Co teraz pyli? Kalendarz pylenia 2024

Kalendarz alergika i prognozy dla alergików są niezwykle pomocne dla osób uczulonych na alergeny wziewne, takie jak pyłki traw i drzew. Pomagają unikać kontaktu z białkami i innymi substancjami uczulającymi, co stanowi istotny element leczenia chorób alergicznych. Mapa pylenia umożliwia monitorowanie co obecnie pyli, ale także podaje aktualny poziomu pylenia różnych gatunków roślin w różnych regionach Polski, co pozwala lepiej kontrolować objawy alergii. Dzięki kalendarzowi pylenia możesz śledzić, co i kiedy pyli w ciągu roku.

Czym jest alergia?

Alergia jest wynikiem nadmiernej reakcji układu odpornościowego na kontakt z określonym alergenem – substancją, która jest normalnie tolerowana przez osoby zdrowe. Alergeny nie powodują szkód osobom zdrowym, ale u osób uczulonych mogą wywoływać objawy choroby alergicznej. Pyłki roślin należą do jednej z najczęstszych grup alergenów.

Objawy alergii na pyłki, nazywane również pyłkowicą, występują sezonowo, podczas kwitnienia uczulających traw, drzew i chwastów. W przeciwieństwie do alergenów takich jak roztocza kurzu domowego czy sierść zwierząt, które mogą być obecne przez cały rok. Nasilenie objawów choroby jest bezpośrednio związane ze stężeniem pyłków uczulających w powietrzu oraz z efektywnością leczenia.

Wysokie stężenie pyłków w danym regionie i silne objawy alergii mogą świadczyć o niedostatecznej skuteczności stosowanego leczenia.

Symptomy alergii wziewnej

Osoby cierpiące na alergię wziewną najczęściej doświadczają kataru siennego, znany również jako alergiczny nieżyt nosa. Objawia się on przeważnie poprzez wyciek wodnisty z nosa, częste kichanie oraz świąd i uczucie zatkania nosa. Objawy alergii na pyłki obejmują także wodnisty katar oraz łzawienie oczu. Często pacjenci z alergicznym nieżytem nosa doświadczają również intensywnego swędzenia, zaczerwienienia i łzawienia oczu, co może sugerować alergiczne zapalenie spojówek. U niektórych osób mogą wystąpić także objawy skórne, takie jak pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy lub atopowe zapalenie skóry (AZS).

Alergia na pyłki może prowadzić do zaburzeń snu, uczucia zmęczenia, rozbicia oraz problemów z koncentracją. Objawy choroby mogą być bardzo uciążliwe, często utrudniając codzienne czynności, naukę lub pracę, a także uniemożliwiając aktywność fizyczną.

Testy alergiczne na uczulenie

W diagnostyce alergii na pyłki, oprócz wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego, stosuje się testy alergiczne, które mogą pomóc zidentyfikować konkretny alergen odpowiedzialny za objawy kliniczne. Najczęściej używane są testy skórne, zwane również punktowymi testami skórnymi oraz testy z krwi, które oznaczają stężenie specyficznych dla danego alergenu przeciwciał IgE.

Coraz częściej wykorzystywana jest także diagnostyka molekularna, która pozwala na dokładniejsze określenie profilu alergicznego każdego pacjenta. Jest to szczególnie przydatne u osób z alergiami krzyżowymi, gdzie pozwala na rozróżnienie między nadwrażliwością a reakcją krzyżową między różnymi alergenami. U pacjentów z alergią wziewną może również pomóc w doborze odpowiedniej immunoterapii.

Objawy sezonowej alergii najczęściej są wywoływane przez rośliny wiatropylne, które produkują duże ilości mikroskopijnych ziaren pyłku. Te lekkie ziarna mogą być przenoszone przez wiatr na duże odległości. Na przykład, jeden kwiat brzozy może wyprodukować nawet ponad 20 tysięcy ziaren pyłku, a jeden kwiatostan może zawierać nawet do 5 milionów ziaren. Najwięcej pyłku jest emitowane w suche, gorące i wietrzne dni, co może nasilać objawy alergii. Dodatkowo, alergia może być bardziej dokuczliwa w miastach niż na wsi, częściowo ze względu na zanieczyszczenie powietrza, które ułatwia przenikanie alergenów do dróg oddechowych. Poza pyłkiem roślinnym, zarodniki pleśni również mogą przyczyniać się do objawów sezonowej alergii.

Metody leczenia alergii

Terapia alergii wziewnej obejmuje unikanie kontaktu z alergenami, łagodzenie objawów i/lub odczulanie (immunoterapię).

W leczeniu objawów alergii wziewnej stosuje się głównie leki antyhistaminowe doustnie lub w postaci donosowej. Skuteczną metodą jest również immunoterapia swoista, czyli odczulanie. Decyzję o podjęciu immunoterapii podejmuje lekarz, biorąc pod uwagę analizę wskazań i przeciwwskazań.

Odczulanie pozwala na znaczne złagodzenie lub całkowite wyeliminowanie objawów alergii. Może również zapobiec rozwojowi nowych uczuleń oraz zmniejszyć ryzyko astmy oskrzelowej związaną z alergicznym nieżytem nosa.

Niezwykle istotne jest również unikanie kontaktu z alergenami, choć nie zawsze jest to możliwe. Monitorowanie mapy pyleń różnych roślin pomaga przewidzieć i odpowiednio przygotować się do ekspozycji na alergen. Zrozumienie wystawienia na pyłki uczulające w określonym czasie pozwala ocenić skuteczność leczenia. Obecność łagodnych objawów przy wysokim stężeniu alergenu w powietrzu świadczy o efektywności terapii, jednak w przypadku braku poprawy zaleca się konsultację z lekarzem.

Wpływ pylenia roślin na alergie pokarmowe

Alergia na pyłki może być powiązana z alergią pokarmową. U osób uczulonych na pyłek brzozy objawy alergii mogą występować również po spożyciu:

• jabłek,
• gruszek,
• wiśni,
• marchwi,
• selera,
• soi,
• orzeszków ziemnych.

Ten rodzaj reakcji alergicznej, zwany alergią krzyżową, wynika z podobieństwa w budowie alergenów zawartych w pyłku brzozy i wymienionych pokarmach.

Najczęstszą manifestacją alergii krzyżowej jest zespół alergii jamy ustnej (ang. oral allergy syndrome, OAS). Objawia się on łagodnym obrzękiem i swędzeniem warg, podniebienia, języka, gardła lub uszu. Często występuje także chrypka.

U osób z alergią na brzozę objawy alergii mogą pojawić się po spożyciu jabłek. U około 10% pacjentów z OAS może dojść nawet do zagrażającego życiu wstrząsu anafilaktycznego, dlatego taka grupa osób powinna być zaopatrzona w auto- lub ampułkostrzykawki z adrenaliną.

Charakterystyczne jest to, że objawy reakcji krzyżowej pojawiają się natychmiast (w ciągu około 15 minut) po spożyciu uczulającego pokarmu. W wielu przypadkach gotowanie i pieczenie warzyw oraz owoców, czyli poddanie ich obróbce termicznej, może zapobiec wystąpieniu objawów OAS. Objawami reakcji krzyżowej mogą również być pokrzywka, atopowe zapalenie skóry oraz objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka, nudności czy wymioty.

Co teraz pyli i uczula? 

Okres alergiczny w Polsce różni się w zależności od regionu, zazwyczaj rozpoczyna się od pylenia drzew. Drzewa, których pyłek może wywołać objawy alergii, obejmują m.in.:

• leszczynę,
• olszę,
• brzozę,
• platan,
• topolę,
• dąb.

Kiedy pyli brzoza? Już od początku kwietnia do końca maja pyłek brzozy stanowi główną przyczynę wiosennej alergii w Europie. Szacuje się, że ponad 100 milionów osób jest uczulonych na Bet v 1, główny alergen pyłku brzozy.

Pyłek dębu (pylenie koniec kwietnia-maj) również wykazuje silne właściwości alergizujące.

W przeciwieństwie do powszechnego przekonania, pyłek topoli (pylenie marzec-kwiecień) rzadko powoduje alergie. Puch topoli, często mylnie uważany za pyłek, nie jest alergenem, ale może silnie podrażniać. Objawy alergii, które występują podczas unoszenia się w powietrzu puchu topoli, są zazwyczaj związane z rozpoczęciem pylenia traw.

Kiedy pylą trawy?

W Polsce rośnie około 200 gatunków traw, a ich pylenie, rozpoczynające się w ostatniej dekadzie kwietnia, stanowi najczęstszą przyczynę objawów alergii na pyłki u Polaków. Spośród tych gatunków, uczulają m.in.:

• kupkówka pospolita,
• wiechlina łąkowa,
• tymotka.

Ze względu na duże podobieństwo w budowie alergenów i związane z tym reakcje krzyżowe, specjaliści grupują trawy w jedną kategorię w naszym kalendarzu i mapie pylenia. Do tej grupy zaliczane są także zboża. Spośród nich największe znaczenie dla wywołania objawów alergii pyłkowej ma żyto. W wyniku reakcji krzyżowych, osoby uczulone na pyłki traw mogą odczuwać również objawy alergii po spożyciu otrębów i mąki zbóż, suchych nasion roślin strączkowych oraz pomidorów.

Z kolei chwasty, które mogą wywoływać alergię, to między innymi:

• bylica,
• babka,
• szczaw,
• pokrzywa,
• komosa,
• ambrozja.

Pyłek bylicy jest trzecią najczęstszą przyczyną alergii wziewnej w Polsce. Osoby uczulone na ten chwast, oprócz kataru siennego, zapalenia spojówek czy objawów astmy, mogą również doświadczać reakcji alergicznych po spożyciu niektórych ziół, przypraw (np. kolendry), selera, pietruszki czy marchwi. Coraz większe zainteresowanie polskich alergologów budzi także ambrozja. Alergeny tego chwastu są najpowszechniejszą przyczyną alergii w Stanach Zjednoczonych.

Objawy alergii w sezonie pylenia mogą być również spowodowane przez zarodniki grzybów pleśniowych (mikroskopijne). Pleśnie rozwijają się na liściach, sianie, słomie lub pasożytują na roślinach. Alergia na grzyby pleśniowe różni się nieco od tej na pyłki, ponieważ jej objawy mogą występować zarówno sezonowo, jak i przez cały rok. Najczęściej alergia na pleśnie jest stała, a największe nasilenie jej symptomów przypada na okres intensywnego rozprzestrzeniania się zarodników grzybów pleśniowych, takich jak Alternaria i Cladosporium.

Jak radzić sobie z alergią?

Aby skutecznie kontrolować narażenie na alergeny, ważne jest zrozumienie regionalnych różnic w pyleniu roślin. Kwitnienie drzew i traw zazwyczaj rozpoczyna się najwcześniej w południowo-zachodniej części Polski, a następnie przemieszcza się na północny wschód, gdzie pyłki roślin zaczynają pylić około 10-14 dni później. Natomiast pylenie chwastów najczęściej zaczyna się w części południowo-wschodniej. Te różnice dotyczą także szczytów sezonu pylenia poszczególnych roślin.

Jak możesz poradzić sobie z uczuleniem na pyłki? Poza śledzeniem kalendarza pyleń, istnieje kilka praktycznych zasad, które możesz zastosować, aby ograniczyć ekspozycję na uczulające pyłki roślin w okresie wysokiego stężenia:

• Staraj się zamykać okna w mieszkaniu, zwłaszcza w nocy, rano oraz podczas suchych, wietrznych i gorących dni. Wietrz pomieszczenia optymalnie po deszczu.
• Jeśli to możliwe, zostawaj w domu. Na spacery wychodź w trakcie deszczu lub po nim.
• Używaj filtrów powietrza typu HEPA w swoim domu.
• Unikaj świeżo skoszonych trawników, łąk, pól i innych obszarów, gdzie można się spodziewać wysokiego stężenia pyłków.
• Zminimalizuj poranne aktywności na świeżym powietrzu.
• Nie susz prania na zewnątrz.
• Po powrocie do domu, przebierz się i weź prysznic, aby zmyć pyłki ze skóry i włosów.
• Ochraniaj oczy okularami.
• Wybieraj miejsca wakacyjnego wypoczynku, gdzie stężenie pyłków jest najniższe, na przykład nad morze lub w wysokie góry.
• Podczas podróży samochodem, utrzymuj zamknięte okna i dach, uruchamiając w pojeździe zamknięty obieg powietrza. Zadbaj również o filtry przeciwpyłkowe w aucie i regularnie je wymieniaj.
• Regularnie stosuj zalecane leki przeciwhistaminowe. W przypadku słabej kontroli objawów, skonsultuj się z lekarzem.

Jeśli doświadczasz objawów sugerujących wystąpienie reakcji krzyżowej z pewnymi pokarmami, takimi jak zespół alergii jamy ustnej, skonsultuj się z lekarzem przed dokonywaniem drastycznych zmian w diecie.

Mgr Agnieszka Nowak