne jest również opisanie sytuacji, w których pojawia się problem płytkiego oddechu. 

W dalszej kolejności lekarz przystępuje do badania przedmiotowego pacjenta, dokonuje pomiaru częstości oddychania, pomiaru ciśnienia tętniczego, pulsu oraz temperatury ciała. Przy użyciu stetoskopu osłuchuje pacjenta w poszukiwaniu nieprawidłowości w obrębie płuc i oskrzeli.

Prostym i szybkim badaniem, które przydaje się w ocenie stopnia wysycenia krwi tlenem jest pulsoksymetria. Przy pomocy niewielkiego urządzenia (zwanego pulsoksymetrem) możliwy jest pomiar procentowy zawartości tlenu we krwi. Prawidłowy wynik osoby dorosłej mieści się w przedziale 95-99%.

Lekarz może zlecić również pacjentowi badania, które umożliwią wstępną diagnozę stanu ogólnego organizmu: morfologię krwi obwodowej oraz badanie moczu. W zależności od otrzymanego wyniku specjalista decyduje o dalszym postępowaniu, w tym o przeprowadzeniu dodatkowej diagnostyki laboratoryjnej: badaniu glukozy, poziomu elektrolitów czy kreatyniny. Niekiedy może zdecydować również o przeprowadzeniu diagnostyki w kierunku alergii.

W poszukiwaniu przyczyn płytkiego oddechu pomocne mogą być również badania obrazowe, takie jak np. RTG, tomografia komputerowa czy rezonans klatki piersiowej oraz jamy brzusznej. Ważnym badaniem czynnościowym układu oddechowego jest spirometria, pozwalająca ocenić stopień zaburzeń wentylacji. W przypadku podejrzenia bezdechu sennego pacjent może zostać skierowany na polisomnografię – badanie pozwalające rozpoznać zaburzenia oddychania w trakcie snu. Osoby z problemami oddychania często proszone są o wykonanie EKG serca.

Płytki oddech – skutki zdrowotne

Niektóre czynniki, takie jak np. chwilowy atak paniki, wywołujący krótkotrwałe spłycenie oddechu, nie powodują poważnych konsekwencji zdrowotnych, zwłaszcza jeśli pojawiają się incydentalnie. Inaczej wygląda sytuacja, jeśli nieprawidłowe oddychanie staje się codziennością – wówczas może przyczynić się do powstania licznych problemów zdrowotnych. Niedotlenienie organizmu zwiększa ryzyko omdleń, wywołuje nadmierne zmęczenie w ciągu dnia, senność, osłabienie, problemy z koncentracją. Płytki oddech w nocy, podczas snu (który towarzyszy często zaburzeniu, jakim jest obturacyjny bezdech senny), nie stwarza organizmowi wystarczających warunków do pełnej regeneracji, może powodować częste wybudzanie się, trudności z zasypianiem. Co więcej, płytki, krótki oddech może również wpływać negatywnie na samopoczucie – wzbudza niepokój, który często nasila problem.

Płytki oddech – jak zwalczyć problem?

Osoby borykające się z problemem płytkiego oddechu powinny zgłosić się do lekarza i rozpocząć stosowne leczenie – zależy ono od przyczyny, która wywołuje objaw. Terapia często wymaga holistycznego podejścia do pacjenta, zwrócenia uwagi nie tylko na jego zdrowie fizyczne, ale również kondycję psychiczną. Celem lekarza zawsze jest wyeliminowanie źródła problemu oraz zmniejszenie ryzyka pojawienia się powikłań, które mogą stanowić zagrożenie nie tylko dla zdrowia, ale i życia pacjenta.

Wiele też można zrobić samemu, aby zwalczyć problem krótkiego, płytkiego oddechu. Warto dbać o prawidłową masę ciała, racjonalnie się odżywiać oraz ruszać się (szczególnie cenna dla zdrowia jest aktywność na świeżym powietrzu). Należy również unikać ciasnych, krępujących ubrań. Aby zredukować stres oraz intensywność ataków lękowych, przydatne staje się korzystanie z technik relaksacyjnych (joga, medytacje, praca z oddechem).