Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego - objawy, jak wykryć, leczenie

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza jest schorzeniem układu moczowego o niejasnej etiologii oraz chorobą trudną do zdiagnozowania. Rozpoznanie polega głównie na wykluczeniu innych zaburzeń pęcherza moczowego lub miednicy mniejszej. Chorobę klasyfikuje się na podstawie wyniku badania histopatologicznego wycinka narządu oraz badania obrazowego śluzówki pęcherza moczowego.

Czym jest śródmiąższowe zapalenie pęcherza?

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego, IC (ang. interstitial cystitis) jest chorobą o charakterze przewlekłym o nie do końca poznanej etiologii. Objawami przypomina typową infekcję w obrębie pęcherza moczowego, jednak wyniki badań laboratoryjnych wykluczają zakażenie bakteryjne czy wirusowe.

Po raz pierwszy schorzenie zostało opisane w 1915 roku przez G. Hunnera. Chorobę charakteryzuje nagły początek oraz spontaniczne remisje. IC osiąga pewien określony, jednakowy dla danej osoby, poziom nasilenia dolegliwości. Rzadko obserwuje się znaczne pogorszenie samopoczucia.

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego jest schorzeniem przewlekłym, atakuje głównie kobiety (około 80-90% przypadków). Wpływa bardzo negatywnie na jakość życia chorego, często uniemożliwiając pracę, podróżowanie czy nieskrępowane współżycie seksualne. Nierzadko prowadzi do stanów depresyjnych oraz bezsenności.

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza – przyczyny

W przeciwieństwie do typowego zapalenia dróg moczowych, śródmiąższowe zapalenie pęcherza nie jest powodowane przez drobnoustroje chorobotwórcze (wirusy, bakterie). Nie do końca wiadomo jednak, co jest przyczyną IC. Zakłada się, że schorzenie spowodowane jest uszkodzeniem ochronnej warstwy pęcherza moczowego (glikokaliksu). To powoduje podrażnienie ściany pęcherza przez przenikający mocz i w efekcie IC. Jakie czynniki doprowadzają do zaburzeń strukturalnych i funkcjonalnych błony śluzowej pęcherza moczowego? Istnieje wiele teorii na temat etiologii schorzenia.

Stanisław Wroński w pracy pt. „Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego. Etiologia, diagnostyka, leczenie” podaje, że duża liczba osób cierpiących na IC w dzieciństwie często chorowała na infekcje dróg moczowych, a u ponad 40% chorych diagnozowane były alergie oraz schorzenia autoimmunologiczne w tym toczeń rumieniowaty (o rząd wielkości częściej niż w przypadku osób zdrowych!) czy zespół Sjogrena. Z kolei Kajetan Juszczak oraz Piotr Maciukiewicz w artykule „Zespół bolesnego pęcherza moczowego/śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego” umieszczonym na łamach Przeglądu Urologicznego podają, że u dorosłych kobiet, u których w najbliższej rodzinie stwierdzano przypadki śródmiąższowego zapalenia pęcherza, występuje aż 17-krotnie wyższe ryzyko rozwoju IC w porównaniu do populacji ogólnej.

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza – objawy

Objawy śródmiąższowego zapalenia pęcherza są mało swoiste, sugerują zmiany zapalne, trwają przez dłuższy czas i nie ustępują po leczeniu w kierunku zakażenia wywołanego przez chorobotwórcze drobnoustroje. Do głównych objawów IC należą zatem:

• ból, kłucie, uczucie ciężkości w okolicy pęcherza i krocza, nasilające się podczas napełniania pęcherza moczowego i słabnące w trakcie mikcji;
• uczucie nagłego parcia na mocz (również w nocy);
• częstomocz;
• trudności w oddawaniu moczu
• ból pęcherza, krocza, miednicy w trakcie stosunku płciowego.

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza – diagnostyka

Nie wolno bagatelizować objawów ze strony układu moczowego – każda nieprawidłowość powinna zostać pilnie skonsultowana z lekarzem pierwszego kontaktu lub urologiem. Prawdopodobnie pierwszym badaniem, które zleci specjalista jest badanie ogólne moczu oraz posiew moczu. Jeśli wyniki badań nie wskazują na rozwój infekcji bakteryjnej/wirusowej, wówczas lekarz decyduje o przeprowadzeniu pogłębionej diagnostyki.

Podstawowym badaniem, które może sugerować rozwój IC, jest cystoskopia – poprzez cewkę moczową lekarz-urologwprowadza cytoskop do pęcherza moczowego i wypełnia go płynem. Następnie lekarz  ocenia stan śluzówki pęcherza i w razie potrzeby pobiera jej wycinki, które przekazuje do badania patomorfologicznego. Na rozwój IC mogą wskazywać zmiany zapalne w śluzówce pęcherza, punktowe krwawienia, wybroczyny, owrzodzenia czy ubytki w błonie śluzowej pęcherza. Charakterystyczna w obrazie histopatologicznym jest również obecność komórek tucznych.

W praktyce klinicznej stosuje się rozpoznanie z wykluczenia – w diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę kamicę dolnych dróg moczowych, uchyłki cewki moczowej oraz choroby pęcherza moczowego, takie jak np. pęcherz nadaktywny, nowotwory, zakażenia bakteryjne, infekcje wirusowe, schorzenia przenoszone drogą płciową. Wyżej wymienione choroby mogą dawać objawy podobne do IC. Dlatego specjalista może zlecić (oprócz analizy moczu i cystoskopii) dodatkowe badania, do których należą między innymi:

• USG oraz tomografia komputerowa jamy brzusznej,
• badania ginekologiczne, w tym wymaz z pochwy pod kątem mikroorganizmów (bakterii, wirusów, grzybów).

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza – leczenie

Z uwagi na fakt, że przyczyny schorzenia nie są do końca poznane, leczenie śródmiąższowego zapalenia pęcherza jest trudne i długotrwałe. Polega ono przede wszystkim na łagodzeniu objawów.

Specjalista może zlecić farmakoterapię, polegającą na przyjmowaniu środków przeciwbólowych, antyhistaminowych, leków zmniejszających napięcie pęcherza moczowego, działających ochronnie na nabłonek pęcherza moczowego. Niektóre z nich mogą być podane bezpośrednio do pęcherza – działają wówczas szybciej i zwykle wywołują mniejsze skutki uboczne (wadą tej metody jest konieczność cewnikowania pęcherza moczowego, które może wywołać dyskomfort i powikłania u pacjenta).

W terapii IC stosowane są również inne sposoby leczenia, do których należą między innymi:

• odpowiednia dieta polegająca, głównie na unikaniu potraw podrażniających pęcherz moczowy;
• ćwiczenia pęcherza moczowego, np. w przypadku częstomoczu – korzystanie z toalety o określonych godzinach (kontrolowane wstrzymywanie mikcji);
• terapia fizykalna, której celem jest złagodzenie dolegliwości – masaż tkanek miękkich rozluźnia mięśnie dna miednicy łagodząc napięcie i ból;
• przezskórna elektryczna stymulacja nerwów pęcherza moczowego;
• wstrzykiwanie neurotoksyn porażających włókna nerwowe, które powodują niewłaściwą reakcję pęcherza;
• terapia relaksacyjna w celu redukcji stresu – obniżenie napięcia emocjonalnego wiąże się często ze zmniejszeniem poziomu odczuwanego bólu i częstotliwości epizodów nagłego parcia na mocz.

Jeśli standardowe leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów, lekarz może zadecydować o przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego. Jego celem jest rozciągnięcie pęcherza moczowego wprowadzonym do niego (pod ciśnieniem) płynem – niektórzy pacjenci odczuwają poprawę samopoczucia po zabiegu cystoskopii. Innym sposobem łagodzącym dolegliwości związane z IC jest zabieg endoskopowy, podczas którego usuwane są wrzody śluzówki pęcherza moczowego, co może prowadzić do poprawy jakości życia chorego.

W skrajnych przypadkach specjalista przeprowadza częściowe lub całkowite usunięcie pęcherza moczowego – zabieg ten zwany jest cystektomią.

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza – dieta

Chorzy na śródmiąższowe zapalenie pęcherza powinni stosować odpowiednią dietę, która może wesprzeć terapię i złagodzić uciążliwe dolegliwości. Z codziennego jadłospisu należy wykluczyć produkty, które mogą podrażniać pęcherz moczowy. Są to między innymi kwaśne potrawy, alkohol, napoje zawierające kofeinę, napoje gazowane, pomidory, przyprawy czy czekolada.