Co powoduje zwłóknienie wątroby? Objawy i leczenie choroby

Wątroba to jeden z najważniejszych narządów w organizmie człowieka, pełniący kluczowe funkcje niezbędne do utrzymania zdrowia. Zlokalizowana w prawym górnym kwadrancie jamy brzusznej, działa jako główny filtr krwi, usuwając toksyny i metabolizując substancje chemiczne. Wątroba uczestniczy również w produkcji żółci, niezbędnej do trawienia tłuszczów, magazynowaniu witamin i glikogenu oraz syntezie białek osocza, takich jak albumina czy czynniki krzepnięcia.

Zdrowa wątroba jest elastyczna i dobrze ukrwiona, co umożliwia jej efektywne funkcjonowanie nawet w trudnych warunkach. Wątroba ma wyjątkową zdolność regeneracji, co oznacza, że jest w stanie odbudowywać swoje uszkodzone komórki, a nawet odtworzyć brakującą część narządu. Jest to możliwe dzięki hepatocytom, czyli komórkom wątroby, które mogą dzielić się i zastępować te uszkodzone lub utracone. Jednak długotrwały proces chorobowy toczący się w wątrobie może prowadzić do jej uszkodzenia i bliznowacenia zwanego włóknieniem.

Zwłóknienie wątroby – możliwe przyczyny

Zwłóknienie wątroby jest to odpowiedź organizmu na przewlekłe uszkodzenie wątroby wywołane np. infekcjami wirusowymi, toksynami czy stanami zapalnymi. Mechanizm tego procesu opiera się na aktywacji komórek gwiaździstych wątroby, które zaczynają produkować kolagen i inne białka macierzy pozakomórkowej. Z czasem, nadmierna ilość tej tkanki utrudnia prawidłowy przepływ krwi przez wątrobę oraz ogranicza jej zdolności regeneracyjne. Jeśli zwłóknienie nie zostanie zatrzymane, przeważnie prowadzi do marskości wątroby – stanu nieodwracalnego i zagrażającego życiu.

Do najczęstszych przyczyn zwłóknienia wątroby zalicza się:

• przewlekłe choroby wątroby; wirusowe zapalenie wątroby typu B i C prowadzi do długotrwałego stanu zapalnego,
• nadużywanie alkoholu; powoduje alkoholowe uszkodzenie wątroby, w tym martwicę komórek,
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby; wynika z otyłości, cukrzycy i zespołu metabolicznego, prowadząc do przewlekłego stanu zapalnego,
• choroby autoimmunologiczne; jak pierwotne zapalenie dróg żółciowych czy autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
• czynniki genetyczne i metaboliczne; hemochromatoza (nadmiar żelaza), choroba Wilsona (nadmiar miedzi) czy wrodzone defekty enzymatyczne,
• toksyny i leki; długotrwałe stosowanie metotreksatu, amiodaronu czy innych hepatotoksycznych substancji.

Rzadkie przyczyny obejmują pasożytnicze infekcje, np. schistosomatozę oraz układowe choroby przewlekłe, jak sarkoidoza, które mogą powodować wtórne uszkodzenia wątroby.

Zwłóknienie – wątroby objawy

Zwłóknienie wątroby często rozwija się w sposób bezobjawowy przez wiele lat, zwłaszcza we wczesnych stadiach, co sprawia, że choroba może pozostać nierozpoznana przez długi czas. Objawy pojawiają się zazwyczaj dopiero wtedy, gdy zwłóknienie jest zaawansowane i prowadzi do poważnych dysfunkcji wątroby lub jej powikłań.

Wczesne objawy (często niespecyficzne):

• utrzymujące się zmęczenie i osłabienie organizmu, wynikające z zaburzeń metabolizmu,
• niewielki dyskomfort lub ból w prawym nadbrzuszu, związany z powiększeniem wątroby (hepatomegalia),
• niewyjaśniona utrata apetytu lub wagi.

Objawy zaawansowanego zwłóknienia wątroby:

• żółtaczka – zażółcenie skóry i białek oczu z powodu nagromadzenia bilirubiny w organizmie,
• świąd skóry – wywołany przez gromadzenie się kwasów żółciowych w skórze,
• obrzęki – szczególnie kończyn dolnych, wynikające z hipoalbuminemii (niskiego poziomu albumin – białek produkowanych przez wątrobę),
• wodobrzusze – nagromadzenie płynu w jamie brzusznej, będące konsekwencją nadciśnienia wrotnego,
• powiększenie śledziony (splenomegalia) – wynik nadciśnienia wrotnego,
• łatwe siniaczenie się i krwawienia – spowodowane zaburzeniami produkcji czynników krzepnięcia przez wątrobę.

Powikłania i ich objawy:

• nadciśnienie wrotne – może prowadzić do żylaków przełyku i żołądka, które mogą krwawić,
• encefalopatia wątrobowa – zaburzenia neurologiczne, takie jak splątanie, senność czy drżenie rąk, związane z nagromadzeniem toksyn w organizmie,
• niewydolność wątroby – w skrajnych przypadkach może prowadzić do śpiączki wątrobowej i zagrożenia życia.

Zwłóknienie wątroby – diagnostyka

Diagnostyka zwłóknienia wątroby stanowi wyzwanie, szczególnie na wczesnym etapie choroby, gdy objawy są niespecyficzne lub całkowicie nieobecne. Współczesna medycyna oferuje jednak różnorodne metody umożliwiające ocenę stopnia jej uszkodzenia, zarówno nieinwazyjne, jak i bardziej zaawansowane procedury.

1.  Badania laboratoryjne:

• próby wątrobowe – ocena poziomu enzymów wątrobowych (ALT, AST), bilirubiny oraz enzymów związanych z nabłonkiem dróg żółciowych: ALP (fosfatazy zasadowej) i GGTP (gamma-glutamylotranspeptydazy),
• markery włóknienia – to specjalistyczne badania, takie jak FibroTest czy FibroMax mierzące stężenie substancji związanych z procesem włóknienia, stanowiące nieinwazyjną alternatywę dla biopsji wątroby.

FibroTest (ocena 6 markerów) oraz Fibromax (ocena 10 markerów) oceniają poziom kilku markerów biochemicznych we krwi, takich jak: alfa-2-makroglobulina, haptoglobina, bilirubina całkowita, gamma-glutamylotransferaza (GGTP), apolipoproteina A1.Wyniki tych parametrów są przetwarzane przez algorytm, który uwzględnia również wiek, płeć i masę ciała pacjenta. FibroTest pozwala określić stopień zwłóknienia wątroby (od F0 do F4 w skali METAVIR) i jest szczególnie przydatny w diagnostyce przewlekłych chorób wątroby, takich jak WZW typu B i C czy niealkoholowego stłuszczenia wątroby.

2.  Badania obrazowe:

• ultrasonografia (USG) – to podstawowe badanie oceniające strukturę wątroby,
• elastografia wątroby – to nowoczesna, nieinwazyjna diagnostyka. Metoda wykorzystująca USG (np. FibroScan) lub rezonans magnetyczny (MRI) do pomiaru elastyczności wątroby, pozwala określić stopień zwłóknienia,
• rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa – szczegółowe badania obrazowe stosowane w przypadku podejrzenia powikłań lub zaawansowanej choroby.

3. Biopsja wątroby

Jest „złotym standardem” w diagnostyce zwłóknienia, pozwalającym na ocenę stopnia włóknienia oraz stanu zapalnego na podstawie pobranego fragmentu tkanki wątroby. Ze względu na inwazyjność, biopsja jest obecnie coraz rzadziej stosowana, zastępowana przez metody nieinwazyjne.

Zwłóknienie wątroby – leczenie

Choć zwłóknienie wątroby jest procesem postępującym, istnieje wiele metod, które mogą pomóc w spowolnieniu tego procesu, a w niektórych przypadkach nawet w jego odwróceniu, zwłaszcza gdy jest wykryte we wczesnym stadium. Leczenie ma na celu przede wszystkim zahamowanie dalszego uszkodzenia wątroby, poprawę jej funkcji oraz zapobieganie powikłaniom, takim jak marskość czy niewydolność wątroby. W pierwszej kolejności istotne jest ustalenie przyczyny zwłóknienia i jej leczenie:

• wirusowe zapalenie wątroby (WZW) – leczenie polega na zastosowaniu leków przeciwwirusowych. W przypadku WZW typu B i C dostępne są nowoczesne terapie, takie jak leki oparte na interferonach lub inhibitory proteazy dla HCV, które mogą skutecznie zahamować replikację wirusa i zredukować stan zapalny,
• alkoholowe uszkodzenie wątroby – podstawą leczenia jest całkowite zaprzestanie spożywania alkoholu, wspomaga się to leczeniem objawowym i w razie potrzeby, wsparciem psychologicznym lub leczeniem uzależnienia,
• niealkoholowego stłuszczenia wątroby – leczenie polega na modyfikacji stylu życia, w tym redukcji masy ciała, leczeniu cukrzycy i obniżeniu poziomu cholesterolu,
• choroby autoimmunologiczne – przypadku autoimmunologicznego zapalenia wątroby stosuje się leki immunosupresyjne, takie jak kortykosteroidy,
• choroby metaboliczne – leczenie przyczynowe polega na terapii ukierunkowanej na konkretne schorzenie, np. stosowanie chelatorów żelaza w hemochromatozie lub miedzi w chorobie Wilsona.

Rozpoznanie objawów zwłóknienia wątroby na wczesnym etapie jest trudne, dlatego kluczowe znaczenie mają regularne badania profilaktyczne u osób z grup ryzyka, takich jak osoby z przewlekłymi chorobami wątroby, cukrzycą czy zespołem metabolicznym.

Stłuszczenie a zwłóknienie wątroby

Stłuszczenie, a zwłóknienie wątroby to dwa osobne stany, które mogą być ze sobą połączone. W tabeli zostały przedstawione różnice między stłuszczeniem wątroby a zwłóknieniem wątroby.

Pytania i odpowiedzi

1. Czy zwłóknienie i marskość wątroby są ze sobą powiązane?

Tak, zwłóknienie i marskość wątroby są ze sobą powiązane. Zwłóknienie wątroby to proces postępujący, w którym zdrowa tkanka wątroby zostaje zastąpiona przez tkankę bliznowatą, co w dłuższym procesie prowadzi do marskości. Marskość wątroby to najbardziej zaawansowany etap zwłóknienia, w którym wątroba traci swoje funkcje i staje się niewydolna.

2. Jakie są stopnie zwłóknienia wątroby?

Stopnie zwłóknienia wątroby są oceniane w skali METAVIR, która jest najczęściej używaną klasyfikacją w diagnostyce i ocenie zaawansowania zwłóknienia. Skala ta opisuje stopień włóknienia wątroby w pięciu etapach, od F0 (brak zwłóknienia) do F4 (marskość wątroby).

3. Czy zwłóknienie wątroby jest groźne dla życia?

Tak, zwłóknienie wątroby jest groźne dla życia, szczególnie gdy nie jest leczone i postępuje do zaawansowanego stadium. W miarę jak wątroba traci swoje funkcje, konsekwencją jest marskość, niewydolność wątroby i nadciśnienie wrotne. W przypadku zaawansowanego zwłóknienia, nieleczone i niezdiagnozowane, może doprowadzić do śmierci.