Złe samopoczucie, nudności i osłabienie - jakie mogą być przyczyny i jak sobie pomóc

Złe samopoczucie, osłabienie i nudności raz na jakiś czas mogą przytrafić się każdemu z nas. Mogą mieć one wiele różnych przyczyn – od krótkotrwałych dolegliwości poprzez infekcje aż do poważnych chorób przewlekłych. Jakie mogą być przyczyny przewlekłego osłabienia?

Nudności i osłabienie – przyczyny w układzie pokarmowym

Nudności (mdłości) to subiektywne nieprzyjemne uczucie potrzeby zwymiotowania. Do wymiotów nie zawsze dochodzi, ale już same odczuwanie mdłości powoduje złe samopoczucie. Utrzymujące się nudności i wymioty prowadzą do osłabienia organizmu, co zaburza codzienne funkcjonowanie.

Najczęstsze przyczyny mdłości są bezpośrednio związane z układem pokarmowym.

Ostry charakter nudności, zwykle połączonych z wymiotami, może świadczyć o:

• zatruciu pokarmowym (alkohol, metale ciężkie, leki),
• infekcji żołądkowo-jelitowej (bakterie, wirusy, pierwotniaki),
• ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego, pęcherzyka żółciowego, trzustki, wątroby lub otrzewnej.

Przewlekle utrzymujące się osłabienie i nudności mogą wynikać z takich schorzeń jak:

• przewlekłe zapalenie trzustki lub wątroby,
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• nietolerancje i alergie pokarmowe,
• zaburzenia wchłaniania i inne choroby czynnościowe jelit.

Przyczyny nudności spoza układu pokarmowego

Warto wiedzieć, że dyskomfort w żołądku i mdłości mogą wskazywać również na problemy nie związane wcale z układem pokarmowym. Mogą dotyczyć różnych chorób i różnych układów.

Przyczyny nudności pochodzące z układu nerwowego:

• migrenowe bóle głowy,
• guzy w ośrodkowym układzie nerwowym,
• zaburzenia krążenia w naczyniach mózgowych,
• zapalenie opon mózgowych,
• choroby błędnika (np. choroba lokomocyjna, choroba Meniere’a),
• choroby psychiczne (depresja, zaburzenia odżywiania).

Nudności są objawem silnych zaburzeń pracy niektórych narządów. Towarzyszą:

• zawałowi serca,
• mocznicy (zaawansowanej niewydolność nerek),
• odmiedniczkowemu zapaleniu nerek,
• kamicy moczowej.

Nieuregulowane zaburzenia metaboliczne i hormonalne, które mogą objawiać się mdłościami to:

• kwasica w przebiegu cukrzycy,
• przełom tarczycowy,
• przełom nadnerczowy,
• zaburzenia pracy przytarczyc.

Nudności są częstym skutkiem ubocznym zażywania niektórych leków i terapii, zwłaszcza takich jak:

• leki cytostatyczne i immunosupresyjne stosowane w chorobach nowotworowych,
• leki kardiologiczne i diuretyki,
• niektóre leki hormonalne i antybiotyki.

Złe samopoczucie i osłabienie organizmu – przyczyny

Nudności zazwyczaj prowadzą do osłabienia organizmu, jednak częściej zdarza się złe samopoczucie i osłabienie bez dodatkowych objawów, nie poprzedzone szczególnie dużym wysiłkiem fizycznym. Takie osłabienie trwające przez dłuższy czas powinno wzbudzić nasz niepokój, ponieważ może świadczyć o rozwijającej się chorobie.

Najczęstsze przyczyny osłabienia organizmu:

• infekcje ogólnoustrojowe – zarówno te częstsze (jak przeziębienie i grypa czy covid-19), jak i poważniejsze choroby wirusowe (mononukleoza, świnka, AIDS) oraz bakteryjne, a także zakażenia pasożytnicze,
• nietolerancje pokarmowe, zaburzenia wchłaniania, niedożywienie wynikające z chorób zapalnych układu pokarmowego (często o charakterze autoimmunologicznym) – zaburzenia te mają charakter przewlekły, często bez innych wyraźnych objawów ze strony układu pokarmowego,
• niedoczynność tarczycy – hormony tarczycy regulują metabolizm; zaburzenia pracy tego narządu wpływają na cały organizm,
• anemia – najczęstsze przyczyny niedokrwistości to niedobór żelaza oraz witaminy B12,
• niewydolność serca i układu krążenia,
• niewydolność nerek,
• nowotwory,
• choroby mięśni i stawów,
• cukrzyca,
• depresja.

Nudności i osłabienie organizmu a styl życia

Bardzo często nudności i osłabienie nie są oznaką choroby, a jedynie reakcją organizmu na szkodliwy dla niego styl życia. Jakie nawyki i sytuacje mogą powodować złe samopoczucie?

• Nieodpowiednia dieta – restrykcyjne głodówki nie dostarczające organizmowi wymaganej ilości energii; nieregularne spożywanie posiłków i przejadanie się; braki witamin i mikroelementów,
• Brak aktywności fizycznej – dla dobrego samopoczucia wskazany jest umiarkowany wysiłek fizyczny, szczególnie na świeżym powietrzu,
• Przewlekły stres – długo utrzymujące się sytuacje stresowe w pracy lub w rodzinie wpływają negatywnie na układ nerwowy, powodując niekiedy objawy somatyczne ze strony układu pokarmowego, takie jak nudności czy biegunki,
• Nieodpowiednia ilość snu – sen jest niezbędny do regeneracji organizmu, zarówno fizycznej, jak i umysłowej; zbyt mała ilość lub nieodpowiednia jakość snu powoduje, że organizm jest osłabiony i bardziej podatny na stres.

Ważne jest, by dbać o dobre samopoczucie zachowując dobre nawyki, ponieważ kumulacja szkodliwych czynników środowiskowych może prowadzić do rozwoju chorób psychicznych, takich jak depresja czy zespół przewlekłego zmęczenia. Chorobom tym towarzyszą objawy somatyczne, ale na tym etapie wymagane jest leczenie farmaceutyczne połączone z psychoterapią.

Jak sobie pomóc z osłabieniem organizmu?

Niezależnie od przyczyny osłabienia, należy zapewnić organizmowi właściwą ilość snu, odpoczynku i ruchu na świeżym powietrzu. Warto też przynajmniej na jakiś czas wyeliminować czynniki stresujące. Zbilansowana lekkostrawna dieta i odpowiednie nawadnianie będą korzystne w przypadku osłabienia i nudności. Najważniejsze jednak jest znalezienie przyczyny dolegliwości, ponieważ może to być zarówno niedobór, który łatwo uzupełnić, proste w leczeniu niegroźne schorzenie, ale też poważna przewlekła choroba, a nawet nowotwór.

Przewlekłe osłabienie – kiedy do lekarza?

Czy nudności i osłabienie wymagają konsultacji lekarskiej? Jeśli utrzymują się długotrwale mimo zapewnienia właściwej diety i regeneracji oraz eliminacji szkodliwych bodźców, warto udać się do lekarza rodzinnego, który poszuka przyczyn dolegliwości.

Ważne, by obserwować swój organizm i zwracać uwagę na okoliczności, kiedy dolegliwości się nasilają lub czy pojawiają się dodatkowe objawy. Często wystarczą podstawowe badanie krwi i dokładny wywiad z pacjentem, aby poznać przyczynę problemów i wdrożyć leczenie lub dalszą diagnostykę.

Kobiety przed wizytą lekarską powinny rozważyć wykonanie testu ciążowego, ponieważ osłabienie organizmu i nudności to charakterystyczne objawy pierwszego trymestru ciąży.

Autor: Mgr Marta Filipowska

Bibliografia:

1. Araszkiewicz A. Wyniszczający zespół przewlekłego zmęczenia. Psychiatria po dyplomie 2014/05 https://podyplomie.pl/psychiatria/17201,wyniszczajacy-zespol-przewleklego-zmeczenia
2. Interna Szczeklika, Szczeklik A, Gajewski P. Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.
3. https://portal.abczdrowie.pl/oslabienie-organizmu-infekcje-nowotwory-neurologia-inne