Ostry zespół wieńcowy – co warto wiedzieć?

Ostry zespół wieńcowy wynikający z upośledzonego przepływu wieńcowego to stan bezpośrednio zagrażający zdrowiu i życiu. Najczęściej jest efektem nagłego ograniczenia drożności tętnicy wieńcowej przez zakrzep powstały na uszkodzonej/pękniętej blaszce miażdżycowej. W postępowaniu z chorym, niezwykle istotna jest szybka diagnoza oraz udrożnienie tętnicy.

Choroby wieńcowe

Choroby wieńcowe związane są z niedokrwieniem mięśnia sercowego wywołanym głównie niekorzystnymi zmianami w tętnicach wieńcowych zaopatrujących mięsień sercowy w składniki odżywcze oraz tlen. Na skutek różnych czynników dochodzi do tworzenia się w ścianach tętnic blaszek miażdżycowych, zwężających lub całkowicie zamykających światło w tętnicach nasierdziowych, utrudniając, a czasami hamując dopływ krwi do mięśnia sercowego.

Choroby wieńcowe są najczęstszymi schorzeniami układu krążenia w krajach wysoko rozwiniętych. Średnioodnotowuje się około 250–300 nowych zachorowań rocznie na 100 000 mieszkańców. Chorobę wieńcową dzielimy na:

• stabilne zespoły wieńcowe (inaczej przewlekłą chorobę wieńcową),
• ostre zespoły wieńcowe (OZW).

Ostry zespół wieńcowy – co to jest?

Ostry zespół wieńcowy (OZW, ang. acute coronary syndrome, ACS) to stan kliniczny wywołany ostrym niedokrwieniem serca na skutek ograniczenia lub zablokowania przepływu krwi w tętnicach wieńcowych. Jest to więc konsekwencja nagłego zaburzenia równowagi między zapotrzebowaniem serca na tlen a podażą tlenu. W naszym kraju, z powodu OZW, rocznie hospitalizuje się około 140 000 osób; ostre zespoły wieńcowe odpowiadają każdego roku za ponad 60 000 nagłych zgonów sercowych.

Ostre zespoły wieńcowe – podział

W zależności od obrazu klinicznego, biochemicznych wskaźników (markerów) uszkodzenia mięśnia sercowego we krwi oraz wyników badania EKG, wyróżniamy: OZW bez uniesienia odcinka ST w zapisie EKG, OZW z uniesieniem odcinka ST, zawał serca nieokreślony oraz nagły zgon sercowy.

W przypadku OZW bez uniesienia odcinka ST, w zależności od obecności biochemicznych markerów martwicy we krwi wyróżniamy:

• niestabilną chorobę wieńcową, zwaną inaczej niestabilną dławicą piersiową (ang. unstable angina, UA), charakteryzującą się brakiem we krwi markerów martwicy (około 43% przypadków),
• zawał mięśnia sercowego bez uniesienia ST (ang. non-ST elevation myocardial infarction, NSTEMI), kiedy we krwi wykrywa się markery martwicy miokardium  (około 21% przypadków).

W sytuacji OZW z uniesieniem odcinka ST, stwierdza się obecność markerów martwicy miokardium – rozpoznaje się wówczas zawał mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST (ang. ST elevation myocardial infarction, STEMI), stanowiący około 36% przypadków OZW. STEMI charakteryzuje się całkowitym zamknięciem tętnicy odpowiedzialnej za zawał.

Zawał serca nieokreślony to sytuacja, gdy zapis w badaniu EKG uniemożliwia jednoznacznie rozpoznanie uniesienia ST.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/objawy-zawalu-serce-czy-wystepuja-objawy-kilka-dni-przed/

Ostry zespół wieńcowy – przyczyny

Główną przyczyną ostrego zespołu wieńcowego jest pęknięcie do wewnątrz naczynia niestabilnej blaszki miażdżycowej odłożonej w ścianie tętnicy wieńcowej, w efekcie czego dochodzi do wykrzepiania krwi w miejscu pęknięcia oraz całkowitego (w przypadku STEMI) lub częściowego (w przypadku NSTEMI lub niestabilnej dławicy piersiowej) zablokowania przez skrzeplinę przepływu krwi w naczyniu. Należy przy tym zaznaczyć, że nie u każdej osoby chorującej na miażdżycę dojdzie do rozwoju OZW.

Przede wszystkim  musi zaistnieć czynnik powodujący uszkodzenie i przerwanie blaszki miażdżycowej (może nim być np. nagły wzrost ciśnienia tętniczego krwi). Dodatkowo warto pamiętać, że blaszka musi być podatna na uszkodzenie (tzw. niestabilność) i że nie każde uszkodzenie blaszki wywołuje ostry zespół wieńcowy.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/badania-profilaktyczne-serca-kiedy-je-wykonac/

Do znacznie rzadszych przyczyn rozwoju ostrych zespołów wieńcowych należą między innymi: skurcz, zapalenie lub uraz tętnicy wieńcowej, sepsa (posocznica) czy zatorowość wieńcowa.

Ryzyko zachorowania na OZW rośnie wraz z wiekiem i występuje średnio o 7-10 lat wcześniej u mężczyzn niż kobiet.

Ostry zespół wieńcowy – objawy

Najczęstszym sygnałem, który skłania do rozpoczęcia diagnostyki i leczenia ostrych zespołów wieńcowych, jest uczucie dyskomfortu lub ból w klatce piersiowej (zlokalizowany zwykle za mostkiem), często promieniujący do szyi, żuchwy lub lewego ramienia. Ból jest silny, dławiąco-ściskający, piekący; trwa powyżej 20 minut i stopniowo narasta. Natężenie bólu nie zależy od pozycji ciała, sposobu oddychania i nie mija po podjęzykowym przyjęciu nitrogliceryny. Należy jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach, ostre zespoły wieńcowe mogą początkowo przebiegać bez wyraźnych dolegliwości. Pierwszymi objawami mogą być również: nagła niewydolność serca lub zatrzymanie krążenia.

Dolegliwościom bólowym najczęściej towarzyszą nudności, a nawet wymioty. Niekiedy pojawia się kołatanie serca, osłabienie, zawroty głowy, potliwość, omdlenie czy kaszel z odkrztuszaniem. Chorzy często czują niepokój i lęk wywołany aktualnym samopoczuciem. W badaniu przedmiotowym zwykle stwierdza się stan podgorączkowy (rzadziej gorączkę), bladość skóry, trachykardię oraz zmiany osłuchowe w sercu.

Ostry zespół wieńcowy – badania

Wstępne rozpoznanie ostrego zespołu wieńcowego następuje na podstawie objawów  oraz badania elektrokardiograficznego (EKG). Ważny jest pomiar we krwi stężenia troponiny sercowej, której obecność  jest markerem martwicy mięśnia sercowego, najczulszym wskaźnikiem zawału serca, zwłaszcza gdy jest  wykonanywane tzw. testem ultraczułym).

Dodatkowo lekarz może zlecić:

• RTG klatki piersiowej,
• USG serca (echo serca),
• echokardiografię spoczynkową,
• angiografię tętnic wieńcowych metodą tomografii komputerowej (angio-TK),
• nieinwazyjną próbę obciążeniową,
• koronarografię.

Ostry zespół wieńcowy – pierwsza pomoc

W przypadku objawów mogących sugerować ostry zespół wieńcowy, trzeba natychmiast wezwać służby medyczne (nr 999 lub 112) – nie należy zwlekać z wezwaniem pomocy, ponieważ znaczna część chorych z zawałem STEMI umiera przed dotarciem do szpitala. Choremu trzeba umożliwić przebywanie w wygodnej pozycji, najlepiej z dostępem do świeżego powietrza. Jeśli jest nieprzytomny, należy ułożyć go w pozycji bezpiecznej bocznej, a gdy doszło do zatrzymania krążenia – udzielić pierwszej pomocy zgodnie z zasadami postępowania w takich przypadkach.

Ostry zespół wieńcowy – leczenie

Leczenie ostrego zespołu wieńcowego powinno przebiegać w warunkach szpitalnych na oddziale opieki kardiologicznej. Na podstawie wyniku badania elektrokardiograficznego, badań laboratoryjnych (obecności markerów biochemicznych), czasu jaki upłynął od objawów, wieku oraz ogólnego stanu zdrowia chorego, lekarz podejmuje decyzję o metodzie terapii. Leczenie ma na celu udrożnienie przepływu krwi przez tętnicę wieńcową (tzw. reperfuzja) – w tym celu lekarz może zadecydować o przeprowadzeniu przezskórnej interwencji wieńcowej.

Leczenie inwazyjne obejmuje nie tylko angioplastykę wieńcową, lecz również operacyjne pomostowanie tętnic wieńcowych, polegające na wszczepieniu choremu tzw. by-passów, którymi krew omija niedrożny fragment tętnicy. Dodatkowo chorego poddaje się farmakoterapii. Bardzo ważna jest również rehabilitacja kardiologiczna, której pierwszy etap przeprowadzany jest jeszcze w szpitalu. Po zakończeniu leczenia należy poddawać się regularnym kontrolom lekarskim i stosować się do zaleceń specjalisty.

Ostry zespół wieńcowy – rokowania

Choć od lat obserwujemy znaczną poprawę skuteczności leczenia ostrych zespołów wieńcowych, to nadal wiążą się one z ryzykiem śmierci chorego – większość zgonów wywołana jest przez groźne powikłania: częstoskurcz komorowy lub migotanie komór.

W przypadku pojawienia się objawów mogących świadczyć o rozwoju OZW, bezzwłoczny kontakt z dyspozytorem zespołu ratownictwa medycznego oraz sprawnie przeprowadzona interwencja medyczna istotnie zwiększają szanse chorego na przeżycie oraz minimalizują ryzyko powikłań.

Ostry zespół wieńcowy – czy jest wyleczalny?

Wiele osób zadaje sobie pytanie: czy możliwe jest całkowite wyleczenie ostrego zespołu wieńcowego? Tak, przy odpowiednio wczesnej diagnozie i szybko wdrożonym leczeniu istnieje szansa na powrót do zdrowia. Należy jednak pamiętać, że przebycie OZW wiąże się z ryzykiem ponownego epizodu, dlatego trzeba przeciwdziałać czynnikom, które go wywołały.

Ostry zespół wieńcowy – zapobieganie

Zapobieganie ostrym zespołom wieńcowym opiera się na redukcji czynników ryzyka miażdżycy i dbaniu o zdrowie układu sercowo-naczyniowego. Kluczowe jest prawidłowe odżywianie, regularna aktywność fizyczna, unikanie palenia tytoniu i ograniczenie alkoholu. Należy regularnie monitorować stan swojego zdrowia: mierzyć ciśnienie tętnicze, stężenie glukozy (potocznie: poziom cukru) oraz cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Osoby cierpiące na schorzenia kardiologiczne powinny regularnie odwiedzać lekarza kardiologa w celu kontroli stanu zdrowia i wczesnego wykrywania zagrożeń. Jeśli lekarz zaleci, chorzy muszą zażywać leki obniżające ryzyko zawału serca: środki zmniejszające niedokrwienie serca, obniżające stężenie cholesterolu czy zapobiegające tworzeniu się skrzepów krwi w tętnicach.