Poliuria - występowanie, przyczyny, leczenie

Poliuria, nazywana inaczej wielomoczem definiowana jest jako zwiększona, przekraczająca 2,5 litra na dobę ilość wydalanego moczu. Nie jest ona odrębną jednostką chorobową, co oznacza, że samej poliurii się nie leczy, tylko poszukuje się i zwalcza jej przyczyny. Może być objawem różnych chorób, wśród których wyróżnia się choroby nerek, zaburzenia metaboliczne, a nawet dolegliwości psychiczne. Czego konsekwencją może być poliuria i jak w jej przypadku postępować?

Jakie są przyczyny poliurii?

Sporadyczna poliuria, czyli taka która występuje bardzo rzadko, nie powtarza się i nie utrudnia codziennego funkcjonowania nie powinna być powodem do niepokoju. Najczęściej spowodowana jest wypiciem większej niż zazwyczaj ilości płynów, napojów moczopędnych (piwo, napar z pokrzywy) lub zjedzenia produktów o powyższym działaniu np. arbuza.

Powodem do niepokoju jest utrzymująca się poliuria, czyli stan, który znacząco się przewleka. Wówczas poliuria wymaga zdiagnozowania i leczenia choroby podstawowej, która ją wywołuje.  

Poliuria w przewlekłej chorobie nerek

Przewlekła choroba nerek do późnego etapu zaawansowania bardzo często przebiega bezobjawowo. W pierwszym stadium zaawansowania choroby, wśród objawów które mogą zaniepokoić i skłonić pacjenta do wizyty u lekarza i pogłębionej diagnostyki występuje tzw. hiperfiltracja, czyli nasilona filtracja kłębuszkowa, która objawia się właśnie jako poliuria, czyli zwiększona ilość dobowo wydalanego moczu. W kolejnych stadiach choroby poliuria ustępuje, ponieważ wraz z trwaniem choroby zmniejsza się ilość sprawnych nefronów oraz postępuje utrata czynnego miąższu nerek.

Cukrzyca, a związek z poliurią

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną charakteryzująca się hiperglikemią, czyli podwyższonym nieprawidłowym stężeniem glukozy we krwi. Ponieważ podwyższone stężenie glukozy we krwi wywiera negatywny wpływ na większość komórek i tkanek, organizm próbuje pozbyć się nadmiaru glukozy wydalając ją z moczem. W przypadku cukrzycy poliuria często występuje z polidypsją – nasilonym pragnieniem i polifagią, czyli nadmiernym apetytem.

Poliuria w zaburzeniach elektrolitowych

Poliuria jest objawem towarzyszącym zaburzeniom elektrolitowym. Pojawia się m.in. w przypadku hiperkalcemii, czyli nieprawidłowo wysokiego stężenia wapnia we krwi oraz w znacznie nasilonej hipokaliemii, czyli obniżonego stężenia potasu. W przypadku hiperkalcemii, poliurii towarzyszyć mogą zaparcia, osłabienie siły mięśni, przewlekle zmęczenie i senność. Sama hiperkalcemia może być skutkiem choroby nowotworowej, nadczynności przytarczyc, czy też przedawkowania witaminy D. Poliuria w przypadku hipokaliemii towarzyszy takim objawom jak kołatanie i arytmia serca, zmniejszona perystaltyka jelit, znaczne osłabienie siły mięśniowej. Hipokaliemia może rozwinąć się wskutek zaburzeń hormonalnych (np. nadczynność tarczycy, nadnerczy), leczenia farmakologicznego (leki moczopędne) oraz chorób nerek.

Poliuria w zaburzeniach wydzielania i działania wazopresyny

Wazopresyna jest hormonem wydzielanym przez podwzgórze (obszar mózgu), który odpowiada za regulację objętości i gęstości moczu. W zaburzeniu związanym z jego wydzielaniem – moczówka prosta centralna, lub z jego działaniem – moczówka prosta nerkowa, charakterystycznym objawem choroby jest poliuria, w której ilość wydalanego moczu może osiągać nawet 20 litrów na dobę!!! Objawami towarzyszącymi chorobie jest nadmierne pragnienie, spożywanie dużych objętości płynów niepokrywających stopnia odwonienia. Wśród objawów występuje także ogólne osłabienie, bóle głowy, brak logicznego kontaktu, skurcze i bóle mięśniowe wynikające z zaburzeń elektrolitowych. Obserwuje się utratę masy ciała, niskie ciśnienie tętnicze i tachykardię (szybka akcja serca).

Deficyt (zmniejszone wydzielanie wazopresyny) może być także przyczyną zaburzenia określanego poliurią nocną. Jest to stan, w którym w nocy wydalane jest z organizmu >20% całkowitej objętości moczu, wydalanego w ciągu całej doby przez osoby młode lub >33% całkowitej objętości moczu, wydalanego w ciągu całej doby przez osoby starsze. Poliuria nocna może być również skutkiem zastoinowej niewydolności serca lub spożywania leków diuretycznych w godzinach wieczornych.

Poliuria w chorobach psychicznych

U znacznego odsetka (~6-20%) pacjentów leczonych psychiatrycznie (schizofrenia, zaburzenia afektywne, lękowe, zaburzenia odżywiania) pojawia sią tzw. polidypsja, czyli uczucie zwiększonego pragnienia, powodujące przyjmowanie nadmiernej ilości płynów. Konsekwencją polidypsji jest poliuria, która u pacjentów leczonych psychiatrycznie nierzadko jest przyczyną zaburzeń elektrolitowych.

Jak leczy się poliurię?

Ponieważ poliuria jest objawem choroby, jej zwalczanie wymaga zdiagnozowania przyczyny. Leczenie poliurii polega przede wszystkim na terapii choroby podstawowej, czyli wymienionej wcześniej choroby nerek, cukrzycy, zaburzeń elektrolitowych oraz tych związanych z wydzielaniem i działaniem wazopresyny, lub choroby psychicznej. Problem poliurii należy zgłosić lekarzowi rodzinnemu lub interniście, który na podstawie wstępnych wyników badań pokieruje pacjenta do lekarza o właściwej specjalizacji. Prawidłowa diagnoza zaburzenia jest szansą dla pacjenta na ustąpienie uciążliwego objawu.