Dławica piersiowa (dusznica bolesna) - co to jest?

Dusznica bolesna to starsze określenie dławicy piersiowej. Jest objawem choroby niedokrwiennej serca. Przyczyną jest zwężenie naczynia wieńcowego przez proces miażdżycowy, co prowadzi do charakterystycznego bólu w klatce piersiowej, zwanego dławicowym. Jak się objawia dławica piersiowa i co warto o niej wiedzieć?

Jak „odżywia” się serce i jaki proces to zaburza?

Naczynia wieńcowe to tętnice dostarczające do mięśnia sercowego tlen i substancje odżywcze.

Miażdżyca to choroba tętnic prowadząca do ich zwężenia. Jest szczególnie niebezpieczna, gdy dotyka tętnic dostarczających krew do ważnych narządów jak mózg czy serce. Polega na powolnym odkładaniu się w ścianach naczyń złogów cholesterolu frakcji LDL. W miejsce formowania się blaszki miażdżycowej przenikają z krążenia monocyty, które pochłaniają cząsteczki LDL, przekształcając się w tzw. komórki piankowate. Skutkuje to uformowaniem się wspomnianej blaszki miażdżycowej, która może ulec pęknięciu, co doprowadza do uformowania się zakrzepu. Z czasem może on ulec zwłóknieniu. Zarówno zakrzep jak i zwłóknienie prowadzi do zwężenia światła tętnicy. Gdy taki proces zachodzi w naczyniach wieńcowych, mamy do czynienia z chorobą wieńcową, której konsekwencją może być zawał serca.

Zmiany miażdżycowe powstają przez całe nasze życie, jednak symptomy pojawiają się zwykle po 50 roku życia, a ryzyko ich wystąpienia rośnie wraz z wiekiem.

Do wystąpienia objawów dochodzi, gdy do mięśnia sercowego dociera zbyt mało krwi w stosunku do zapotrzebowania. Głównym symptomem jest ból zamostkowy, zwykle związany z wysiłkiem fizycznym, silnymi emocjami lub stresem, chociaż może również pojawić się samoistnie.

Dusznica bolesna – objawy

Główny objaw dusznicy bolesnej to ból wieńcowy lub inaczej dławicowy:

• o charakterze ucisku, dławienia lub gniecenia;
• zlokalizowany za mostkiem, czasami w górnej części brzucha; niekiedy promieniujący do żuchwy, szyi lub ramion (najczęściej po lewej stronie);
• pojawia się pod wpływem wysiłku fizycznego, silnych emocji, ustępuje po odpoczynku;
• zwykle trwa kilka minut i nie zmienia się pod wpływem zmiany pozycji ciała czy oddechu;
• ustępuje w ciągu 1-3 minut od podania nitrogliceryny pod język.

Równoważniki dławicy piersiowej, czyli tzw. „maski” to:

• duszność i zmęczenie – częściej występujące u osób w podeszłym wieku;
• ból brzucha, nudności i wymioty.

W niektórych przypadkach ból może występować po obfitym posiłku, w pozycji leżącej lub w godzinach nocnych.

Niekiedy ból dławicowy ma cechy niecharakterystyczne:

• jest ostry, kłujący, związany z oddychaniem,
• odczuwany na małej powierzchni wielkości opuszka palca,
• pojawia się przy zmianie pozycji ciała,
• jest stały trwający wiele godzin,
• trwa bardzo krótko – kilka sekund.

Inne objawy dławicy piersiowej to duszność i nadmierna potliwość po wysiłku, uczucie ciężkości, zmęczenie i osłabienie.

Należy pamiętać, że w wielu przypadkach objawy dławicy zapowiadają wystąpienie zawału serca.

W przypadku nagłego silnego bólu o charakterze dławicowym, konieczne jest pilne wezwanie służb medycznych i jak najszybsze wdrożenie postępowania leczniczego.

Dławica piersiowa – rodzaje

Dławicę piersiową dzieli się na postać stabilną i niestabilną. Jako dusznicę stabilną określamy stan, kiedy objawy ustępują w ciągu kilku minut po zaprzestaniu wysiłku lub po podaniu nitrogliceryny.

Dusznica niestabilna zaliczana jest do ostrych zespołów wieńcowych; jej objawy nie ustępują po zaprzestaniu wysiłku fizycznego; mogą wystąpić od niego niezależnie, czasami nawet w czasie odpoczynku lub w nocy. Trwają nawet kilka godzin, mogą się z czasem nasilać i nie ustępują po podaniu nitrogliceryny. Jest to groźniejszy stan, mogący zagrażać życiu.

Warto mieć na uwadze, że ból w klatce piersiowej może mieć inne niż dławica przyczyny sercowe jak; wady zastawkowe serca, kardiomiopatia przerostowa czy przerost lewej komory związany z nadciśnieniem. Ale może mieć również przyczyny pozasercowe jak: choroby przełyku, choroby kręgosłupa, zapalenie oskrzeli, kamicę żółciową czy chorobę wrzodową żołądka.

Rozpoznanie dławicy piersiowej

Rozpoznanie wymaga:

• dokładnego wywiadu z pacjentem, który obejmuje zebranie informacji dotyczących rodzaju, lokalizacji bólu, towarzyszących dolegliwości.
• badania fizykalnego, w skład, którego wchodzi osłuchiwanie serca, pomiar ciśnienia tętniczego.
• badania EKG spoczynkowego – u większości chorych bez przebytego zawału serca to badanie nie wykazuje odchyleń, wykonany w czasie bólu wykazuje cechy niedokrwienie mięśnia sercowego.
• echa serca (echokardiografia) – u większości osób bez przebytego zawału serca w tym badaniu brak jest odchyleń, może wykryć ewentualne inne przyczyny bólu.
• EKG wysiłkowego – badanie polega na wykonywaniu badania EKG podczas chodzenia po bieżni ruchomej lub pedałowaniu na ergometrze rowerowym. Wysiłek fizyczny prowadzi do zwiększenia zapotrzebowania na tlen przez mięsień sercowy, co może ujawnić objawy.
• koronarografii –badanie oceniające budowę tętnic wieńcowych oraz możliwości leczenia zabiegowego. Polega na podaniu środka cieniującego do naczyń wieńcowych i uwidocznienie ich za pomocą promieniowania rentgenowskiego.
• badań laboratoryjnych – pozwalające wykryć czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego oraz czynniki sprzyjające wystąpieniu dławicy piersiowej, jak niedokrwistość czy nadczynność tarczycy:
• troponiny sercowe: TnT, TnI;
• CK-MB;
• Lipidogram;
• poziom glukozy na czczo;
• peptyd natriuretyczny;
• morfologia krwi;
• TSH, hormony tarczycy (FT3, FT4);
• stężenie kreatyniny.

Leczenie dusznicy bolesnej

Leczenie obejmuje:

Metody zachowawcze

• Leczenie farmakologiczne polega na zastosowaniu leków:
• przeciwkrzepliwych o działaniu antyagregacyjnym, czyli hamującym czynność płytek krwi i zapobiegającym powstawaniu zakrzepów w naczyniach wieńcowych (kwas acetylosalicylowy, antagoniści receptorów płytkowych) oraz leków przeciwzakrzepowych (heparyna, antagoniści witaminy K);
• beta-blokerów – zmniejszających pracę serca i jego zapotrzebowanie na tlen;
• azotanów, rozszerzających naczynia krwionośne, ich przedstawicielem jest nitrogliceryna podawana w przypadku bólu dławicowego lub duszności podjęzykowo lub w postaci aerozolu;
• statyn, poprawiających profil lipidowy;
• leków przeciwnadciśnieniowych;
• blokerów kanału wapniowego, które rozszerzają naczynia wieńcowe i poprawiają czynność serca.
• redukcja czynników ryzyka miażdżycy:
• wyeliminowanie nikotyny,
• redukcja otyłości,
• poprawa profilu lipidowego,
• normalizacja ciśnienia tętniczego,
• poprawa poziomu glikemii,
• modyfikacja stylu życia: zwiększenia aktywności fizycznej, zmiana sposobu odżywiania.

Metody inwazyjne

• przezskórna angioplastyka wieńcowa (PCI) – polegająca na udrożnieniu zwężonej lub zamkniętej tętnicy wieńcowej. Zbieg polega na wprowadzeniu przez tętnicę, najczęściej promieniową, specjalnego cewnika z balonikiem, a dodatkowo stentu naczyniowego, czyli protezy, która ma za zadanie utrzymać drożność tętnicy.
• pomostowanie aortalno-wieńcowe (CABG) – inaczej by-passy – zabieg wszczepienia naczyń omijających niedrożny fragment tętnicy.

Fałszywa dusznica bolesna

Fałszywa dusznica bolesna to inaczej dławica serca odmienna (naczynioskurczowa, Prinzmetala), odmiana dławicy wywołanej nagłym skurczem tętnicy wieńcowej, który prowadzi do niedokrwienia mięśnia sercowego. Występuje u mniej niż 1% chorych z objawami dławicowymi i rzadko prowadzi do zawału serca.

Objawy mogą wystąpić spontanicznie, mogą też być wywołane przez:

• przyjmowanie beta-blokerów, czyli leków stosowanych w leczeniu choroby niedokrwiennej serca;
• zażycie substancji psychoaktywnych – kokainy, amfetaminy;
• stres;
• hiperwentylację – czyli bardzo szybkie oddychanie;
• niską temperaturę;
• przyjmowaniem leków: fluorouracyl, cyklofosfamid.

Dławica odmienna objawia się typowym bólem dławicowym zlokalizowanym zamostkowo, promieniującym do lewego barku, szyi, żuchwy, do górnej części brzucha.

Zapobieganie dusznicy bolesnej

Zapobieganie dusznicy bolesnej sprowadza się do działań spowalniających rozwój miażdżycy i ograniczających jej zasięg poprzez zmianę stylu życia, sposobu odżywiania czy zażywanie leków. Istnieją czynniki ryzyka rozwoju miażdżycy i w konsekwencji chorób sercowo-naczyniowych, na które mamy wpływ i które możemy modyfikować. Należą do nich: zła dieta, mała aktywność fizyczna, palenie papierosów, nadwaga i otyłość, niekorzystny profil lipidowy, stan przedcukrzycowy lub cukrzyca, podwyższone ciśnienie tętnicze.

Niekorzystny profil lipidowy to podwyższony poziom cholesterolu całkowitego, cholesterolu nie-HDL, cholesterolu LDL i triglicerydów, przy obniżonym poziomie cholesterolu HDL. Zmiana sposobu odżywiania i przyjmowanie leków obniżających poziom cholesterolu pomaga przywrócić prawidłowe wartości.

Niezwykle istotna jest odpowiednia dieta – zbilansowana, niskosodowa, z dużą ilością warzyw i owoców, z pieczywem z pełnego przemiału, dieta z graniczeniem tłuszczów zwierzęcych i produktów pochodzenia zwierzęcego, ograniczeniem węglowodanów prostych, produktów wysokoprzetworzonych.

Zalecane jest zwiększenie aktywności fizycznej. Jako profilaktyka zalecany jest wysiłek aerobowy o umiarkowanej intensywności > 150 minut w tygodniu, rozłożony równomiernie.

Zalecane jest ograniczenie spożycia alkoholu – alkohol niekorzystnie wpływa na ciśnienie tętnicze krwi i zwiększa poziom triglicerydów.

Zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą i otyłością ma korzystny wpływ na poziom cholesterolu, glukozy oraz na wydolność fizyczną.

Kawa a dusznica bolesna

Wbrew powszechnie jeszcze do niedawna panującej opinii o niekorzystnych skutkach picia kawy, w badaniach opublikowanych w 2022 wykazano jej działania prozdrowotne. Stwierdzono związek między spożyciem kawy a zmniejszeniem występowania chorób układu krążenia, jak również śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych.

Warto mieć na uwadze, że szybka diagnostyka, wdrożenie postępowania leczniczego, zmiana stylu życia pozwala obniżyć ryzyko zawału serca i zwykle prowadzi do ustąpienia dolegliwości. Natomiast zbyt późno zdiagnozowana i leczona dusznica może prowadzić nie tylko do obniżenia wydolności fizycznej, ale przede wszystkim do zawału serca lub udaru mózgu.

Mgr Renata Grzelik