Stłuszczenie wątroby - objawy. Pełna lista

Stłuszczenie wątroby jest dość powszechną przypadłością polegającą na zmagazynowaniu w komórkach wątroby zbyt dużych ilości tłuszczu. U większości osób stłuszczenie wątroby nie powoduje żadnych dolegliwości. Jednak w niektórych przypadkach stan ten ulega zaostrzeniu prowadząc do przebudowy tkanek wątroby i niewydolności narządu. Przeczytaj o przyczynach i objawach stłuszczenia wątroby i dowiesz się, jakie kroki przedsięwziąć, żeby zapobiec temu schorzeniu.

Stłuszczenie wątroby – co to jest?

Wątroba to wielofunkcyjny narząd zlokalizowany w prawym podżebrzu, pełniący równocześnie około 200 różnych funkcji. Jej rolą jest m.in.

• wytwarzanie żółci i udział w trawieniu pokarmu,
• magazynowanie energii,
• magazynowanie żelaza,
• synteza większości białek osocza krwi, w tym zaangażowanych w proces krzepnięcia i reakcję zapalną,
• udział w detoksykacji organizmu.

Zdrowa wątroba zawiera bardzo niewielkie ilości tłuszczu. O stłuszczeniu tego narządu mówimy, kiedy zawartość tłuszczu przekracza 5% masy wątroby. U większości osób otłuszczona wątroba nie występują objawy stłuszczenia wątroby, ale niestety u 7-30% pacjentów choroba z czasem postępuje.

Etapy choroby:

1. Wątroba jest powiększona i niszczona przez proces zapalny.
2. W miejscach uszkodzonych przez proces zapalny następuje przebudowa tkanek i włóknienie.
3. Końcowym stadium włóknienia jest marskość i niewydolność wątroby.

Około 5-12% osób cierpiących na stłuszczenie może rozwinąć marskość wątroby.

Stłuszczenie wątroby – postacie

Stłuszczenie wątroby ma dwie postacie:

• niealkoholowe stłuszczenie wątroby wywoływane przede wszystkim przez nadwagę i otyłość (NAFLD – ang. nonalcoholic fatty liver disease),
• alkoholowe stłuszczenie wątroby (ARLD – ang. alcohol-related liver disease).

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby – czynniki ryzyka

Wśród czynników ryzyka niealkoholowego stłuszczenia wątroby wymienia się:

• pochodzenie latynoskie lub azjatyckie,
• menopauza,
• nadwaga/otyłość (szczególnie brzuszna),
• nadciśnienie,
• zaburzenia lipidowe, szczególnie hipertriglicerydemia (za wysoki poziom trójglicerydów we krwi),
• insulinooporność/cukrzyca typu 2,
• zespół metaboliczny,
• bezdech senny,
• niedoczynność tarczycy,
• niedoczynność przysadki,
• niektóre infekcje – np. wirusowe zapalenie wątroby typu C,
• palenie tytoniu,
• leki m.in. amiodaron (lek stosowany w zaburzeniach rytmu serca), tamoksifen (lek stosowany w terapii raka piersi), diltiazem (antagonista wapnia stosowany w leczeniu nadciśnienia i dusznicy bolesnej), sterydy.

Alkoholowe stłuszczenie wątroby

Choroba alkoholowa wątroby występuje u osób pijących więcej niż ustanowione przez Światową Organizację Zdrowia bezpieczne limity alkoholu, czyli:

• u mężczyzn przy piciu codziennym ponad 40 g czystego alkoholu (2 półlitrowe piwa, 2 kieliszki wina lub 120 ml wódki), a w ciągu tygodnia wypijanie więcej niż 280 g 100% alkoholu (13 butelek piwa, nieco ponad 3 butelki wina lub 0,8 l wódki),
• u kobiet przy piciu codziennym: ponad 20 g 100% alkoholu (1 piwo, 1 kieliszek wina lub 60 ml wódki), a w ciągu tygodnia wypijanie więcej niż 140 g 100% alkoholu (7 butelek piwa, niecałe 2 butelki wina lub 420 ml wódki).

Objawy stłuszczonej wątroby

Warto zaznaczyć, że objawy niealkoholowego stłuszczenia wątroby mogą być subtelne i trudne do zidentyfikowania. Niemniej jednak, ważne jest, aby być świadomym potencjalnych sygnałów ostrzegawczych, które mogą wskazywać na obecność tej choroby.

W początkowej fazie niealkoholowego stłuszczenia wątroby mogą nie występować żadne objawy i stłuszczenie może być przypadkowo wykryte podczas badań profilaktycznych.

Ogólne objawy stłuszczenia wątroby:

• osłabienie,
• zmęczenie,
• utrata apetytu,
• nudności i wymioty,
• ból brzucha: dyskomfort lub ból w prawym górnym kwadrancie brzucha, gdzie znajduje się wątroba,
• powiększenie wątroby: w badaniu palpacyjnym, czyli za pomocą zmysłu dotyku, lekarz może stwierdzić powiększenie wątroby.

Stłuszczenie wątroby – objawy skórne:

• żółtaczka: żółte zabarwienie skóry i białek oczu spowodowane nagromadzeniem bilirubiny we krwi,
• rogowacenie ciemne: ciemne zmiany na skórze, szczególnie w okolicach szyi, pach i pachwin, związane z insulinoopornością, która często towarzyszy stłuszczeniu wątroby,
• rumień dłoni: czerwone plamy na dłoniach,
• teleangiektazje (pajączki): czerwone, rozgałęzione naczynka krwionośne na skórze,
• świąd skóry: skóra może swędzieć z powodu zastoju żółci,
• poszerzenie naczyń żylnych na brzuchu,
• żółtaki – miękkie, podskórne złogi cholesterolu, często umiejscowione na powiekach.

Plamy wątrobowe, inaczej nazywane plamami starczymi lub pigmentacyjnymi, wbrew nazwie nie są związane z zaburzonym funkcjonowaniem wątroby, a pojawiają się na skórze w wyniku nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne.

Alkoholowe stłuszczenie wątroby – objawy

Objawy alkoholowego i niealkoholowego stłuszczenia wątroby są dość podobne, jednak są pewne cechy, które mogą pomóc w odróżnieniu jednego od drugiego np.:

• historia nadużywania alkoholu,
• wyniszczenie i znaczna lipodystrofia, czyli zanik tkanki tłuszczowej np. na twarzy,
• porfiria skórna późna – pęcherze, nadżerki, strupy, które powstają głównie w lokalizacjach eksponowanych na promieniowanie UV, skóra podatna na urazy i bliznowacenie,
• przykurcz ścięgien palców dłoni (przykurcz Dupuytrena).

Skutki zaawansowanego stłuszczenia wątroby:

• obrzęki,
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
• nowotwór wątroby,
• wodobrzusze: nagromadzenie płynu w jamie brzusznej,
• krwawienie z żylaków przełyku,
• encefalopatia wątrobowa: zaburzenia świadomości, dezorientacja, a nawet śpiączka, spowodowane nagromadzeniem toksyn we krwi.

Diagnostyka otłuszczenia wątroby

Stłuszczenie wątroby zwykle nie daje żadnych objawów, więc może zostać wykryte przypadkowo podczas wizyty u lekarza. Podwyższone poziomy enzymów wątrobowych – aminotransferaz AST i ALT, powinny być sygnałem ostrzegawczym. W celu postawienia diagnozy lekarz może zlecić:

• USG, aby uzyskać obraz wątroby,
• biopsję wątroby dla określenia stopnia zaawansowania choroby,
• FibroScan, specjalistyczne badanie ultrasonograficzne, czasami stosowane zamiast biopsji wątroby.

Leczenie otłuszczonej wątroby

Pierwszą linią leczenia jest zwykle zalecenie zmniejszenia masy ciała poprzez połączenie zdrowej diety i ćwiczeń oraz rezygnacja z alkoholu. Obecnie nie ma żadnego leku, który mógłby zwalczyć otłuszczenie wątroby, ale leki są przydatne w radzeniu sobie z powiązanymi z tym schorzeniem problemami, np. leki na nadciśnienie, leki na cukrzycę typu 2, leki pomagające w walce z otyłością oraz obniżające poziom cholesterolu lub trójglicerydów. Jeśli u pacjenta rozwinie się marskość, konieczne może być umieszczenie na liście oczekujących na przeszczep wątroby.

Zapobieganie otłuszczeniu wątroby

Zapobieganie stłuszczeniu wątroby opiera się na zdrowym stylu życia oraz kontrolowaniu czynników ryzyka. Oto kroki, które możesz podjąć, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia stłuszczenia wątroby:

• utrzymuj prawidłową masę ciała,
• regularnie ćwicz: zadbaj o umiarkowaną, regularną aktywność np. bieganie, jazdę na rowerze, pływanie czy trening siłowy, aby poprawić zdrowie ogólne i wątroby,
• zdrowa dieta: stosuj zrównoważoną dietę, włącz do jadłospisu pełnoziarniste produkty, warzywa, owoce i zdrowe tłuszcze,
• unikaj alkoholu: alkohol może obciążać wątrobę, dlatego należy ograniczyć jego spożycie lub całkowicie z niego zrezygnować,
• kontroluj cukrzycę: jeśli masz cukrzycę, regularnie monitoruj poziom cukru we krwi i stosuj się do zaleceń lekarza dotyczących diety, aktywności fizycznej oraz ewentualnego leczenia farmakologicznego,
• trzymaj lipidy i ciśnienie krwi w ryzach: regularnie sprawdzaj poziom cholesterolu, trójglicerydów i ciśnienie krwi, w razie potrzeby wprowadź zmiany w diecie, stylu życia lub skonsultuj się z lekarzem w sprawie leczenia farmakologicznego,
• szczepienia: upewnij się, że masz aktualne szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B,
• przeprowadzaj regularne badania kontrolne, aby wcześnie wykryć ewentualne problemy zdrowotne, w tym stłuszczenie wątroby.

Pamiętaj, że każda osoba jest inna, dlatego warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, aby opracować indywidualny plan zapobiegania stłuszczeniu wątroby.

Dr n.med. Justyna Chlebowska-Tuz

Bibliografia:

1. Pathogenesis and Prevention of Hepatic Steatosis. Nassir F, Rector RS, Hammoud GM, Ibdah JA. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2015 Mar;11(3):167-75. PMID: 27099587; PMCID: PMC4836586.
2. Clinical differences between alcoholic liver disease and nonalcoholic fatty liver disease. Toshikuni N, Tsutsumi M, Arisawa T. World J Gastroenterol. 2014 Jul 14;20(26):8393-406. doi: 10.3748/wjg.v20.i26.8393. PMID: 25024597; PMCID: PMC4093692.
3.  https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/nonalcoholic-fatty-liver-disease/diagnosis-treatment/drc-20354573
4. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15831-fatty-liver-disease
5. https://medlineplus.gov/fattyliverdisease.html
6. https://www.elsevier.es/en-revista-annals-hepatology-16-articulo-skin-manifestations-liver-diseases-S166526811931926X
7. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50969,marskosc-watroby
8. https://www.nhs.uk/conditions/non-alcoholic-fatty-liver-disease/