Witamina B6 w ciąży – co warto wiedzieć?

Szacuje się, że w Polsce ok. 1/3 kobiet ma niedobory witaminy B6. W ciąży są one szczególnie niebezpieczne, ponieważ mogą zaburzyć prawidłowy rozwój płodu, a także negatywnie wpłynąć na przebieg wielu istotnych procesów. Kiedy suplementacja witaminy B6 w ciąży jest zalecana? Czy faktycznie substancja ta może złagodzić mdłości?

Najważniejsze właściwości witaminy B6

Witamina B6, zwana także pirydoksyną, to w rzeczywistości nie jedna, ale sześć różnych form wykazujących aktywność biologiczną. Pod kątem metabolicznym najistotniejsze są dwie: pirydoksal i pirydoksamina – to substancje niezbędne do pracy ponad 160 enzymów. W ten sposób witamina B6 uczestniczy w szeregu zróżnicowanych procesów, m.in.:

• metabolizmie aminokwasów i tłuszczów,
• syntezie neurotransmiterów, np. noradrenaliny, dopaminy, a także głównego neuroprzekaźnika hamującego w mózgu, czyli kwasu gamma-aminomasłowego (GABA),
• produkcji kwasów nukleinowych,
• metabolizmie homocysteiny,
• syntezie hemoglobiny obecnej w krwinkach czerwonych 
• modulacji działania hormonów steroidowych, w tym estrogenów i progesteronu.

Za co odpowiada witamina B6 w ciąży?

Istotną funkcją witaminy B6 jest udział we wspomnianym wcześniej metabolizmie homocysteiny – to produkt rozkładu aminokwasu metioniny, który w zbyt wysokich dawkach działa szkodliwie na organizm, m.in. zwiększa ryzyko chorób serca i naczyń czy schorzeń neurodegeneracyjnych. Wysoki poziom homocysteiny w ciąży przyczynia się do wystąpienia różnych nieprawidłowości w jej przebiegu, m.in.:

• poronień,
• ciąż pozamacicznych,
• wad cewy nerwowej,
• martwych urodzeń,
• odklejania się łożyska,
• upośledzenia wzrostu wewnątrzmacicznego,
• stanu przedrzucawkowego.

Obecność witamin B6 i B12 jest niezbędna w procesie przemian homocysteiny, które pozwalają utrzymać jej stężenie na odpowiednim, bezpiecznym dla organizmu poziomie. W ten sposób zmniejszają ryzyko związanych z jego podwyższeniem powikłań.

Innym ważnym procesem, w którym uczestniczą witaminy B6 i B12, jest metabolizm kwasu foliowego. Jego aktywna postać, czyli tetrahydrofolian (THF) powstaje w organizmie w wyniku przemian, do których prawidłowego przebiegu niezbędna jest obecność wspomnianych związków.

Kwas foliowy odgrywa kluczową rolę w metabolizmie aminokwasów i kwasów nukleinowych, a także we wzroście i różnicowaniu komórek. Pośrednio więc w tych procesach udział bierze także witamina B6.

Czy witamina B6 w ciąży jest bezpieczna?

Przyjmowana z naturalnych źródeł lub suplementowana w kontrolowanych dawkach w ciąży witamina B6 jest bezpieczna. Jednak jej nadmiar może wywołać objawy hiperwitaminozy, np.:

• zaburzenia koordynacji ruchowej,
• bolesne zmiany skórne,
• wrażliwość na światło słoneczne,
• drętwienie kończyn.

Przedawkowanie witaminy B6 spożywanej z żywnością jest bardzo mało prawdopodobne. Jedyna sytuacja, w której można przyjąć dawki na tyle duże, by pojawiły się działania niepożądane, to suplementacja.

Kiedy brać witaminę B6 w ciąży? 

Jak dotąd badania nie wykazały korzyści z rutynowej suplementacji witaminy B6 w ciąży, dlatego nie jest ona zalecana. W większości przypadków zróżnicowana dieta powinna zapewnić jej wystarczającą podaż. Jednak niektóre czynniki sprzyjają pojawieniu się niedoborów. Należą do nich:

• nadużywanie alkoholu,
• palenie papierosów,
• uboga dieta,
• stosowanie niektórych leków, takich jak metformina stosowana w leczeniu cukrzycy czy teofilina, którą przyjmują chorzy na astmę lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc,
• choroby nerek,
• zaburzenia wchłaniania jelitowego.

Również w ciąży zapotrzebowanie na witaminę B6 rośnie, co podnosi ryzyko jej niedoboru. Warto pamiętać, że wiąże się on zazwyczaj z obniżeniem poziomu innych witamin z grupy B, w tym B12 czy kwasu foliowego, które także mają ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju płodu. Metabolizm tych substancji jest od siebie wzajemnie uzależniony, dlatego jakakolwiek ingerencja w te procesy odbija się negatywnie na stężeniu każdej z nich.

Ponadto witamina B6 w ciąży może zapobiegać wystąpieniu anemii. W niektórych przypadkach kobiety ciężarne z niedokrwistością nie reagowały na suplementację żelazem, za to ich stan poprawiał się po rozpoczęciu stosowania witaminy B6. Jej obecność jest także niezbędna do prawidłowej produkcji krwinek czerwonych u dziecka. Inne potencjalne korzyści z suplementacji witaminy B6 w ciąży to:

• zmniejszenie ryzyka rozwoju niektórych wrodzonych nieprawidłowości, np. rozszczepu twarzoczaszki,
• korzystny wpływ na rozwój układu nerwowego dziecka już po narodzinach – wskazują na to wyższe wyniki w testach neuropoznawczych i rzadsze problemy ze snem u badanych dzieci,
• zmniejszenie ryzyka wystąpienia próchnicy zębów u kobiet ciężarnych.

Badania wykazały też skuteczność suplementacji witaminy B6 w ciąży w celu złagodzenia mdłości i wymiotów. Dokuczają one zazwyczaj w pierwszym trymestrze i mogą wywołać negatywne efekty – zwiększają ryzyko odwodnienia, a także obniżają podaż i wchłanianie substancji odżywczych z pożywienia, w tym kwasu foliowego czy witaminy B12. Dlatego w ciężkich przypadkach nudności wykorzystuje się różne metody ich łagodzenia. Jedną z nich jest suplementacja witaminy B6 w wyższych, ustalonych przez lekarza dawkach.

Jak rozpoznać niedobór witaminy B6?

Zapotrzebowanie organizmu na witaminę B6 w ciąży rośnie z 1,3 do 1,9 mg na dobę. Do objawów jej niedoboru należą:

• anemia,
• dezorientacja,
• depresja,
• osłabiona odporność,
• egzema,
• łojotokowe zapalenie skóry,
• zajady,
• zapalenie jamy ustnej,
• zaburzenia neurologiczne.

Niektóre badania sugerują, że niedobór witaminy B6 zmniejsza prawdopodobieństwo zajścia w ciążę oraz zwiększa ryzyko wczesnego poronienia. Ponadto, ze względu na jej udział w metabolizmie hormonów, zbyt niskie stężenie może być także przyczyną rozwoju hormonozależnego nowotworu piersi oraz macicy, a u mężczyzn prostaty.

Naturalna suplementacja witaminy B6 w ciąży – w czym występuje?

Wszystkie aktywne biologicznie formy witaminy B6 występują naturalnie w żywności. Niestety w czasie obróbki cieplnej lub konserwowania dochodzi do spadku ich poziomu o ok. 20-50%.

Do najbogatszych źródeł witaminy B6 należą:

• ryby, np. łosoś, makrela, pstrąg tęczowy,
• mięso,
• podroby,
• rośliny strączkowe,
• produkty pełnoziarniste,
• kiełki pszenicy,
• orzechy, np. włoskie,
• kasza gryczana,
• papryka czerwona,
• banany,
• morele suszone,
• ziemniaki.

Dotychczasowe badania dotyczące suplementacji witaminy B6 w ciąży są niewystarczające, by wprowadzić ją do rutynowych zaleceń. W pierwszej kolejności składniki odżywcze powinny być pozyskiwane ze zróżnicowanej, zbilansowanej diety, a dopiero w przypadku ewentualnych problemów można sięgnąć po preparaty wspomagające. Jednak w ciąży każda tego typu interwencja powinna być omówiona z lekarzem prowadzącym.

Podsumowanie – FAQ

1. Czy witamina B6 pomaga w łagodzeniu mdłości u kobiet w ciąży?

Tak, badania wykazały skuteczność suplementacji witaminą B6 w ciąży w łagodzeniu mdłości. Dawki i czas terapii powinny być ustalone przez lekarza.

2. Czy niedobór witaminy B6 w ciąży może wpłynąć na rozwój układu nerwowego płodu?

Witamina B6 uczestniczy w rozwoju układu nerwowego m.in. poprzez wpływ na syntezę neuroprzekaźników oraz udział w przemianach kwasu foliowego do jego aktywnej postaci. Niski poziom witaminy B6 może zwiększać ryzyko wad wrodzonych oraz osłabiać rozwój neuropoznawczy dziecka.

3. Jakie są interakcje witaminy B6 z innymi witaminami z grupy B, np. kwasem foliowym i dlaczego ich odpowiednia równowaga w ciąży jest kluczowa?

Niedobory witaminy B6 obniżają efektywność przemian kwasu foliowego do jego aktywnej postaci, ponadto często współwystępują one z niedoborami innych witamin z grupy B. Odpowiednia równowaga tych związków jest niezbędna do prawidłowego rozwoju układu nerwowego dziecka, zmniejsza też ryzyko powikłań okołoporodowych.

Mgr Aleksandra Drążkiewicz