Zespół pocovidowy u dzieci (PIMS) i u dorosłych – objawy, leczenie

Choć od wybuchu pandemii wirusa SARS-CoV-2 minęło sporo czasu, to choroba, którą wywołuje (COVID-19), jest nadal przedmiotem intensywnych badań naukowców na całym świecie. Skutki schorzenia, które obserwuje się u ozdrowieńców, bywają uciążliwe i dotyczą osób w każdym wieku. Zespół pocovidowy u dzieci (PIMS) oraz u dorosłych może stanowić realne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Co warto wiedzieć na ten temat?

PIMS – zespół pocovidowy u dzieci

PIMS-TS (ang. Paediatric Inflammatory Multisystem Syndrome Temporally associated with SARS-CoV-2.) to wieloukładowy stan zapalny u dzieci, pojawiający się po przechorowaniu COVID-19. W literaturze znaleźć można również nazwę MIS-C (ang. multisystem inflammatory syndrome in children), która odnosi się do tego schorzenia.

PIMS to nowa jednostka chorobowa, pierwszy raz zaobserwowana i opisana w 2020 roku. Najczęściej atakuje dzieci w wieku 8-9 lat, ale schorzenie może rozwinąć się też u osób młodszych (także u niemowląt), nastolatków, jak również u młodych dorosłych.

PIMS to potencjalnie groźny zespół zapalny, który może prowadzić do bardzo poważnych powikłań zdrowotnych. Związany jest z zaburzeniami układu immunologicznego, następującymi w okresie kilku tygodni po przebyciu zakażenia SARS-CoV-2. Co istotne, schorzenie wywołane koronawirusem wcale nie musi objawiać się silnymi dolegliwościami, aby w jego następstwie pojawił się wieloukładowy stan zapalny. PIMS występuje również u młodych pacjentów, u których COVID-19 przebiegał w sposób bezobjawowy lub skąpoobjawowy. Zespół pocovidowy u dzieci uszkadza tkanki i narządy, wywołując przy tym szereg nieprzyjemnych, czasami groźnych dolegliwości.

Warto podkreślić, że PIMS nie jest schorzeniem zakaźnym, w związku z tym nie można się nim zarazić od innej osoby. To reakcja organizmu na przebytą infekcję, wywołaną wirusem SARS-CoV-2.

Zespół pocovidowy u dzieci – objawy kliniczne

Zespołowi pocovidowemu u dzieci towarzyszą objawy kliniczne (gorączka i niewydolność wielonarządowa) oraz odchylenia w badaniach laboratoryjnych.

Kryterium obowiązkowym w rozpoznaniu PIMS u dzieci jest utrzymująca się co najmniej 3 dni wysoka temperatura ciała, zwykle powyżej 38,5°C. Dodatkowo pojawiają się niepokojące symptomy – w przypadku PIMS stwierdza się objawy ze strony minimum dwóch układów lub narządów.

• Układ pokarmowy – PIMS może manifestować się dolegliwościami układu pokarmowego – dziecko skarży się na ból brzucha, męczą je biegunki i/lub wymioty.

• Układ nerwowy – chory jest zwykle osłabiony, apatyczny, nie ma ochoty na zabawę i aktywność fizyczną. Bywa, że doskwierają mu bóle głowy, karku, niedowłady, porażenia nerwów obwodowych.

• Układ sercowo-naczyniowy – u młodej osoby cierpiącej na zespół pocovidowy, objawy PIMS bywają związane są z funkcjonowaniem układu sercowo-naczyniowego – obserwuje się między innymi zaburzenia rytmu serca, niedociśnienie, cechy zapalenia mięśnia sercowego, płyn w osierdziu.

• Układ oddechowy – pacjent z PIMS może skarżyć się na duszności, bóle w klatce piersiowej oraz kaszel.

• Układ moczowy – chory może cierpieć również na skąpomocz lub bezmocz.

• Skóra i śluzówki – w zespole pocovidowym u dziecka mogą pojawiać się również różnego rodzaju wysypki, zapalenie spojówek, zmiany na języku (staje się on czerwony, a na jego powierzchni pojawiają się drobne krostki), suchość i zaczerwienienie warg oraz obrzęki rąk i stóp.

• Cechy koagulopatii – bywa, że występuje koagulopatia (zaburzenia krzepnięcia krwi).

Objawy PIMS pojawiają się w kolejnych dniach choroby, ale nie muszą wystąpić wszystkie. Zdarza się, że mają charakter łagodny, jednak czasami dochodzi nawet do wstrząsu, niewydolności serca, a nawet niewydolności wielonarządowej.

Zespół pocovidowy u dzieci – odchylenia laboratoryjne

Aby zdiagnozować PIMS, przeprowadza się między innymi następujące badania krwi:

• badania mikrobiologiczne (posiew krwi, gazometria, przeciwciała przeciwko SARS-CoV-2),
• wykładniki stanu zapalnego (OB, CRP, prokalcytonina, ferrytyna, LDH),
• parametry krzepnięcia (INR, APTT, fibrynogen, D-dimery),
• pozostałe badania biochemiczne (np. jonogram, w tym potas, trójglicerydy, glukoza, kreatynina, mocznik itp.).

Oprócz badań krwi, lekarz zleca badanie ogólne moczu.

Zespół pocovidowy u dzieci – badania obrazowe

Pacjentom z PIMS często zleca się przeprowadzenie badań serca: EKG oraz echokardiografię (tzw. echo serca).  W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie RTG klatki piersiowej, USG czy tomografii komputerowej jamy brzusznej.

Zespół pocovidowy u dzieci – leczenie

Skuteczność leczenia PIMS w dużej mierze warunkowana jest czasem, w którym chore dziecko otrzyma pomoc medyczną. Szybka interwencja lekarza zwiększa prawdopodobieństwo powrotu do zdrowia w krótkim okresie. Lekceważenie objawów PIMS może prowadzić do niebezpiecznych powikłań, a nawet śmierci chorego.

Trzeba pamiętać, że stan zdrowia pacjenta w trakcie przebiegu PIMS może ulec gwałtownemu pogorszeniu. Dlatego w przypadku pocovidowych objawów u dziecka, należy jak najszybciej udać się do szpitala, gdzie otrzyma ono specjalistyczną pomoc medyczną. Celem leczenia PIMS jest zahamowanie rozwoju reakcji zapalnej i zapobieganie powikłaniom. Pacjentom podaje się immunoglobuliny, glikokortykosteroidy czy leki biologiczne. Jeśli występują zaburzenia krzepnięcia, wprowadza się leczenie przeciwkrzepliwe.

Po zakończeniu leczenia dziecko powinno zgłaszać się na kontrole lekarskie przez okres co najmniej 6 tygodni.

Zespół pocovidowy u dorosłych

Zespół pocovidowy u dorosłych (nazywany często zespołem po COVID-19 lub długim COVID) to przewlekłe konsekwencje zdrowotne, związane z przebyciem choroby, wywołanej wirusem SARS-CoV-2. Może pojawić się u osób, u których infekcja miała ciężki przebieg, ale również u tych, którzy przechodzili chorobę koronawirusową w sposób łagodny lub bezobjawowy. Uciążliwe objawy zespołu pocovidowego mogą utrzymywać się nawet kilka miesięcy.

Zespół pocovidowy u dorosłych – objawy

Objawy zespołu pocovidowego u dorosłych dotyczą różnorakich narządów i układów. Zwykle obserwuje się przewlekłe osłabienie i zmęczenie nawet po niewielkim wysiłku fizycznym.

Dodatkowo, często pojawiają się symptomy ze strony układu oddechowego (np. duszności, przewlekły kaszel, ucisk w klatce piersiowej, zmniejszona wydolność oddechowa), układu sercowo-naczyniowego (np. ból w klatce piersiowej, kołatanie serca) czy układu nerwowego. W tym ostatnim przypadku pacjenci skarżą się między innymi na: zawroty i bóle głowy, zaburzenia równowagi, drętwienie i mrowienie kończyn górnych oraz dolnych, zaburzenia węchu i smaku oraz problemy ze spaniem. Nierzadko pojawia się tzw. mgła mózgowa, objawiająca się między innymi spowolnieniem myślenia, pogorszeniem koncentracji oraz pamięci.

Zgłaszanymi przez osoby dorosłe powikłaniami po COVID-19 są również bóle mięśni, stawów, wypadanie włosów, nawracająca gorączka oraz zmiany skórne. Nierzadko obserwuje się zaburzenia lękowe i depresję.

Zespół pocovidowy u dorosłych – diagnostyka

W przypadku złego samopoczucia po chorobie COVID-19 należy udać się do lekarza. Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem specjalista może skierować go na różnego rodzaju badania diagnostyczne mające na celu wykluczenie lub potwierdzenie groźnych powikłań, takich jak np. zakrzepica, uszkodzenie mięśnia sercowego, ciężka choroba płuc. Pomagają one również ocenić lekarzowi wpływ SARS-CoV-2 na układ nerwowy pacjenta. Lekarz może zlecić między innymi badania:

• EKG (elektrokardiografia – badanie czynności elektrycznej serca), EEG (elektroencefalografia – badanie czynności elektrycznej mózgu), RTG lub tomografia komputerowa klatki piersiowej,
• czynnościowe układu oddechowego (np. spirometria),
• laboratoryjne (e-Pakiet po przejściu infekcji SARS-CoV-2).

Zespół pocovidowy u dorosłych – leczenie

W zależności od rodzaju dolegliwości, z którymi zmaga się pacjent po przebytej chorobie COVID-19, lekarz podejmuje decyzję o rozpoczęciu adekwatnego leczenia. Specjalista może zlecić odpowiednio dobraną farmakoterapię. W przypadku powikłań ze strony układu oddechowego bardzo istotne są ćwiczenia oddechowe oraz nauka technik kontroli oddychania. Często zaleca się tlenoterapię oraz kinezyterapię (leczenie za pomocą ruchu). Niekiedy konieczna jest wizyta u psychologa lub psychiatry. W leczeniu zespołu pocovidowego u dorosłych wskazany jest odpoczynek, dbanie o odpowiednią ilość snu oraz zdrowe żywienie.

Bibliografia:

1. Kompleksowa opieka nad chorym z zespołem Post-COVID-19 (PC19), pod red. Jerzego Jarosiewicza i Mariusza Gąsiora, i-Medica Sp. z o.o., Warszawa 2021, ISBN 978-83-959922-1-6.
2. Serwis Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia, PIMS – zespół pocovidowy u dzieci, online: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/pims-zespol-pocovidowy-u-dzieci, dostęp: 15.04.2023.
3. Okarska-Napierała Magdalena (i in.), Postępowanie z dzieckiem z wieloukładowym zespołem zapalnym powiązanym z COVID-19, Przegląd Pediatryczny 2020/Vol.49/No.4/1-9.