Niedrożność jelit – objawy i przyczyny. Jak leczyć tę dolegliwość?

Niedrożność jelit jest stanem, w którym normalny przepływ treści pokarmowej przez jelito zostaje zaburzony lub całkowicie zablokowany. Jest to poważny problem zdrowotny, który może mieć różne przyczyny i występować na różnych poziomach przewodu pokarmowego. Niedrożność może być spowodowana przez mechaniczne blokady, takie jak guzy, zrosty, przepukliny czy zwężenia jelit lub może wynikać z problemów funkcjonalnych, takich jak porażenie jelit lub zaburzenia ruchu perystaltycznego.

Zakłócenie przepływu treści pokarmowej prowadzi do wielu poważnych konsekwencji, w tym do uszkodzenia tkanek jelit, niedokrwienia, infekcji, odwodnienia oraz zaburzeń elektrolitowych. W skrajnych przypadkach może prowadzić do sytuacji zagrażającej życiu, wymagającej natychmiastowej interwencji medycznej.

Przyczyny i rodzaje niedrożności jelit

Niedrożność jelit może być spowodowana różnymi czynnikami, a jej rodzaje można podzielić głównie na dwa typy: mechaniczną i czynnościową.

Mechaniczna niedrożność jelitowa

Niedrożność mechaniczna zewnątrzjelitowa: jest to rodzaj niedrożności spowodowanej przez przeszkodę zewnętrzną, która blokuje przepływ treści jelitowej. Przyczyny mogą obejmować:

• guzy nowotworowe, uciskające lub blokujące jelita;
• przepukliny brzuszne uciskające jelita i zaburzające ich przepływ;
• zrosty lub blizny po operacjach brzusznych, powodujące zwężenie lub blokadę jelit;
• skręt jelit (stan, w którym jelito zatacza pętlę wokół własnej osi, występujący najczęściej w jelicie cienkim), prowadzący do blokady przepływu treści jelitowej.

Niedrożność mechaniczna wewnątrzjelitowa: ten rodzaj niedrożności występuje, gdy przeszkoda znajduje się wewnątrz światła jelita. Przyczyny mogą obejmować:

• nowotwory;
• zrosty w wyniku zabiegów chirurgicznych lub zapalenia otrzewnej;
• zapalenie jelit, które prowadzi do obrzęku ściany jelita i zawężenia światła jelitowego.

Niedrożność jelitowa czynnościowa

Niedrożność czynnościowa jelit występuje, gdy jelita nie działają prawidłowo, ale nie ma mechanicznej przeszkody blokującej przepływ treści w jelicie. Przyczyny mogą obejmować takie mechanizmy jak:

• niedrożność porażenna: stan, w którym dochodzi do osłabienia lub utraty funkcji mięśni gładkich jelit, co prowadzi do zaburzenia perystaltyki jelitowej; może być skutkiem: uszkodzenia nerwów jelitowych, urazów czy operacji chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej;
• zaburzenia motoryki jelit w zespole jelita drażliwego, w którym występują zaburzenia rytmu skurczów jelitowych;
• zaburzenia hormonalne mogące wpływać na perystaltykę jelit.

Niedrożność jelit może wynikać również z innych czynników, takich jak zatorowość jelitowa (która może być spowodowana skrzepami krwi); niedokrwienie jelitowe (brak odpowiedniego dopływu krwi do jelit); czy obecność obcych ciał w jelitach. Zaburzenia neurologiczne, takie jak choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, pourazowe uszkodzenie rdzenia kręgowego, czy cukrzyca, również mogą prowadzić do uszkodzenia nerwów jelitowych.

Jakie są objawy niedrożności jelit?

Objawy niedrożności jelit mogą być różnorodne i zależą od stopnia niedrożności, lokalizacji przeszkody oraz czasu jej trwania. Mogą nasilać się stopniowo lub wystąpić nagle w formie ostrej, wymagającej natychmiastowej interwencji medycznej. Do najczęstszych oznak niedrożności należą:

• ból brzucha,
• wzdęcia,
• zaparcia,
• wymioty,
• nietolerancje pokarmowe,
• utrata apetytu,
• wodobrzusze,
• niedobory witaminowe,
• bezsenność.

Niedrożność jelit u dzieci – jak rozpoznać?

Najczęstszą przyczyną niedrożności czy niedokrwienia jelit u dzieci jest wgłobienie jelita, które występuje, gdy jeden odcinek jelita wchodzi do kolejnego, co prowadzi do blokady przepływu treści jelitowej. Choroba występuje zazwyczaj u niemowląt, ale może występować również u dzieci starszych oraz osób dorosłych. Do objawów niedrożności jelit u dzieci zalicza się:

• ból brzucha o charakterze falowym (z krótkimi okresami wyciszenia),
• wzdęcia,
• wymioty,
• zaparcia lub biegunki,
• brak apetytu,
• niepokój, drażliwość,
• stan podgorączkowy, ogólne osłabienie i złe samopoczucie.

Niedrożność jelitowa u dzieci może być stanem zagrażającym życiu. Zwłaszcza gdy występuje całkowita niedrożność jelit lub niedrożność w okolicy jelita cienkiego. Jeśli niedrożność nie zostanie rozpoznana i leczona w odpowiednim czasie, może prowadzić do powikłań, takich jak niedokrwienie jelit, perforacja jelit, infekcje czy sepsa. Dlatego ważne jest, aby rodzice lub opiekunowie zwracali uwagę na wszelkie niepokojące objawy u dziecka i jak najszybciej zgłosili się do lekarza w przypadku podejrzenia niedrożności jelitowej.

Niedrożność jelit – operacja i inne metody leczenia

Diagnostyka niedrożności jelita obejmuje szereg kroków mających na celu ustalenie przyczyny niedrożności oraz ocenę stopnia jej nasilenia. Wymaga holistycznego podejścia i zwykle obejmuje kombinację kilku metod diagnostycznych, w zależności od specyficznych objawów i sytuacji pacjenta. Szybkie postawienie diagnozy jest kluczowe dla skutecznego leczenia i uniknięcia powikłań. Diagnostyka obejmuje:

• wywiad medyczny i badanie fizykalne: wywiad medyczny pozwala zebrać informacje dotyczące objawów, czasu ich trwania, historii chorób oraz ewentualnych czynników ryzyka np. chorób przewlekłych. Podczas badania lekarz wykonuje palpacyjne badanie brzucha, aby ocenić obecność wzdęć, bolesność czy obecność mas w jamie brzusznej;
• badania laboratoryjne: takie jak morfologia krwi, elektrolity, inne badania biochemiczne;
• badania obrazowe: w badaniach obrazowych wykonywane jest RTG brzucha w pozycji stojącej-bocznej, która pokazuje rozdęte pętle jelitowe z zalegającą treścią pokarmową oraz frakcją płynów. Mogą być zalecane badania dodatkowe jak ultrasonografia czy tomografia komputerowa, które pozwalają ocenić stan jelit i zlokalizować ewentualną przeszkodę.

W przypadku niedrożności jelit istotne jest szybkie działanie, aby uniknąć powikłań, takich jak niedokrwienie jelit czy perforacja. Leczenie niedrożności jelitowej zależy od wielu czynników, takich jak przyczyna, stopień nasilenia oraz ogólny stan zdrowia pacjenta. Dlatego też podejście do diagnostyki i leczenia powinno być spersonalizowane i dostosowane do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta.

Jeśli przyczyną niedrożności jelitowej jest obecność mechanicznej przeszkody, na przykład nowotwór, zrost jelitowy czy wgłobienie jelita, konieczna może być interwencja chirurgiczna w celu usunięcia przeszkody lub wytworzenia przejścia tzw. stomii. W przypadku niedrożności spowodowanej zapaleniem jelit, leczenie przyczynowe obejmuje zastosowanie leków przeciwzapalnych czy antybiotykoterapii.

Dieta w przypadku niedrożności jelitowej jest niezwykle ważna i powinna stanowić jeden z elementów terapeutycznych. Powinna być dostosowana indywidualnie do potrzeb pacjenta, uwzględniając przyczynę niedrożności, stopień jej nasilenia oraz ewentualne choroby współistniejące.

Dr n.med. Iwona Chromik