Co na odporność dla dzieci? Naturalne sposoby

Drobne zmiany w stylu życia całej rodziny mogą pomóc organizmowi Twojego dziecka w skuteczniejszej walce z patogenami. Zdrowe nawyki związane z prawidłowym odżywianiem, snem, aktywnością fizyczną, przestrzeganie zasad higieny, sczepienia zgodnie z programem szczepień ochronnych, a także podawanie witamin zalecanych przez pediatrę wzmocnią układ odpornościowy Twojego dziecka. Przeczytaj artykuł, aby dowiedzieć się, co możesz zrobić, aby wzmocnić układ odpornościowy swojego dziecka.

Odporność u dzieci

Odporność dziecka różni się od odporności dorosłego. Dzieci uczęszczające do placówek edukacyjnych, przebywające w dużych zbiorowiskach są narażone na częste infekcje. Układ odpornościowy noworodka jest niedojrzały i opiera się głównie na przeciwciałach matki dostarczonych w trakcie życia płodowego przez łożysko, a następnie podczas karmienia z mlekiem. Właśnie ze względu na unikatową zdolność mleka matki do wzmacniania odporności u dzieci zaleca się karmienie wyłącznie piersią przez pierwsze sześć miesięcy życia dziecka. Jeśli nie jest to w zasięgu Twoich możliwości, możesz dążyć do karmienia przez dwa – trzy pierwsze miesiące życia noworodka, jednak pamiętaj, że nie ma absolutnie nic złego w karmieniu dziecka mlekiem modyfikowanym od samego początku, jeśli z jakichś powodów nie chcesz lub nie możesz karmić piersią. Noworodki są podatne na infekcje, zwłaszcza układu oddechowego. W miarę jak dziecko rośnie, jego układ odpornościowy zaczyna samodzielnie wytwarzać przeciwciała. Limfocyty przedszkolaka rozwijają zdolność do rozpoznawania różnych patogenów. Zwiększa się także stężenie i repertuar wytwarzanych przez nie przeciwciał. Dzieci w żłobkach i przedszkolach często chorują, ponieważ ich układ odpornościowy uczy się, jak walczyć z różnymi zarazkami. Infekcje będące zmorą rodziców małych dzieci pomagają budować ich potomkom immunologiczną „bazę danych”. W miarę jak dzieci dorastają, ich układ odpornościowy staje się skuteczniejszy w walce z patogenami, nawet takimi których wcześniej nie spotkał. Podczas procesu dojrzewania komórki układu odpornościowego zdobywają doświadczenie i tworzą pamięć immunologiczną. Pamięć ta pozwala szybciej i efektywniej reagować na ponowne wystąpienie tych samych infekcji w przyszłości.

Warto podkreślić, że każde dziecko jest inne, więc w różnym tempie może dojrzewać jego układ odpornościowy. Dbałość o zdrową dietę, aktywność fizyczną, odpowiednią higienę i regularne wizyty u pediatry pomagają w prawidłowym rozwoju odporności dziecka. Niektóre dzieci mają genetycznie uwarunkowaną obniżoną zdolność do obrony przed patogenami. Do symptomów ostrzegawczych wrodzonych niedoborów odporności należą:

• częste infekcje: minimum 4 infekcje w roku wymagające antybiotykoterapii,
• minimum dwie infekcje o ciężkim przebiegu (zapalenie płuc, zapalenia ośrodkowego układu nerwowego, sepsa),
• długotrwałe infekcje: bezskuteczna antybiotykoterapia przez 2 miesiące,
• wzrost wrażliwości na infekcje grzybicze: przeciągające się do roku infekcje grzybicze np. jamy ustnej,
• zahamowanie wzrostu dziecka,
• tendencja do tworzenia ropni głębokich.

Co na uodpornienie dla dzieci?

Zrównoważona dieta

Zapewnienie dzieciom zdrowej, zróżnicowanej diety jest kluczowe. Wprowadź do ich codziennej diety owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, źródła białka (np. ryby, drób, fasola) oraz zdrowe tłuszcze (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, awokado). Takie żywienie dostarcza składników odżywczych potrzebnych do wzrostu oraz do wsparcia układu odpornościowego. Pamiętaj, że woda i naturalne świeżo wyciskane soki owocowe są lepszym wyborem niż słodzone napoje gazowane. Zdrowa flora bakteryjna w jelitach odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Produkty fermentowane, takie jak jogurty naturalne, kefir oraz kiszonki mogą dostarczyć korzystnych bakterii. Więcej pomocnych informacji znajdziesz w artykule dotyczącym zasad diety w trakcie infekcji.

Regularna aktywność fizyczna

Regularna umiarkowana aktywność fizyczna to doskonałe remedium na wzmocnienie organizmu dla dzieci. Zabawy na dworze, spacery, jazda na rowerze i inne aktywności sportowe to świetny sposób na utrzymanie zdrowia i spędzanie czasu jako rodzina. Bądź dobrym wzorem do naśladowania, aby Twoje dzieci polubiły ruch i by nawyk aktywności fizycznej pozostał z nimi na całe życie.

Sen

Sen odgrywa kluczową rolę w regeneracji organizmu. Dbałość o odpowiednią ilość snu jest ważna dla zdrowia dziecka. Brak snu może sprawić, że jesteśmy bardziej podatni na choroby poprzez zmniejszenie liczby komórek NK, czyli „naturalnych morderców” układu odpornościowego. Dzieci w przedszkolu są szczególnie narażone na brak snu, ponieważ wszystkie atrakcyjne zabawy i zajęcia mogą utrudniać im drzemkę. Pamiętaj, aby dokładnie sprawdzić zasady dotyczące drzemki w przedszkolu i, jeśli to konieczne, położyć dziecko wcześniej spać, aby zapewnić mu dużo odpoczynku. Ile snu potrzebują dzieci? Niemowlę może potrzebować do 16 godzin snu każdego dnia, małe dzieci powinny spać od 11 do 14 godzin, a przedszkolaki od 10 do 13 godzin.

Ograniczenie stresu

Długotrwały stres może osłabiać odporność. Pomóż dziecku radzić sobie ze stresem oferując wsparcie emocjonalne, czas na relaks i zabawę. Spędzanie czasu na świeżym powietrzu i w otoczeniu natury może wspierać zdrowie psychiczne i fizyczne dziecka. Warto regularnie planować wspólne wypady na łono natury.

Ograniczenie palenia

Unikaj palenia tytoniu w obecności dzieci, ponieważ dym tytoniowy negatywnie wpływa na układ odpornościowy. Jeśli Ty lub ktoś z twojego gospodarstwa domowego pali papierosy, rozważcie rozstanie się z nałogiem. W podjęciu decyzji pomoże informacja, że dym papierosowy zawiera ponad 7000 szkodliwych substancji chemicznych, z których wiele podrażnia lub zabija komórki naszego ciała. Dzieci są bardziej niż dorośli podatne na szkodliwe skutki biernego palenia, ponieważ oddychają szybciej, a ich naturalny system detoksykacji jest mniej rozwinięty. Bierne palenie zwiększa również ryzyko infekcji dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego oraz astmy u dzieci.

Jeśli palisz e-papierosy, powinieneś mieć świadomość, że również ta forma palenia ma negatywne konsekwencje zdrowotne dla Ciebie i dzieci, ponieważ uwalnia potencjalnie rakotwórcze substancje, takie jak nitrozoaminy. E-papierosy są po prostu za krótko na rynku, abyśmy mogli poznać pełny zakres ich negatywnych skutków.

Higiena osobista

Redukcja liczby zarazków nie zwiększa odporności, ale jest świetnym sposobem na zmniejszenie nadmiernego „stresowania” układu odpornościowego. Należy nauczyć dzieci higieny rąk przed i po każdym posiłku, po zabawie na świeżym powietrzu, zajmowaniu się zwierzętami domowymi, wydmuchaniu nosa, korzystaniu z łazienki i powrocie do domu ze żłobka lub szkoły. Pozwól wybrać dzieciom własne kolorowe ręczniki do rąk i mydło o ciekawym zapachu. Automatyczne dozowniki mydła do rąk to również sprytny sposób na zachęcenie dziecka do mycia rąk.

Ochrona antybiotyków

Używaj antybiotyków tylko wtedy, gdy jest to konieczne i nigdy nie nakłaniaj pediatry do wypisania recepty na antybiotyk. Antybiotyki leczą tylko choroby wywołane przez bakterie, a większość chorób wieku dziecięcego jest powodowana przez wirusy. Szczepy bakterii opornych na antybiotyki powstały w wyniku nadużywania antybiotyków i to właśnie dlatego zwykła infekcja ucha jest trudniejsza do wyleczenia, jeśli wywołana jest przez niereagujące na standardowe leczenie bakterie.

Szczepienia zgodnie z zaleceniami publikowanymi przez Państwowy Zakład Higieny

Pamiętanie o szczepieniach wg kalendarza szczepień ochronnych pozwoli układowi odpornościowemu dziecka pozostać gotowym do walki z niebezpiecznymi patogenami, takimi jak te, które powodują zapalenie opon mózgowych, polio i ospę wietrzną. Traktuj szczepienia jako analogię aktualizacji bazy danych programu antywirusowego. Jeśli masz obawy dotyczące szczepień, porozmawiaj z pediatrą. Lekarz wytłumaczy Ci, jak działają szczepienia, które z nich są ważne dla Twojego dziecka i dlaczego. Nie zapomnij samemu być na bieżąco ze szczepieniami.

Witaminy na odporność dla dzieci

Witaminy i minerały odgrywają dużą rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego naszego organizmu. Czy to oznacza, że powinniśmy sięgać po suplementy, aby uzupełnić dziecku podaż witamin? Suplementy nie mogą być sprzedawane w celu leczenia i zapobiegania chorobom. Raport Najwyższej Izby Kontroli z 2017 roku wykazuje, że Główny Inspektorat Sanitarny w latach 2017-2020 poddał kontroli zaledwie 11% preparatów wprowadzanych na rynek, a wiele z nich nie spełniało obietnic deklarowanych przez producentów. Suplementy diety są ryzykowne, ponieważ prawo nie chroni nas dostatecznie jako konsumentów i większość preparatów nie jest badana pod względem bezpieczeństwa i skuteczności. Pamiętaj, że najlepszym źródłem witamin i składników mineralnych jest zróżnicowana dieta. Staraj się dostarczać dzieciom różnorodne pokarmy, które będą bogate w witaminy i składniki odżywcze. Jeśli masz wątpliwości dotyczące diety swojego dziecka lub zastanawiasz się nad suplementacją, zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem klinicznym.

Czasami podawanie witamin może być korzystne. Jedną z najważniejszych witamin dla dzieci na odporność jest witamina D. Jest ona ważna także dla zdrowia kości, ponieważ umożliwia wchłanianie wapnia. Jej źródłem są tłuste ryby (np. łosoś, śledź) oraz wzbogacone w nią produkty mleczne. Do wytworzenia aktywnej postaci witaminy D potrzebna jest ekspozycja na słońce. Jeśli Twoje dziecko ma niedobór witaminy D lub pediatra zaleci podawanie witaminy D pamiętaj o tym, aby w aptece poprosić o preparat o statusie OTC (ang. over-the-counter, czyli lek bez recepty), a nie suplement diety.

Naturalne sposoby na odporność

Poniżej garść informacji o naturalnych składnikach, które w wyjątkowych sytuacjach można traktować jako wsparcie dla odporności dzieci:

1. Czarny bez: w badaniach klinicznych potwierdzono działanie wyciągu z czarnego bzu w odniesieniu do wirusa grypy, dodatkowo wykazano efekt pobudzający układ odpornościowy u zdrowych ochotników.

2. Oxymel: macerat octowy, połączenie octu i miodu stosowane przez wiele kultur jako środek leczniczy.

3. Olej z czarnuszki: zawiera tymochinony, które mają właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i immunomodulujące, jednak smak oleju jest dość specyficzny i warto próbować zamaskować go innymi składnikami.

4. Pyłek i pierzga: pierzga, czyli pyłek poddany fermentacji mlekowej to bogactwo składników odżywczych, źródło białka, witamin (w tym witamin z grupy B, witaminy C, D i E), minerałów (takich jak magnez, żelazo, cynk) oraz innych składników odżywczych i antyoksydacyjnych, które są ważne dla zdrowia.

5. Jeżówka (Echinacea): to popularna roślina ozdobna, a preparaty z jeżówki są często reklamowane jako poprawiające odporność, jednak bezpieczeństwo ich stosowania u dzieci jest dyskusyjne. Jeżówka może powodować silne reakcje alergiczne, dlatego niektóre źródła zalecają przyjmowanie preparatów na jej bazie dopiero po 12 roku życia.

Jeśli chodzi o stosowanie jakichkolwiek suplementów lub naturalnych składników w celu wzmocnienia odporności u dzieci, zawsze warto uzyskać opinię pediatry, aby upewnić się, że jest to odpowiednie i bezpieczne w konkretnej sytuacji zdrowotnej dziecka.

Autor: Dr n.med. Justyna Chlebowska-Tuz

Bibliografia:

1. Bee Pollen as Functional Food: Insights into Its Composition and Therapeutic Properties. El Ghouizi A, Bakour M, Laaroussi H, Ousaaid D, El Menyiy N, Hano C, Lyoussi B. Antioxidants (Basel). 2023 Feb 23;12(3):557. doi: 10.3390/antiox12030557. PMID: 36978805; PMCID: PMC10045447.
2. Sambucus ebulus (Elderberry) Fruits Modulate Inflammation and Complement System Activity in Humans.Kiselova-Kaneva Y, Nashar M, Roussev B, Salim A, Hristova M, Olczyk P, Komosinska-Vassev K, Dincheva I, Badjakov I, Galunska B, Ivanova D.  Int J Mol Sci. 2023 May 13;24(10):8714. doi: 10.3390/ijms24108714. PMID: 37240060; PMCID: PMC10218470.
3. The Immunomodulatory Effect of Nigella sativa.Ciesielska-Figlon K, Wojciechowicz K, Wardowska A, Lisowska KA. Antioxidants (Basel). 2023 Jun 24;12(7):1340. doi: 10.3390/antiox12071340. PMID: 37507880; PMCID: PMC10376245.
4. Sweet and sour synergy: exploring the antibacterial and antibiofilm activity of acetic acid and vinegar combined with medical-grade honeys.Harrison F, Blower A, de Wolf C, Connelly E. Microbiology (Reading). 2023 Jul;169(7). doi: 10.1099/mic.0.001351. PMID: 37435775.
5. Randomized study of the efficacy and safety of oral elderberry extract in the treatment of influenza A and B virus infections.Zakay-Rones Z, Thom E, Wollan T, Wadstein J. J Int Med Res. 2004 Mar-Apr;32(2):132-40. doi: 10.1177/147323000403200205. PMID: 15080016.
6. https://www.parents.com/health/cold-flu/cold/boost-childs-immunity/
7. https://www.clevelandclinicabudhabi.ae/en/health-byte/infection-prevention-and-management/boost-your-immunity-with-the-foods-you-eat
8. https://health.clevelandclinic.org/vitamins-best-boosting-immunity/
9. https://newsnetwork.mayoclinic.org/discussion/mayo-clinic-minute-how-to-maintain-a-healthy-immune-system/
10. https://www.mayoclinichealthsystem.org/hometown-health/speaking-of-health/support-your-immune-function-with-good-nutrition
11. https://www.mp.pl/pacjent/hematologia/choroby/273884,niedobory-odpornosci
12. https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/niekontrolowane-suplementy-diety.html