Hiperandrogenizm (nadmiar androgenów) – objawy i dieta

Hiperandrogenizm spowodowany jest nadmiarem androgenów w organizmie i wiąże się z występowaniem nieprzyjemnych objawów – hirsutyzmu i wirylizacji. Sprawdź jakie są przyczyny zaburzenia i w jaki sposób je zdiagnozować.

 

Czym jest hiperandrogenizm?

 

Androgeny (hormony androgenowe) to hormony płciowe, które są odpowiedzialne za rozwój męskich narządów płciowych i wykształcenie wtórnych cech płciowych (takich jak sylwetka, głos czy owłosienie). Wpływają także na procesy spermatogenezy i metabolizm. Androgeny są więc przede wszystkim hormonami męskimi, ale w niewielkich ilościach występują także u kobiet. Wywierają u nich wpływ na procesy metaboliczne, funkcje seksualne i nastrój. Nadmiar androgenów u kobiet prowadzi do wirylizacji, czyli rozwoju męskich cech fizycznych i zwany jest hiperandrogenizmem.

Hiperandrogenizm – objawy

Hiperandrogenizm prowadzi do maskulinizacji, czyli rozwoju cech typowo męskich u kobiet. Najczęstszą manifestacją kliniczną hiperandrogenizmu jest hirsutyzm, czyli nadmierna ilość owłosienia typu męskiego: nad wargą górną, na brodzie, na klatce piersiowej i wokół brodawek sutkowych, na brzuchu, na plecach, i na wewnętrznej powierzchni ud. W bardziej nasilonym hiperandrogenizmie, może wystąpić także zmniejszenie piersi i macicy, powiększenie łechtaczki, obniżenie barwy głosu, wzrost masy mięśniowej i męska budowa ciała, łojotok i trądzik, łysienie typu męskiego oraz zaburzenia miesiączkowania. U dzieci, hiperandrogenizm może odpowiadać za przedwczesne dojrzewanie.

Pamiętaj, że hirsutyzm określa nadmierne owłosienie w strefach androgenowrażliwych. Uogólnione, wzmożone owłosienie ciała, czyli hipertrychoza nie jest spowodowane hiperandrogenemią.

Diagnostyka hiperandrogenizmu

 

Jeśli zaobserwujesz u siebie niepokojące objawy, koniecznie udaj się do lekarza. Zastanów się, kiedy pojawiły się pierwsze symptomy i jak szybko narastają (jeśli hirsutyzm pojawił się nagle i gwałtownie się rozwija, nie zwlekaj z wizytą lekarską, wirylizacja może być bowiem objawem guza nowotworowego). Zwróć uwagę na wszelkie zaburzenia swojego cyklu miesiączkowego oraz zmiany masy ciała w ostatnim czasie. Zastanów się, czy objawom maskulinizacji, towarzyszą jakiekolwiek inne dolegliwości (np. mlekotok, zwiększone pragnienie, nadmierny apetyt, bóle głowy, pogorszenie tolerancji wysiłku lub inne). Poinformuj też lekarza o wszystkich zażywanych przez Ciebie lekach i innych chorobach przewlekłych. Ilość, rodzaj i rozmieszczenie owłosienia, lekarz ocenia przy użyciu tzw. skali Ferrimana-Gallweya.

W diagnostyce hirsutyzmu i wirylizacji, wykorzystuje się badania hormonalne: stężenie testosteronu, DHEA-S, prolaktyny i 17- OHP. Wszystkie badania możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Pamiętaj, że aby wynik poziomu testosteronu był wiarygodny, badanie należy wykonać rano, między 4 a 10 dniem cyklu miesiączkowego. Dalsze postępowanie zależy od uzyskanych wyników. W razie potrzeby wykonuje się inne badania laboratoryjne (np. LH, FSH, kortyzol, test hamowania deksametazonem, stymulację syntetycznym ACTH) lub badania obrazowe (np. TK nadnerczy i jajników, USG jamy brzusznej, USG transwaginalne, MR przysadki mózgowej).

Hiperandrogenizm – jakie są jego przyczyny?

 

Do przyczyn nadmiernych ilości androgenów u kobiet należą:

• choroby jajników (najczęściej PCOS czyli zespół policystycznych jajników, ale także guzy jajników wytwarzające androgeny np. otoczkowiak czy ziarniszczak);
• choroby nadnerczy (guzy produkujące androgeny, zespół Cushinga, wrodzony przerost nadnerczy);
• przyjmowanie niektórych leków (np. steroidów anabolicznych, androgenów, danazolu);
• hiperprolaktynemia czyli nadmiar prolaktyny, akromegalia;
• zespół oporności na insulinę, otyłość;
• hirsutyzm idiopatyczny (tutaj poziomy androgenów są prawidłowe, a etiologia nadmiernego owłosienia w obszarach typowo męskich pozostaje nieznana).

Hiperandrogenizm a ciąża

Hiperandrogenizm może być przyczyną problemów z zajściem w ciążę. W przypadku takich trudności, należy pozostawać pod opieką ginekologa, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i zaleci adekwatne postępowanie.

 

Czy hiperandrogenizm można wyleczyć? Hiperandrogenizm i dieta

 

Leczenie hiperandrogenizmu zależy od przyczyny zaburzenia (np. leczenie operacyjne w przypadku guzów jajnika czy nadnerczy lub stosowanie glikokortykosteroidów we wrodzonym przeroście nadnerczy). Ponadto stosuje się doustne środki antykoncepcyjne oraz antyandrogeny (np. spironolakton, finasteryd). U pacjentek z zespołem policystycznych jajników, insulinoopornością oraz otyłością zwraca się także szczególną uwagę na utrzymanie prawidłowej masy ciała, odpowiedni poziom aktywności fizycznej i zdrową, odpowiednio zbilansowaną dietę. Warto pamiętać o rozmaitych sposobach usuwania niepożądanego owłosienia (które dla wielu kobiet może stanowić istotny problem) oraz leczeniu innych symptomów wirylizacji – trądziku czy łysienia andorogenowego.

Pamiętaj, że badania laboratoryjne możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Jeśli chcesz, możesz także skorzystać z konsultacji online.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik.
• Położnictwo i Ginekologia- G. H. Bręborowicz.
• Płaczkiewicz-Jankowska E.: Rozpoznawanie i leczenie hirsutyzmu u kobiet w wieku prokreacyjnym. Podsumowanie wytycznych Endocrine Society 2018. Med. Prakt., 2018; 9: 34–39.