Ile trwa połóg? Jak zmienia się ciało i jego funkcjonowanie?

Połóg to ważny i trudny okres w życiu kobiety. Początek połogu związany jest z urodzeniem dziecka, łożyska z pępowiną i błon płodowych. Powoduje to w organizmie kobiety zmiany w gospodarce hormonalnej, a macica wraca powoli do stanu sprzed ciąży, ulegając tzw. inwolucji. Połogowi mogą towarzyszyć dolegliwości bólowe związane z obkurczaniem macicy, rozpoczęciem laktacji oraz z gojeniem ran, powstałych po nacięciu krocza lub w wyniku cięcia cesarskiego. Doznania bólowe mogą być nieprzyjemne i nasilać się podczas karmienia piersią. Co jeszcze może wiązać się z trudnym okresem połogu?

Ile trwa połóg?

Określenie medyczne – inwolucja, oznacza powrót narządów wewnętrznych do stanu sprzed ciąży. Dotyczy to położenia i wielkości macicy, umiejscowienia wysokości dna macicy, zmiany powłok brzusznych, przemieszczenia pęcherza moczowego, a nawet jelit. Zwiększa się napięcie mięśni brzucha oraz zmniejsza uwodnienie organizmu. Zmiany podczas połogu, zachodzą również w psychice młodej mamy, dlatego pierwsze tygodnie po porodzie mogą wiązać się z huśtawką emocji – od euforii po stany przygnębienia. To wina hormonów oraz dużego wyczerpania emocjonalnego i fizycznego, związanego z ciążą i porodem.

Połóg trwa najczęściej od 6 do 8 tygodni. Medycyna wyróżnia trzy okresy połogu:

• bezpośredni – to pierwsza doba po porodzie;
• wczesny – pierwszy tydzień;
• późny – do 6 – 8 tygodni po porodzie.

Pierwsza doba po porodzie, czyli połóg bezpośredni to najtrudniejsze chwile dla kobiety. Oczyszczaniu macicy towarzyszą dolegliwości bólowe oraz krwista i dość obfita wydzielina. Połóg bezpośredni zazwyczaj przechodzi się w szpitalu, pozostając pod specjalistyczną opieką medyczną. Warto wówczas jak najwięcej wypoczywać, obserwować organizm oraz zasięgnąć informacji fachowego personelu, o tym jak dbać o dziecko i o siebie, by jak najszybciej wrócić do formy i nabrać sił.

Pierwszy tydzień po porodzie, to połóg wczesny, czas intensywnego obkurczania się macicy. Zmniejszenie jej objętości może być nawet dziesięciokrotne, dlatego obkurczaniu towarzyszą bóle. Krwawienie jest bardzo obfite, powoduje spory dyskomfort i wymaga zachowania szczególnej higieny. Zaczynają rozpuszczać się szwy założone na rany po cięciu krocza lub cięciu cesarskim powłok brzusznych.

Połóg późny – od sześciu do ośmiu tygodni po porodzie. Objawy poporodowe powoli ustępują, zmniejsza się obfitość krwawienia, bóle skurczowe pojawiają się bardzo rzadko. Szwy ulegają rozpuszczeniu, a rany się zabliźniają. Organizm się regeneruje i powoli wraca też do normy objętość krwi oraz ilość zawartych w niej komórek.

Odchody połogowe

Już kilka godzin po porodzie pojawiają się tzw. odchody połogowe – krwawienie i wydzieliny z pochwy, będące wynikiem oczyszczania się macicy. Odchody połogowe pojawiają się u kobiet rodzących naturalnie i po cesarskim cięciu.

• W pierwszych kilku dniach po porodzie, są one bardzo obfite, krwistoczerwone, mogą być w nich fragmenty tkanek i skrzepy.
• Po 4–8 dniach odchody poporodowe są krwiste, ale nasilenie krwawienia się zmniejsza.
• Około 10–12 doby wydzielina zmienia swój kolor na różowy, później brązowy, a na końcu żółtawy.
• W drugim i trzecim tygodniu okresu połogowego, odchody są żółte lub szare, o konsystencji mazi, a ich ilość znacząco się zmniejsza.
• W czwartym tygodniu najczęściej zanikają całkowicie.
• Po około 6 tygodniach po porodzie nie powinny być wydalane już żadne odchody.

Jama macicy w prawidłowo przebiegającym połogu jest środowiskiem jałowym. Odchody połogowe, wypływające z ujścia wewnętrznego macicy są w normalnych warunkach wolne od bakterii. Odchody wypływające z szyjki i pochwy są w znacznym stopniu zakażone.

Bardzo ważne jest, aby kobieta dokładnie obserwowała wygląd i ilość wydzielin, ponieważ w razie zauważenia nieprawidłowości konieczna jest wizyta u lekarza ginekologa. Niepokojące objawy to:

• nagłe zatrzymanie krwawienia, które może świadczyć o przedwczesnym zamknięciu szyjki macicy,
• znaczne zwiększenie obfitości krwawienia, po kilku dniach jego stabilizacji,
• przedłużające się krwawienie, trwające powyżej 14 dni,
• wydalanie dużej ilości skrzepów, o wyglądzie kawałków tkanek, co może świadczyć o pozostaniu w macicy resztek tkanki łożyskowej,
• nieprzyjemny, gnilny zapach odchodów, który może wskazywać na infekcję resztek błon płodowych, pozostałych w macicy lub błony śluzowej macicy,
• podwyższona temperatura ciała lub ogólnie złe samopoczucie, podobnie jak przy grypie, może wskazywać na infekcję poporodową.

W czasie połogu, kiedy wydalane są odchody poporodowe, bardzo ważna jest zwiększona higiena rąk i higiena intymna, dokładne mycie wodą z mydłem po każdej zmianie wkładki oraz wietrzenie i suszenie gojących się ran krocza.

Ile trwa połóg po porodzie naturalnym?

Decyduje o tym głównie czas obkurczania się macicy. Ponieważ zmniejsza ona swój rozmiar blisko dziesięciokrotnie, może to trwać nawet do 8 tygodni. Szybszemu obkurczaniu się macicy towarzyszą niestety, większe dolegliwości bólowe.

Zmiany zachodzące podczas połogu, obejmują:

• inwolucję, czyli obkurczanie narządów rodnych,
• gojenie ran porodowych, dotyczy to rany po cięciu cesarskim lub po nacięciu krocza,
• rozpoczęcie laktacji,
• powrót czynności pełnionych przez jajniki.

Jeśli poród siłami natury przebiegł bez większych komplikacji, to inwolucja trwa około 6 tygodni. Ciało przechodzi ogromne zmiany, a macica musi oczyścić się i osiągnąć rozmiar sprzed ciąży.

Jeżeli krocze nie jest nacinane w czasie akcji porodowej, dość często samoistnie pęka, co również wymaga założenia szwów. Szwy zakładane na ranę krocza po kilkunastu dniach ulegają rozpuszczeniu i nie wymagają zdejmowania. Rana krocza, w opinii większości kobiet, jest mniej bolesna i powoduje mniejszy dyskomfort niż rana brzucha, nieco trudniejsze jest natomiast dbanie o nią, zachowanie jej w czystości i suchości zapewniającej szybsze gojenie.

Ile trwa połóg po cesarce?

Zmiany, zachodzące w ciele kobiety po cesarskim cięciu, są podobne jak po porodzie naturalnym. Krwawienie z dróg rodnych po cesarce może trwać krócej, ponieważ często w czasie cięcia cesarskiego wyłyżeczkowana jest jama macicy. Oznacza to mechaniczne usunięcie przez lekarza ginekologa tzw. popłodu, przez co pozostałości tkanek nie wydobywają się później, w tak dużej ilości, przez drogi rodne.

Cesarka jest rodzajem operacji, dlatego po jej wykonaniu świeżo upieczona mama pozostaje kilka dni w szpitalu – zazwyczaj nieco dłużej niż w przypadku porodu siłami natury. Nie jest to jednak zasadą i zależy od indywidualnych predyspozycji. U wszystkich ciężarnych poddawanych procedurze cięcia cesarskiego stosuje się przed cięciem cesarskim profilaktykę antybiotykową oraz środki znieczulające i przeciwbólowe, które mogą powodować osłabienie, ból głowy i nudności.

Nacięcie mięśnia macicy jest wykonywane poprzecznie w dolnym odcinku brzucha, z jego przedłużeniem ku górze — jednostronnie lub obustronnie. W tych warunkach kształt nacięcia przypomina literę U lub jej część. W związku z tym młoda mama w czasie połogu może odczuwać większe dolegliwości bólowe, ale pielęgnacja rany po cięciu jest podobna, jak po pęknięciu lub nacięciu krocza, należy te miejsca utrzymywać w czystości i suchości, pozwalając na dostęp powietrza.

Ile trwa obkurczanie macicy po porodzie?

Inwolucja macicy objawia się bólami skurczowymi, porównywanymi często do miesiączkowych. Bóle te mogą występować w trakcie całego połogu, z czasem jednak powinny być coraz mniej intensywne i pojawiać się coraz rzadziej. Im szybciej macica ulega inwolucji, tym bóle mogą być większe. W zależności od predyspozycji organizmu, trwa to od 6 do 8 tygodni. Skurcze nasilają się podczas karmienia piersią. Noworodek, ssąc pierś matki, pobudza wydzielanie oksytocyny i przyspiesza obkurczanie macicy po porodzie.

Po porodzie dno macicy, w wyniku osłabienia napięcia mięśni, jest wyczuwalne na wysokości pępka. Następnie z każdym dniem obniża się o ok. szerokość jednego palca i po 14 dniach od porodu macica jest praktycznie niewyczuwalna nad spojeniem łonowym. Do rozmiarów sprzed ciąży wraca jednak dopiero po zakończeniu połogu.

Na krótko przed porodem macica waży od 1,0 do 1,5 kg, natomiast po porodzie, w ciągu kilku tygodni połogu, jej masa zmniejsza się i wynosi od 50 do 70 gramów. Karmienie naturalne i aktywność ruchowa przyspieszają proces oczyszczania macicy.

Połóg a zmiany hormonalne

Połóg wiąże się z szeregiem procesów, zmieniających ciało, takich jak zmiany hormonalne, zmiany w układzie krążenia oraz zmiany w narządach płciowych. Macica obkurcza się i oczyszcza, a jej szyjka zamyka pod koniec połogu wczesnego. Wraz z wydaleniem łożyska rozpoczynają się zmiany hormonalne, które będą stabilizowały się przez cały okres połogu.

W czasie połogu spada stężenie hormonów takich jak: hPL (laktogen łożyskowy), hCG (gonadotropina kosmówkowa), progesteron, estron i estradiol. U kobiet karmiących piersią wzrasta natomiast poziom prolaktyny, która odpowiada za utrzymanie produkcji pokarmu. Intensywnie wzrasta poziom oksytocyny i endorfin. Oksytocyna wydziela się zawsze, kiedy kobieta przystawia dziecko do piersi. Wyzwala wypływ pokarmu i nazywana jest hormonem miłości, ponieważ odpowiada za budowanie więzi emocjonalnej między dzieckiem a matką.

Objętość krwi matki zmniejsza się o ok. 2 litry w stosunku to objętości sprzed porodu, spada ilość czerwonych krwinek a wzrasta – krwinek białych, zmniejsza się stężenie żelaza i normalizuje ilość płytek krwi.

Jakie są najczęstsze powikłania w trakcie połogu?

Regeneracja organizmu w okresie połogu, wiąże się z wieloma zmianami fizjologicznymi oraz hormonalnymi, które zachodzą bardzo szybko. Ze względu na tempo przeobrażeń połóg uważa się za czas, nie tylko bardzo trudny dla kobiety, ale wręcz najniebezpieczniejszy w jej życiu rozrodczym.

Dużym zagrożeniem są dla młodej matki zakażenia intymne – nie tylko w czasie połogu, lecz także wcześniej, jeszcze w czasie ciąży. Nieleczone infekcje grzybicze czy bakteryjne dróg rodnych bywają przyczyną poronień, a czasem wewnątrzłonowej śmierci płodu.

Bywają źródłem zapalenia śluzówki mięśnia macicy po porodzie, przedłużonego gojenia się, a nawet rozejścia szwów założonych po nacięciu krocza. Mogą skutkować nawracającymi zakażeniami układu moczowego, czy zapaleniami narządów miednicy. Zakażeniom połogowym zwykle towarzyszy gorączka i ogólne złe samopoczucie. Możliwy jest wówczas rozwój posocznicy połogowej. Jeżeli zakażenie spowodowane jest obecnością resztek łożyska, wymaga wyczyszczenia macicy oraz antybiotykoterapii. Innym powikłaniem może być połogowe zapalenie sutka, które leczy się antybiotykami, a czasem chirurgicznie.

Rozwój anestezjologii i szerokie zastosowanie znieczulenia przewodowego do cięcia cesarskiego wpłynął istotnie na zmniejszenie śmiertelności matek po tym zabiegu. Cięcie cesarskie nadal związane jest z wielokrotnie wyższym ryzykiem krwotoku oraz powikłań zakrzepowych, będących istotną przyczyną zgonów kobiet po porodzie. W przypadkach cięcia cesarskiego, u kobiet bez dodatkowych czynników ryzyka zakrzepicy, postępowaniem z wyboru jest odpowiednie nawodnienie oraz wczesne uruchomienie młodej matki.

Wykonanie tego zabiegu ze wskazań nagłych, jak i występowanie czynników ryzyka, skłania lekarzy do zastosowania zapobiegawczo, po cięciu cesarskim, heparyn drobnocząsteczkowych, aby zminimalizować wystąpienie incydentów zakrzepowo-zatorowych. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zwraca uwagę na wzrastające z kolejnym cięciem cesarskim, ryzyko powstania w kolejnej ciąży łożyska przodującego i wrastającego.

Doniesienia naukowe ostatnich lat wskazują na negatywne dla dziecka skutki porodu drogą cesarskiego cięcia. Częściej dochodzi do rozwoju zaburzeń oddychania nawet po ciążach przebiegających prawidłowo i u dzieci urodzonych w terminie. Z tej niefizjologicznej drogi porodu wynikają odległe konsekwencje związane z zasiedleniem skóry noworodka florą bakteryjną matki, w zastępstwie flory dróg rodnych.

Badania wskazują, że dzieci urodzone drogą cięcia cesarskiego mają podwyższone ryzyko rozwoju zaburzeń w układzie odpornościowym, częściej występują u nich schorzenia alergiczne, astma i cukrzyca typu 1.

Dr n. med. Iwona Radecka