Glutation – właściwości, skutki uboczne

Suplementacja glutationu w ostatnich latach znacząco zyskała na popularności, szczególnie w kontekście wspomagania terapii chorób przewlekłych oraz ochrony przed stresem oksydacyjnym. Pacjenci suplementujący ten związek mogą spodziewać się licznych korzyści zdrowotnych, w tym między innymi poprawy kondycji układu odpornościowego, rezultatów przeciwstarzeniowych czy korzystnego wpływu na funkcjonowanie wątroby. Przyswajalność, a tym samym skuteczność glutationu różni się znacząco w zależności od czynników zewnętrznych, a także formy jego podania. Jednak pomimo wielu zadowalających efektów zdrowotnych, ze względu na brak wystarczających badań naukowych, jego przyjmowanie w postaci suplementu wymaga szczególnej ostrożności. Czym jest glutation?
W jakich stanach chorobowych może pomóc? Czy istnieją przeciwwskazania do jego stosowania?

Glutation – co to jest?

Glutation (γ-glutamylocysteinyloglicyna) to niskocząsteczkowy tripeptyd, składający się
z trzech endogennych aminokwasów: kwasu γ-glutaminowego, cysteiny oraz glicyny. Efektywność działania tego związku wynika głównie z obecności grupy tiolowej
(-SH), należącej do reszty cysteinowej, wchodzącej w skład cząsteczki glutationu. To właśnie ona decyduje o najważniejszych prozdrowotnych właściwościach tego związku.

Glutation spełnia trzy najważniejsze funkcje w organizmie człowieka:

1. Stanowi naturalny przeciwutleniacz, który wraz z witaminą C tworzy podstawowy mechanizm antyoksydacyjny organizmu;

• Posiada działanie detoksykacyjne;

• Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego.

Glutation pozostaje w procesie ciągłych przemian metabolicznych, co oznacza, że w warunkach fizjologicznych jest on nieustannie syntezowany i jednocześnie degradowany przez komórki organizmu. Związek ten występuje w formie zredukowanej (GSH) lub utlenionej (GSSG), które razem stanowią glutation całkowity. Zredukowana postać glutationu (GSH) pełni rolę aktywnego oksydanta, będącego jednym z najważniejszych przeciwutleniaczy, uczestniczących w ochronie przed stresem oksydacyjnym. Dzięki swojej budowie chemicznej posiada on możliwość interakcji z reaktywnymi formami tlenu, chroniąc w ten sposób białka przed nieodwracalną inaktywacją.  Dodatkowo usprawnia proces usuwania toksycznych związków chemicznych oraz metali ciężkich, a także pełni wiele innych istotnych funkcji przyczyniających się do zachowania naturalnej homeostazy ustroju. Postać utleniona glutationu (GSSG) stanowi z kolei nieaktywną formę oksydantu, powstającą podczas utlenienia GSH
w procesie neutralizacji wolnych rodników. Miarą stresu oksydacyjnego jest stosunek stężeń formy aktywnej do formy nieaktywnej glutationu.

Przeczytaj również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/rola-witaminy-b12-w-organizmie-co-warto-o-niej-wiedziec/

Glutation – gdzie występuje?

Glutation występuje powszechnie we wszystkich komórkach organizmów żywych,
a jego najwyższe stężenie zlokalizowane jest w cytoplazmie, mitochondriach oraz jądrze komórkowym. Głównym miejscem syntezy glutationu w ciele człowieka jest wątroba, ponieważ narząd ten odgrywa kluczową rolę w procesie detoksykacji toksyn i innych szkodliwych substancji chemicznych. Glutation pochodzenia wątrobowego wykorzystywany jest zarówno na poziomie komórkowym, jak i transportowany wraz z krwią do innych tkanek wymagających dużego zapotrzebowania na ochronę przed stresem oksydacyjnym (np. mózg, nerki, płuca, mięśnie, erytrocyty, oczy). W warunkach fizjologicznych, efektywność produkcji glutationu zależy od dostępności aminokwasów, niezbędnych do jego syntezy. Cysteina, kwas glutaminowy oraz glicyna, mogą być samodzielnie syntezowane przez organizm na poziomie komórkowym. Wskazane jest jednak, aby te aminokwasy były dostarczane dodatkowo wraz ze spożywanym pokarmem. W związku z tym, czynnikiem istotnie wpływającym na odpowiednie stężenie glutationu w komórkach organizmu jest zrównoważona dieta.

Glutation obecny jest w wielu produktach spożywczych, a jego zawartość w dużej mierze zależna jest od sposobu przygotowywania i konserwowania żywności. Największą koncentracją tego związku charakteryzują się warzywa, owoce oraz świeżo ugotowane mięsa. Warto jednak zaznaczyć, że choć wiele produktów spożywczych zawiera glutation, jego biodostępność może być ograniczona. Stopień wchłaniania związku przez organizm jest zwykle niewielki, dlatego zaleca się spożywanie produktów zawierających głównie metioninę oraz cysteinę, będących prekursorami do wewnątrzkomórkowej syntezy glutationu. Ich występowanie w produktach spożywczych jest powszechniejsze, zdecydowanie bardziej dostępne i przynosi zadowalające korzyści.

Wśród poszczególnych grup produktów spożywczych bogatych w glutation lub związki wspierające jego syntezę wymienia się m.in.:

1. Produkty bogate w glutation: awokado, szparagi, szpinak, warzywa krzyżowe (np. brokuły, kalafior, brukselka, rukola);

• Produkty bogate w aminokwas cysteinę: białko serwatkowe, drób, jaja, jogurty;

• Produkty bogate w aminokwas metioninę: wołowina, wieprzowina, ryby i owoce morza, jaja, nabiał, rośliny strączkowe, orzechy;

• Produkty bogate w siarkę: czosnek, cebula, szczypiorek, warzywa krzyżowe;

• Produkty bogate w witaminę C: cytrusy, truskawki, kiwi, papryka;

• Produkty bogate w selen: orzechy brazylijskie, ryby, drób, jajka;

• Produkty bogate w kwasy omega-3: łosoś, makrela, sardynki, nasiona lnu, orzechy włoskie;

• Zioła i przyprawy: kurkuma, kardamon, cynamon, ostropest plamisty, zielona herbata;

Włączenie do diety pokarmów wspierających produkcję glutationu pozwala wzmocnić naturalną zdolność organizmu do regeneracji i walki ze stresem oksydacyjnym. Dla lepszego efektu, zaleca się unikanie spożywania alkoholu i wysoko przetworzonego jedzenia, zawierającego duże ilości rafinowanego cukru.

Alternatywnymi źródłami glutationu są dostępne w sprzedaży suplementy diety zawierające oczyszczoną postać tego związku, jednak ich wchłanianie podczas terapii doustnej jest istotnie ograniczone. Po ich spożyciu, zawarty w nich glutation zostaje natychmiast rozłożony w jelicie cienkim do pojedynczych aminokwasów przy udziale specyficznych enzymów trawiennych. Glutation liposomalny to forma suplementu, w której cząsteczki glutationu otoczone są cienką warstwą lipidową (liposomem). Taki sposób opracowania preparatu ma na celu poprawę biodostępności oraz ochronę przed degradacją glutationu
w przewodzie pokarmowym. Dzięki liposomom, wchłanianie tego związku jest efektywniejsze, w porównaniu do tradycyjnych postaci suplementów. Jednak jego skuteczność nie została nadal całkowicie udowodniona. Glutation jest również podawany pacjentom bezpośrednio do krwioobiegu lub wziewnie pod postacią roztworu do inhalacji. Decyzja o wyborze odpowiedniej formy powinna być skonsultowana z lekarzem i podyktowana indywidualnymi potrzebami pacjenta, jego preferencjami oraz celami zdrowotnymi. W związku z ograniczoną biodostępnością przyjmowanego doustnie glutationu zaleca się jednak stosowanie substancji, takich jak N-acetylocysteina (NAC) lub kwas a-liponowy (ALA), które znacząco wspierają naturalną produkcję glutationu w komórkach organizmu.

Glutation – właściwości

Właściwości glutationu czynią go niezbędnym dla utrzymania prawidłowego funkcjonowania komórek. Jego obecność jest konieczna w wielu procesach biologicznych,
a zrównoważony poziom korzystanie wpływa na zdrowie oraz odporność organizmu. Poniżej przedstawiono najważniejsze funkcje, jakie glutation pełni w procesach biochemicznych.

1. Funkcja przeciwutleniająca:

• Neutralizacja wolnych rodników tlenowych – glutation jest jednym
  z najważniejszych przeciwutleniaczy, chroniących komórki przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki. Działa poprzez neutralizację reaktywnych form tlenu oraz azotu, które mogą wywoływać stres oksydacyjny, a tym samym doprowadzać do rozwoju chorób przewlekłych;

• Regeneracja innych przeciwutleniaczy – glutation działa w synergii
  z innymi przeciwutleniaczami, takimi jak: witaminy C i E. W sytuacji, kiedy zostają one utlenione podczas neutralizacji wolnych rodników, glutation umożliwia ich regenerację, przywracając im zdolność do ponownego działania.

• Funkcja detoksykacyjna:

• Detoksykacja w wątrobie – detoksykacyjna funkcja glutationu polega na neutralizacji szkodliwych substancji chemicznych oraz rakotwórczych. Bierze udział w II fazie procesu detoksykacji w wątrobie, polegającej na przyłączeniu się cząsteczki glutationu do niepożądanych substancji toksycznych.  Umożliwia to utworzenie związków mniej szkodliwych oraz rozpuszczalnych w wodzie, dzięki czemu możliwe jest ich usunięcie wraz z moczem (nerki) lub kałem (żółć);

• Ochrona przed szkodliwymi substancjami – glutation chroni komórki przed szkodliwym działaniem wielu substancji toksycznych oraz rakotwórczych. Uczestniczy w usuwaniu z organizmu leków (np. paracetamolu), pestycydów, alkoholu oraz związków chemicznych pochodzących z dymu papierosowego. Dodatkowo wiąże się
  z metalami ciężkimi, takimi jak rtęć, kadm, ołów oraz arsen.

• Regulacja układu odpornościowego:

• Wspieranie odpowiedzi immunologicznej – glutation wspomaga funkcjonowanie układu immunologicznego poprzez wpływ na aktywność limfocytów. Jego niski poziom może być przyczyną obniżonej odporności, a w konsekwencji podatności na różnego rodzaju infekcje;

• Zapobieganie chorobom autoimmunologicznym – glutation odgrywa istotną rolę
  w kontekście chorób autoimmunologicznych, w których układ odpornościowy atakuje własne komórki oraz tkanki. Jako kluczowy regulator stresu oksydacyjnego
  i odpowiedzi immunologicznej pełni wieloaspektową funkcję w ochronie przed chorobami autoimmunologicznymi. Jego odpowiedni poziom zapobiega nadmiernej aktywacji układu odpornościowego, zmniejszając jednocześnie nasilenie tych reakcji. Odgrywa istotną rolę w chorobach takich jak: reumatodialne zapalenie stawów (RZS), stwardnienie rozsiane (SM) czy toczeń rumieniowaty trzewny.

• Ochrona na poziomie komórkowym:

• Regulacja apoptozy i proliferacji komórek – glutation pełni kluczową funkcję
  w regulacji dwóch fundamentalnych procesów komórkowych: apoptozy (zaprogramowanej śmierci komórki) oraz proliferacji (rozmnażania komórek). Obydwa mechanizmy są niezwykle istotne w utrzymaniu homeostazy tkankowej, wsparciu prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu, a także prewencji chorób nowotworowych;

• Utrzymywanie funkcji mitochondrialnej – glutation chroni mitochondria (centra energetyczne komórek) przed stresem oksydacyjnym oraz uszkodzeniami, zapobiegając tym samym ich przedwczesnemu starzeniu się.

• Stabilizacja oraz naprawa DNA:

• Naprawa białek oraz ochrona DNA – glutation odgrywa kluczową rolę w ochronie materiału genetycznego komórek poprzez swoje właściwości przeciwutleniające. Zabezpiecza DNA przed uszkodzeniami, minimalizując ryzyko powstawania mutacji,
  a tym samym rozwoju nowotworów.

Glutation – na co pomaga?

Glutation posiada szerokie zastosowanie w różnych aspektach zdrowotnych. Jest kluczowym elementem wspomagającym profilaktykę oraz leczenie wielu chorób przewlekłych. Poza swoim wiodącym działaniem antyoksydacyjnym posiada szereg innych właściwości kluczowych dla zdrowia:

• Zapobiega stanom zapalnym;
• Obniża poziom cholesterolu we krwi;
• Wspomaga ochronę układu sercowo-naczyniowego;
• Posiada pozytywny wpływ na układ pokarmowy oraz oddechowy;
• Wspiera prawidłowe funkcjonowanie wątroby;
• Poprawia stan skóry, spowalniając proces starzenia i redukując przebarwienia;
• Zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób nerek;
• Wspiera leczenie chorób przewlekłych np. cukrzyca typu II, miażdżyca czy nowotwory;
• Wspiera zdrowie neurologiczne;
• Chroni przed chorobami neurodegeneracyjnymi np. chorobami Alzheimera czy Parkinsona;
• Łagodzi objawy zaburzeń o podłożu psychicznym;
• Poprawia funkcje poznawcze;
• Wspiera leczenie chorób autoimmunologicznych;
• Zwiększa przyswajalność makro i mikroelementów;
• Wspiera regenerację mięśni po intensywnym wysiłku fizycznym.

Wraz z wiekiem stężenie glutationu ulega naturalnemu spadkowi, co wywiera znaczący wpływ na zdrowie i ogólne samopoczucie. Dodatkowo nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, bezsenność oraz silny stres wywołują zaburzenia w systemie antyoksydacyjnym, powodując obniżenie stężenia glutationu w osoczu. Niedobór glutationu występuje również w przebiegu wielu poważnych stanów chorobowych, wpływając na ich przebieg i nasilenie objawów. Obniżony poziom glutationu zredukowanego (GSH) we krwi koreluje m.in.: z chorobą Parkinsona, zaburzeniami pracy wątroby, astmą, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), niewydolnością nerek, a także HIV.

Glutation – przeciwwskazania

Niezależnie od korzystnego wpływu glutationu na stan zdrowia, istnieją pewne sytuacje,
w których jego stosowanie jest niewskazane lub może wymagać szczególnej ostrożności. Rozpoczęcie suplementacji glutationem zawsze warto skonsultować z lekarzem, zwłaszcza
w przypadku występowania przewlekłych schorzeń lub przyjmowania innych leków. Ze względu na brak dostępnych danych naukowych nie jest zalecane przyjmowanie glutationu przez kobiety w ciąży lub karmiące piersią.

Do głównych przeciwskazań suplementacji glutationem należą:

• Występowanie nadwrażliwości lub alergii na którykolwiek składnik leku;
• Astma;
• Ciąża i karmienie piersią;
• Przeszczepy narządów;
• Zaburzenia funkcjonowania wątroby;
• Problemy z nerkami;
• Choroby nowotworowe w zaawansowanym stadium;
• Przyjmowanie leków immunosupresyjnych;
• Stosowanie innych leków wchodzących w interakcję z glutationem.

Glutation – skutki uboczne

Suplementacja glutationem może nieść ze sobą nieoczekiwane skutki uboczne, zwłaszcza podczas jego stosowania w wysokich dawkach lub interakcjach z innymi przyjmowanymi lekami. Optymalna ilość spożywanego suplementu powinna różnić się w zależności od stanu zdrowia, uwarunkowań osobniczych i spełniać warunki dotyczące bezpiecznego stosowania. Przyjmowanie zbyt wysokich dawek lub nieprzestrzeganie zaleceń może skutkować wystąpieniem efektów ubocznych, których przykłady wymieniono poniżej:

• Problemy żołądkowo-jelitowe (nudności, wzdęcia, biegunka);

• Problemy oddechowe (skurcz oskrzeli u osób z astmą, duszność, świszczący oddech, kaszel);

• Wpływ na ogólne samopoczucie (uczucie zmęczenia, osłabienia, ból i zawroty głowy);

• Reakcje alergiczne (wysypka, świąd, opuchnięcie gardła lub języka);

• Obniżenie poziomu cynku w organizmie (opóźnione gojenie się ran, wypadanie
  i łamliwość włosów);

• Interakcje z lekami (podrażnienie żołądka, zmniejszenie skuteczności leków, wahania poziomu glukozy we krwi)

Pomimo, że glutation jest naturalnie produkowany w organizmie, nie istnieją jednoznaczne dowody naukowe potwierdzające w pełni bezpieczną i długoterminową suplementację glutationem, szczególnie w wysokich dawkach. W związku z tym, w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów należy niezwłocznie zaprzestać przyjmowania suplementu i omówić zaistniałą sytuację z lekarzem.