Szumy uszne - czy da się wyleczyć? Przyczyny i leczenie

Szumy uszne to nieprzyjemne dźwięki, które odbierane są w jednym lub obu uszach. Mogą pojawiać się okresowo lub stale, wpływając znacząco na jakość życia. Ustalenie diagnozy jest trudne, ale nie jest niemożliwe. To co najważniejsze, można znaleźć sposób na skuteczne pozbycie się szumu w uszach. Czym są szumy uszne i jakie są przyczyny ich powstawania?

Szumy w uszach – czym są?

Należy zacząć od tego, że w absolutnej ciszy (np. w pomieszczeniu dźwiękoszczelnym) każda osoba zdrowa słyszy fizjologiczny lekki szum w uszach. Jest to zjawisko normalne i naturalne. Taki szum tłumiony jest dźwiękami pochodzącymi z otoczenia, dlatego nie zwracamy na niego uwagi.

Może jednak pojawiać się szum w uszach (łac. tinnitus), który nie jest tłumiony dźwiękami otoczenia. Jest to wyraźnie słyszalny i konkurujący z zewnętrznymi sygnałami szum patologiczny. Jest to zaburzenie dźwiękowe, które nie jest związane z bodźcem akustycznym pochodzącym z otoczenia. Szum w uszach nie jest jednostką chorobową, lecz objawem. Jest to dolegliwość, która nie powoduje ani pogorszenia słuchu, ani jego utraty. Szumy w uszach można określić jako zjawisko akustyczne, najczęściej słyszalne jedynie przez chorego.

Wyróżnia się szumy uszne:

• ostre (występują do 3 miesięcy),
• podostre (występują od 4 do 12 miesięcy),
• przewlekłe (występują dłużej niż 12 miesięcy).

Szumy w uszach dzielimy na:

• subiektywne – słyszalne tylko przez chorego, najczęściej spotykane,
• obiektywne – słyszalne przez chorego i osobę badającą podczas osłuchiwania uchem
  lub stetoskopem.

Prawdopodobieństwo pojawienia się szumów usznych wzrasta wraz z wiekiem. Niestety badania pokazują, że coraz częściej ta dolegliwość dotyka zapracowanych młodych ludzi, ponieważ związana jest z nadmiernym stresem i zmęczeniem. Szumy uszne mogą być również objawem nerwicy lub z powodu swojej uciążliwości – do niej prowadzić.

Szumy w uszach – objawy

Szumy w uszach mogą być odbierane przez chorego w różnoraki sposób. Wiele osób opisuje to zaburzenie jako szmery, szumy, syczenie, dzwonienie, piszczenie słyszalne w uchu lewym, prawym lub trudnym do zlokalizowania miejscu w głowie. Ich częstotliwość może być niska, średnia lub wysoka. Bez względu na ich amplitudę szumy są bardzo uciążliwe. Głównie powodują rozdrażnienie, zaburzenie koncentracji, utrudniają rozmowy, odbiór dźwięków z otoczenia, rozumienie mowy, zakłócają sen,
w konsekwencji doprowadzając do rozdrażnienia, zmęczenia, wyczerpania i nerwicy.

Szumy w uszach – przyczyny

U podłoża występowania szumów usznych leży wiele przyczyn. Wyróżnia się następujące powody:

• ekspozycja na hałas,
• silny stres,
• zbyt wysoki poziom ciśnienia tętniczego,
• miażdżyca,
• anemia,
• nadczynność tarczycy,
• zaleganie woskowiny w uchu,
• ostre i przewlekłe stany zapalne ucha środkowego,
• uraz ciśnieniowy,
• przyjmowanie niektórych leków (np. aspiryna, salicylany, antybiotyki),
• urazy ucha wewnętrznego, okolicy głowy i szyi,
• powikłanie po operacji ucha środkowego,
• porażenie nerwów usznych,
• otoskleroza,
• choroba Ménière’a (polega na gromadzeniu się zbyt dużych ilości endolimfy w błędniku
  i wzroście jej ciśnienia),
• mięśniowo-powięziowy zespół bólowy,
• stwardnienie rozsiane.

Szumy w uszach – diagnostyka

Rozpoznanie szumów usznych to duże wyzwanie. Znaczny odsetek szumów nie jest słyszalny przez osobę wykonującą analizę, co stanowi duży problem w poprawnej diagnostyce tego zaburzenia. Często konieczna jest współpraca wielu specjalistów, aby poprawnie postawić diagnozę. Pełna diagnostyka przebiega wraz z wykorzystaniem następujących metod:

• dokładny wywiad zebrany przez lekarza,
• badanie otolaryngologiczne,
• badanie audiologiczne,
• badanie nystagmograficzne (ENG i VNG),
• subiektywna ocena głośności i natężenia szumów usznych,
• ocena progu zagłuszania,
• kwestionariusze oceniające skutki szumów usznych,
• rezonans magnetyczny,
• tomografia komputerowa,
• ocena naczyń szyjnych metodą USG Dopplera,
• angiografia.

Bezwzględnie zawsze należy rozpocząć od zmierzenia poziomu ciśnienia krwi. Uzupełnieniem tych metod mogą być podstawowe badania laboratoryjne, wykluczające najczęstsze choroby. Zawsze warto wykonać morfologię krwi, badanie ogólne moczu, lipidogram (profil lipidowy), glukozę, elektrolity, hormony tarczycy (fT3, fT4) oraz TSH.

Szumy w uszach – leczenie

Jak pozbyć się szumu w uszach? Leczenie szumów usznych uzależnione jest w dużej mierze od ustalenia przyczyny ich występowania. Jeżeli w patogenezie ustalono, że odpowiadają za to zaburzenia organizmu, wprowadza się odpowiednio ukierunkowaną terapię. W przebiegu nadciśnienia stosuje się leki normalizujące poziom ciśnienia krwi, w stanach zapalnych stosuje się antybiotyki. Odstawia się wpływające niekorzystnie leki, usuwa się zalegającą wydzielinę, a w przypadku mięśniowo-powięziowych zespołów bólowych stosuje się zabiegi fizjoterapeutyczne.

Natomiast jeżeli przyczyną wtórną nie jest choroba organiczna, wybiera się terapie relaksacyjne
i poznawczo-behawioralne oraz leczenie dźwiękiem. Obecnie za skuteczną metodą leczenia szumów usznych uznaje się TRT (ang. Tinnitus Retraining Therapy). Odsłuchiwanie specjalnego nagrania
z szumem przynosi korzyści w postaci ściszenia własnego szumu. Podstawą tej metody jest proces habituacji. Polega on na tym, że po pewnym czasie całkowicie przestajemy odbierać pewne dźwięki
z otoczenia (tykanie zegara, dźwięki otaczających nas urządzeń elektrycznych). Słyszymy je jedynie wtedy, gdy sobie o nich przypomnimy.

W leczenie szumów usznych dobrze sprawdzają się: generator szumu szerokopasmowego oraz aparat słuchowy. Ciągłe generowanie cichego tła dźwiękowego wpływa na nieświadome zapominanie odbierania szumu. Natomiast aparat słuchowy dodatkowo wzmacnia dźwięki z zewnątrz, dzięki czemu poprawia zdolność słyszenia.

Szumy w uszach – domowe sposoby

Aby pozbyć się szumu w uszach wskazane mogą okazać się domowe sposoby leczenia oraz metody zapobiegające ich wystąpienia w przyszłości. Oto kilka przydatnych zasad:

• unikaj głośnych miejsc oraz słuchania głośnej muzyki przez słuchawki,
• unikaj stresu,
• uprawiaj sport,
• relaksuj się,
• regularnie badaj ciśnienie krwi,
• regularnie wykonuj badanie poziomu glukozy oraz cholesterolu,
• unikaj ekstremalnego oziębienia ciała,
• unikaj nadużywania środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych,
• unikaj nadużywania alkoholu,
• unikaj zatkanych uszu,
• nie dłub w uchu,
• do czyszczenia uszy używaj specjalnych środków,
• podczas nurkowania staraj się powoli wynurzać,
• zrezygnuj ze stoperów,
• nie zasypiaj w całkowitej ciszy.

Szumy w uszach, które trwają dłużej niż 5 minut są powodem do niepokoju. Koniecznie w takiej sytuacji należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub specjalista otolaryngologiem. Jeżeli wymagana jest konsultacja ze specjalistami z tego zakresu, należy zgłosić się do Kliniki Szumów Usznych w Kajetanach. Jest to jedyna taka klinika w Polsce, która przyjmuje pacjentów z całego kraju.

Autor: Mgr Agnieszka Nowak

Bibliografia:

1. Szumy uszne. Szymańska J, Dubielis W, Koszulta A. Medycyna Ogólna, 2008, 14 (XLIII), 4.
2. Wstępne różnicowanie szumu usznego. A triage guide for tinnitus. Henry J.A, Zaugg T.L, Myers P.J, Kendall C.J, Michaelides E.M. The Journal of Family Practice, 2010, s. 389-393.
3. Tinnitus and its current treatment – Still an enigma in medicine. Swain S.K, Nayak S, Ravan J.R, Sahu M.C. Journal of the Formosan Medical Association, 2016, s. 139-144.
4. Tinnitus. Levine RA, Oron Y. Handb Clin Neurol. 2015;129:409-31.
5. A review of tinnitus. Esmaili AA, Renton J. Aust J Gen Pract. 2018 Apr;47(4):205-208.