Badania CRP i OB - markery stanu zapalnego. Co powoduje stan zapalny w organizmie?

Stan zapalny w organizmie związany jest z odpowiedzią układu odpornościowego na czynniki prowadzące do uszkodzenia tkanki. Najczęściej kontrolowanymi wskaźnikami stanu zapalnego (inaczej markerami stanu zapalnego) w diagnostyce medycznej są CRP (białko C-reaktywne) i szybkość opadu krwinek czerwonych, czyli odczyn Biernackiego (OB). Ich podwyższony poziom świadczy o odpowiedzi układu odpornościowego na działanie  drobnoustrojów lub innych czynników uszkadzających.

Stan zapalny w oragnizmie – objawy

Stan zapalny organizmu jest jego obronną reakcją w odpowiedzi na szkodliwy bodziec zapalny. W organizmie zachodzi wówczas szereg zmian – dochodzi do aktywacji komórek układu immunologicznego, pojawiają się mediatory zapalne, zmienia się przepuszczalność naczyń, dochodzi do aktywacji układów krzepnięcia i fibrynolizy oraz wiele innych. Odpowiedź zapalna może być miejscowa lub uogólniona, a jej przebieg jest ostry bądź przewlekły (ostry stan zapalny występuje, np. w szybko rozwijającej się infekcji, a przewlekły stan zapalny organizmu obserwujemy przykładowo w chorobach układowych tkanki łącznej, przewlekłym wirusowym zapaleniu wątroby i wielu innych).

Objawy zależą od przyczyny stanu zapalnego oraz jego nasilenia, ale typowo może pojawić się gorączka oraz dolegliwości bólowe, upośledzenie funkcji danej tkanki czy narządu, a miejscowo obrzęk, ucieplenie czy zaczerwienienie.

Markery stanu zapalnego w organizmie

Markerami stanu zapalnego nazywamy wskaźniki laboratoryjne, których wartość wzrasta podczas reakcji zapalnych. Takimi wskaźnikami są, np. wzrost liczby białych krwinek, stężęnia CRP i prokalcytoniny czy wzrost odczynu Biernackiego.

Do najczęstszych powodów powstania stanu zapalnego w organizmie należą infekcje bakteryjne, ale określenie poziomu OB i CRP pozwala na wykrycie innych poważnych stanów chorobowych, jak: choroby zakaźne o innych pochodzeniu, choroby tkanki łącznej, choroby autoimmunologiczne, martwica tkanek czy nowotowry. Markery stanu zapalnego, takie jak stężenie CRP i szybkość opadu krwinek czerwonych można wykorzystywać nie tylko w celu poszukiwania chorób i rozróżniania zapalnego i niezapalnego podłoża dolegliwości, ale i po to, aby obserwować postępy w leczeniu. Prawidłowe leczenie infekcji zaowocuje gwałtownym obniżeniem się wskaźników stanu zapalnego. Powolny spadek wartości markerów stanu zapalnego towarzyszy cofaniu się poważnych chorób o innym niż infekcja mechanizmie.

Najpopularniejsze markery stanu zapalnego

• CRP, ilościowo (pomiar stężenia CRP we krwi)
• OB (szybkość sedymentacji erytrocytów – czerwonych ciałek krwi)

Co oznacza wartość OB?

Badanie OB jest testem określającym istnienie w organizmie stanu zapalnego. Opracował je i po raz pierwszy zastosował Polak Edmund Biernacki w 1897 roku. Zasada badania polega na określaniu sedymentacji krwinek w ustawionej pionowo, wyskalowanej rurce. Szybkość opadania określana jest po upływie godziny i wyrażana w mm na godzinę.

Dla różnych grup badanych istnieją różne zakresy wartości prawidłowych, czyli normy OB. Prawidłowy wynik u kobiety to <12 mm/h, ale po 60. roku życia nawet do 20 mm/h. Prawidłowe OB u mężczyzn wynosi <10 mm/h, a po 60. roku życia do 15 mm/h. Istnieje potoczne pojęcie „trzycyfrowego OB” dla wartości powyżej 100 mm. Jest ono charakterystyczne dla niektórych ciężkich infekcji (zapalenie nerek, ciężkie zapalenie płuc, posocznica, zapalenie kości i stawów), a także chorób nowotworowych (chłoniak, białaczka) i układowych chorób tkanki łącznej (np. zapalenie skórno-mięśniowe, toczeń trzewny).

Wartość OB bywa nieznacznie podwyższona także w niektórych stanach fizjologicznych. Stąd, np. dla okresu ciąży czy połogu normy traktuje się bardziej elastycznie. Przy ocenie wyników istotne są także takie czynniki, jak: miesiączka, stosowanie antykoncepcji hormonalnej, a nawet czas po drobnych zabiegach, jak na przykład usunięcie zęba. Między innymi dlatego badanie poziomu OB jest uzupełniane lub zastępowane testami bardziej specyficznymi. Analiza OB ma już ponad 100 lat, więc medycyna wypracowała bardziej nowoczesne i bardziej czułe metody diagnostyki.

Jednym z takich badań jest określenie stężenia CRP we krwi. CRP, białko C-reaktywne należy ono do grupy tzw. białek ostrej fazy. Te białka osocza produkowane są przez wątrobę, a ich stężenie zwiększa się w sytuacji, rozwija się stan zapalny w organizmie. Specjaliści uważają, że jest to jedno z najlepszych badań do monitorowania stanu zapalnego. Jeśli mamy do czynienia z infekcją, stężenie CRP we krwi może wzrosnąć nawet 1000-krotnie w ciągu zaledwie jednej doby. Prawidłowo stężenie CRP powinno plasować się poniżej 5 mg/l. Stężenia powyżej 10 mg/l wymagają poważnej analizy stanu zdrowia badanego.

Kiedy wykonywane jest badanie CRP?

Badanie wykonywane jest jako alternatywa dla OB. w ramach badań okresowych. Lekarz zleca to badanie, gdy podejrzewa istnienie w organizmie stanów zapalanych na tle infekcji bakteryjnych, pasożytniczych, wirusowych czy grzybiczych. Określenie poziomu białka C-reaktywnego służy także do rozpoznania i monitorowania postępów leczenia chorób autoimmunologicznych, jak np. toczeń rumieniowaty. Badanie jest pomocne w ocenie skuteczności terapii u osób cierpiących na nowotwory (np. białaczka), a także, pomocniczo, przy wykrywaniu odrzucania przez organizm przeszczepów. Ten rodzaj diagnostyki wspiera także proces oceny efektów leczenia zapalenia trzustki i podobnych infekcji, a także zaburzeń w obrębie układu naczyniowego (chorób sercowo-naczyniowych, w tym zawału serca).
Wskaźniki stanu zapalnego są badaniami łatwo dostępnymi i niedrogimi, a co najważniejsze – należą do grupy podstawowych badań przy ustalaniu właściwej diagnozy i wdrażaniu odpowiedniego leczenia.