Niewydolność trzustki – objawy, przyczyny, leczenie

Trzustka jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu – uczestniczy w trawieniu pokarmu oraz w regulacji stężenia glukozy we krwi. O niewydolności trzustki mówimy w sytuacji, gdy na skutek jej zaburzeń o charakterze zewnątrzwydzielniczym lub wewnątrzwydzielniczym, organizm ma problem z trawieniem pokarmów lub metabolizmem cukrów.

Trzustka i jej rola w organizmie

Trzustka to narząd będący częścią układu pokarmowego. Umiejscowiona jest w górnej części jamy brzusznej, poza jamą otrzewnową. Pełni bardzo ważne funkcje:

• zewnątrzwydzielniczą (egzogenną) – dotyczącą  tkanki zewnątrzwydzielniczej, produkującej soki trzustkowe (zawierające enzymy trawienne), które dzięki przewodom transportującym dostarczane są do dwunastnicy, gdzie ulegają aktywacji i uczestniczą w procesie trawienia węglowodanów, białek i lipidów;
• wewnątrzwydzielniczą (dokrewną) – zależną od tkanki  endokrynnej, produkującej hormony: insulinę (obniżającą poziom glukozy – potocznie cukru –  we krwi, pomagającą komórkom wchłaniać glukozę) oraz glukagon (podnoszący poziom glukozy we krwi, gdy jest to konieczne, np. w trakcie głodzenia czy intensywnych ćwiczeń).

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/qa/na-czym-polega-diagnostyka-raka-trzustki/

Niewydolność trzustki – co to jest?

Niewydolność trzustki to stan, w którym na skutek różnego rodzaju przyczyn, narząd nie spełnia swoich podstawowych funkcji.

Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki pojawia się, gdy narząd nie produkuje wystarczającej ilości enzymów trawiennych. To oznacza, że organizm ma między innymi poważne problemy z przyswajaniem składników odżywczych.

O wewnątrzwydalniczej niewydolności trzustki mówimy w sytuacji, gdy nie produkuje ona odpowiedniej ilości hormonów, które są odpowiedzialne za regulację poziomu glukozy we krwi.

Niewydolność trzustki – przyczyny

Jedną z głównych przyczyn zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki jest przewlekłe zapalenie trzustki, czyli długotrwały stan zapalny narządu, prowadzący do stopniowego uszkodzenia jego tkanek, co skutkuje zaburzeniami w prawidłowej pracy. Problem z niedostateczną produkcją enzymów trawiennych może pojawić się w wyniku rozwoju takich schorzeń jak np. celiakia, cukrzyca typu 1., nieswoiste zapalenie jelit czy nowotwory trzustki. Przyczyną zaburzeń mogą być również urazy trzustki oraz zabiegi chirurgiczne w obrębie narządu. U dzieci, zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki najczęściej związana jest z:

• mukowiscydozą – gdy gromadzący się w narządzie śluz blokuje swobodny przepływ enzymów trawiennych do jelit;
• zespołem Shwachmana-Diamonda – w którym na skutek zaburzeń genetycznych dochodzi do egzokrynnej dysfunkcji narządu.

Rozwój niewydolności endokrynnej trzustki związany jest z uszkodzeniami komórek odpowiedzialnych za produkcję hormonów regulujących poziom cukru we krwi. Występuje głównie na skutek przewlekłych stanów zapalnych czy chorób nowotworowych trzustki.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/jakie-sa-choroby-trzustki-objawy-przyczyny-diagnostyka/

Niewydolność trzustki – objawy

Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki wiąże się z objawami ze strony układu pokarmowego. Osoby z tym schorzeniem często skarżą się na wzdęcia, bóle brzucha, nudności oraz przewlekłe biegunki. Charakterystyczne są tzw. tłuszczowe, oleiste stolce: jasne, o nieprzyjemnym zapachu, trudne do spłukania, będące efektem  nieprawidłowego trawienia tłuszczów. Bywa, że w wyniku niedostatecznego wchłaniania składników odżywczych, chorzy zgłaszają utratę masy ciała, niedobory witamin (zwłaszcza rozpuszczalnych w tłuszczach – A, D, E i K) oraz ogólne osłabienie organizmu, któremu towarzyszą: zawroty głowy oraz problemy z koncentracją. Czasami objawami schorzenia jest sucha skóra, łamliwe paznokcie oraz nadmierne wypadanie włosów.

Jak wspomniano wcześniej, wewnętrzna niewydolność trzustki wiąże się z zaburzoną produkcją hormonów, które odpowiadają za kontrolowanie poziomu glukozy we krwi. W przypadku ich deficytu  organizm traci zdolność do właściwego regulowania stężenia glukozy, co prowadzi do rozwoju cukrzycy i związanych z nią dolegliwości. Chorzy zwykle skarżą się na wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, przewlekłe zmęczenie i spadek wagi, mimo braku zmian w diecie. Mogą też doświadczać pogorszenia ostrości widzenia oraz wykazywać większą podatność na infekcje. Charakterystyczne jest również wolniejsze gojenie ran. Objawy te nasilają się wraz z postępem choroby i wymagają specjalistycznego leczenia.

Niewydolność trzustki – diagnostyka

Objawy mogące świadczyć o niewydolności trzustki powinny być skonsultowane z lekarzem. Do zdiagnozowania zewnątrzwydzielniczych zaburzeń narządu służy tzw. test elastazy – badanie mierzące stężenie elastazy trzustkowej (enzymu trawiącego białko) w próbkach stolca. W diagnostyce niewydolności trzustki wykonuje się równoczesny pomiar stężeń enzymów – amylazy (odpowiedzialnej za trawienie cukrów) i lipazy trzustkowej (trawiącej tłuszcze).

Rozpoznanie wewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki opiera się na sprawdzeniu, czy gruczoł wytwarza odpowiednią ilość hormonów odpowiedzialnych za kontrolowanie poziomu glukozy we krwi. W tym celu wykonuje się badania laboratoryjne, które pozwalają ocenić gospodarkę węglowodanową organizmu. Diagnostykę rozpoczyna się na ogół od pomiaru  stężenia glukozy we krwi i oznaczenie w moczu, następnie lekarz może zlecić testy bardziej specjalistyczne, jak doustny test tolerancji glukozy (OGTT) oraz oznaczenie hemoglobiny glikowanej HbA1c.

W diagnostyce schorzeń trzustki pomocne bywają również badania obrazowe narządu (USG, tomografia komputerowa CT, rezonans magnetyczny jamy brzusznej, MR). Lekarz specjalista może zlecić również wsteczną endoskopową cholangiografię, ultrasonografię endoskopową czy biopsję trzustki.

Niewydolność trzustki – czy jest groźna?

Niewydolność trzustki to schorzenie, które niesie ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne, zwłaszcza gdy pozostaje nieleczone. W przypadku zaburzeń jej funkcji trawiennych, organizm ma trudności z prawidłowym r i przyswajaniem składników odżywczych, co może skutkować wyniszczeniem, osłabieniem i niezamierzoną utratą wagi. Z kolei niewydolność wewnątrzwydzielnicza, związana z zaburzeniami produkcji hormonów (np. insuliny), prowadzi do cukrzycy, co wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań, takich jak uszkodzenia narządów wewnętrznych, problemy z układem krążenia, a także zaburzenia widzenia. W obu przypadkach szybka diagnoza i wdrożenie leczenia są niezbędne dla zahamowania postępu choroby.

Niewydolność trzustki – leczenie

W terapii zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki kluczowe jest wspomaganie procesu trawienia poprzez dostarczanie organizmowi brakujących enzymów. Ponieważ uszkodzona trzustka nie jest w stanie ich wytwarzać w odpowiedniej ilości, w farmakoterapii stosuje się preparaty enzymatyczne. Dzięki temu możliwe jest prawidłowe rozkładanie składników pokarmowych i ich skuteczne wchłanianie przez układ pokarmowy.

W przypadku wewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki, celem leczenia jest utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi, wywołane niedostateczną produkcją hormonów trzustkowych, głównie insuliny. Z tego względu lekarz może zadecydować o wprowadzeniu terapii opartej na podawaniu choremu insuliny. Bardzo istotna jest regularna aktywność fizyczna (np. spacery, pływanie, jazda na rowerze). Ruch skutecznie wpływa na obniżenie poziomu glukozy we krwi.

Niewydolność trzustki – dieta

Dieta przy niewydolności trzustki (bez względu na charakter choroby) powinna być lekkostrawna, oparta na gotowanych lub duszonych potrawach. Wszystkie pokarmy oraz produkty używane do przygotowania dań muszą być świeże, a jadłospis urozmaicony. Najlepiej sprawdzają się posiłki małe, ale spożywane w regularnych odstępach czasowych – jedzenie 5–6 razy dziennie odciąża układ pokarmowy.

Tłuszcze należy ograniczyć, ale nie eliminować całkowicie – warto sięgać po niewielkie ilości tłuszczów roślinnych, najlepiej dodawanych na zimno. Białko powinno pochodzić z takich źródeł, jak np.: drób, ryby, jaja czy chudy nabiał.

Dodatkowo, dieta przy wewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki powinna przede wszystkim stabilizować poziom glukozy we krwi. Należy unikać cukrów prostych i produktów o wysokim indeksie glikemicznym, takich jak np.: słodycze, białe pieczywo czy słodzone napoje. Dobrze, jeśli w diecie dominują węglowodany złożone, warzywa, produkty i chude białko.

Osoby zmagające się z chorobami trzustki powinny unikać spożywania alkoholu – nawet mała jego ilość może prowadzić do zaostrzenia objawów i zwiększać ryzyko ostrej niewydolności trzustki. Dlatego niezbędna jest całkowita abstynencja alkoholowa, a nie jedynie ograniczenie spożycia. Należy zrezygnować również z ostrych przypraw: pieprzu, chili czy ostrej papryki.

Niewydolność trzustki – rokowanie

Rokowania w przypadku zewnątrzwydzielniczej i wewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki zależą między innymi od stopnia zaawansowania choroby. Bardzo ważne jest szybkie rozpoznanie schorzenia oraz wdrożenie skutecznego leczenia.

W przypadku zewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki, wczesna diagnoza, stosowanie właściwej diety i regularne przyjmowanie enzymów trawiennych mogą prowadzić do pozytywnych rokowań, poprawiając jakość życia chorego. W przypadku wewnątrzwydzielniczej niewydolności trzustki, przy odpowiednim leczeniu (np. insulinoterapia, dieta, samokontrola), chory może prowadzić normalne życie przez wiele lat.