Zespół metaboliczny, czyli tajemniczy zespół X – objawy, przyczyny, dieta

Zespół metaboliczny, zwany także zespołem X, nie jest odrębną jednostką chorobową. W jego skład wchodzi bowiem kilka innych stanów klinicznych. Zespół metaboliczny sprzyja rozwojowi cukrzycy typu 2, miażdżycy i istotnie zwiększa ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych.

Czym jest zespół metaboliczny? 

W skład zespołu metabolicznego (zespołu polimetabolicznego, zespołu X) wchodzi kilka innych schorzeń. Najważniejszym z nich jest otyłość trzewna (zwana też otyłością brzuszną), w której tkanka tłuszczowa gromadzi się wewnątrz brzucha, okalając narządy wewnętrzne. Za drugi najczęstszy element zespołu metabolicznego uważa się nadciśnienie tętnicze. Inne zaburzenia wchodzące w skład zespołu metabolicznego to nieprawidłowe stężenie triglicerydów, cholesterolu HDL oraz glukozy.

Zespół X rozpoznawany jest, gdy spełnione są 3 z 5 poniższych kryteriów:

• otyłość brzuszna, którą określa się poprzez ocenę obwodu talii (obwód ≧80 cm u kobiet i ≧94 cm u mężczyzn w populacji europejskiej rasy białej, świadczy o otyłości trzewnej),
• podwyższone stężenie triglicerydów na czczo (>1,7 mmol/L lub 150 mg/dL), bądź leczenie hipertriglicerydemii,
• zbyt niskie stężenie cholesterolu HDL na czczo, potocznie nazywanego „dobrym cholesterolem” (< 1 mmol/L lub 40 mg/dL u mężczyzn oraz <1,3 mmol/L lub 50 mg/dL u kobiet), bądź leczenie z powodu zbyt niskiego poziomu cholesterolu HDL,
• skurczowe ciśnienie tętnicze krwi ≧130 mm Hg lub rozkurczowe ciśnienie tętnicze krwi ≧85 mm Hg, bądź leczenie wcześniej rozpoznanego nadciśnienia tętniczego,
• podwyższony poziom glukozy w surowicy krwi na czczo ≧5,6 mmol/L lub 100 mg/dL, bądź leczenie wcześniej rozpoznanej cukrzycy typu 2.

Diagnostyka zespołu metabolicznego

Rozpoznanie zespołu metabolicznego opiera się na rozpoznaniu wchodzących w jego skład zaburzeń. Oceny otyłości brzusznej, lekarz dokonuje za pomocą pomiaru obwodu talii, przy czym pomocna jest znajomość wagi badanego. Pomiary kliniczne ciśnienia tętniczego krwi umożliwiają natomiast rozpoznanie nadciśnienia tętniczego. Pomiar stężenia glukozy we krwi, triglicerydów oraz cholesterolu HDL możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. W przypadku podejrzenia zespołu metabolicznego lub rozpoznania jego składowych, lekarz może zalecić także ocenę innych parametrów. Konieczne może okazać się wykonanie morfologii krwi obwodowej, stężenia elektrolitów, hemoglobiny glikowanej (HbA1c), kreatyniny i kwasu moczowego, cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL, TSH, parametrów funkcji wątroby czy badania ogólnego moczu.

Wszystkie wymienione badania laboratoryjne są dostępne w ofercie DIAGNOSTYKI. Pamiętaj, że nieleczony zespół polimetaboliczny prowadzi do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, nie można więc zapominać o diagnostyce i leczeniu ewentualnych powikłań cukrzycy czy nadciśnienia tętniczego.

Zespół metaboliczny – przyczyny

Podłożem zespołu metabolicznego są różnorodne czynniki genetyczne i środowiskowe. Za najważniejsze czynniki ryzyka uważa się nadwagę i otyłość, nieprawidłowe nawyki żywieniowe i niezdrową dietę, zbyt małą aktywność fizyczną i siedzący tryb życia, stres psychiczny, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów i inne.

Zespół metaboliczny – objawy

Zespół metaboliczny to zespół powiązanych ze sobą rozpoznań klinicznych, które istotnie zwiększają ryzyko miażdżycy tętnic, cukrzycy typu 2 (o ile już nie jest składową zespołu metabolicznego) oraz chorób sercowo-naczyniowych. Dyslipidemia aterogenna (czyli zwiększone stężenie triglicerydów oraz małe stężenie cholesterolu HDL) nie daje charakterystycznych objawów, a rozpoznanie ustala się w oparciu o wyniki laboratoryjne. Nadciśnienie tętnicze także często przebiega w sposób bezobjawowy lub jego symptomy są niecharakterystyczne (np. bóle głowy czy zaburzenia snu). Cukrzyca natomiast, cechuje się wprawdzie kilkoma typowymi objawami (np. wzmożonym pragnieniem i wielomoczem), ale w przypadku cukrzycy typu 2, takie charakterystyczne symptomy pojawiają się rzadko. Ponad połowa przypadków cukrzycy typu 2 przebiega bezobjawowo i powoli, stopniowo sprzyja rozwojowi licznych powikłań.

Jak widzisz, choroby wchodzące w skład zespołu metabolicznego, mogą „po cichu” siać spustoszenie w Twoim organizmie. Pamiętaj o tym, szczególnie jeśli masz nadwagę lub jesteś otyły, niezdrowo się odżywiasz i unikasz wysiłku fizycznego. Pamiętaj jednak, że w rozpoznaniu zespołu metabolicznego pomocne są proste badania laboratoryjne (glukoza, lipidogram etc.) zlecane przy rutynowych badaniach okresowych, które na ogół są zlecane przez lekarza, lecz mogą być także wykonywane z inicjatywy świadomego zagrożeń pacjenta.

Zespół metaboliczny – leczenie

Postępowanie w zespole metabolicznym polega na leczeniu poszczególnych jego składowych: nadciśnienia tętniczego, cukrzycy i zaburzeń gospodarki lipidowej. Podstawowe znaczenie ma zmniejszenie masy ciała i utrzymanie prawidłowej wagi, wprowadzenie do swojego życia odpowiedniej aktywności fizycznej i prewencja powikłań. 

Zespół metaboliczny – dieta

Redukcja masy ciała i odpowiednia dieta w zespole metabolicznym odgrywają bardzo dużą rolę zarówno w zapobieganiu rozwojowi zespołu metabolicznego jak i w jego leczeniu. Posiłki spożywaj regularnie. Tłuszcze nasycone zastępuj tłuszczami nienasyconymi. Ogranicz spożywanie łatwo przyswajalnych cukrów prostych. Unikaj alkoholu i zmniejsz spożycie soli. Zadbaj o zdrowe i rozsądne zmniejszanie masy ciała, a jeśli nie jesteś pewien jak temu sprostać, skorzystaj z porady dietetyka.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik