Podwyższona kinaza kreatynowa - o czym może świadczyć?

Kinaza kreatynowa jest jednym z parametrów, które często wykorzystywane są w ocenie pracy oraz nieprawidłowości związanych z naszymi mięśniami, w tym również z sercem. Czy podwyższona kinaza kreatynowa zawsze oznacza patologię? W jakich sytuacjach warto oznaczyć jej aktywność?

Podwyższona kinaza kreatynowa – kilka słów o niej

Kinaza kreatynowa (CK), wcześniej nazywana też kinazą fosfokreatynową jest enzymem występującym w mięśniach szkieletowych, w mięśniu sercowym i mózgu. W mniejszych ilościach pojawia się w innych narządach: żołądku, pęcherzyku żółciowym, okrężnicy, jelicie cienkim, nerkach oraz wątrobie. CK zbudowana jest z dwóch podjednostek M i B, stąd wyróżnia się trzy izomery kinazy kreatynowej: MM, MB i BB. CK- MB charakterystyczny jest dla serca (śladowe ilości w mięśniach), w CK- MM- dla mięśni szkieletowych, CK- BB- dla mózgu. U zdrowego człowieka w osoczu występuje głównie izoenzym CK-MM (95% całej aktywności CK), a tylko 5% to izoenzym CK- MB. Izoenzym CK- BB nie występuje w osoczu zdrowego człowieka. CK pełni ważną funkcję w komórkowych procesach energetycznych, stąd występuje głównie w tkankach, w których zapotrzebowanie na energię jest największe.

Podwyższona kinaza kreatynowa – przyczyny

Przyczynami podwyższonej aktywności kinazy kreatynowej mogą być:

1. Problemy z sercem: zawał, urazy, zapalenie.
2. Czynniki uszkadzające mięśnie szkieletowe: zapalenia, niedokrwienie, zaburzenia metaboliczne, dystrofie, urazy, wysiłek fizyczny, choroby nowotworowe, zastrzyki domięśniowe, drgawki i drżenia mięśni,
3. Choroby ośrodkowego układu nerwowego:
4. Padaczka,
5. Zapalenia,
6. Udar mózgu,
7. Wylew, zator,
8. Nowotwory,
9. Zatrucia- tlenkiem węgla, strychniną, muchomorem sromotnikowym,
10. Inne: wstrząs, zatorowość płucna, niedoczynność tarczycy, po leczeniu radioterapią, ciąża, choroby nerek, celiakia, nowotwory złośliwe.
11. Leki: statyny, fibraty, B- blokery, leki przeciwwirusowe, neuroleptyki i in.
12. Fizjologiczne: czarna rasa (2x wyższe poziomy niż u osób rasy kaukaskiej), płeć (męska ze względu na zwiększoną masę mięśniową), wiek (wyższa wartość u młodych), aktywność fizyczna (podwyższona u sportowców).

W przypadku uszkodzeń mięśni wzrost aktywności kinazy keratynowej może być nawet 10- krotny w stosunku do normy. Podwyższona kinaza kreatynowa na skutek treningu zależy od jego intensywności, rodzaju wykonywanych ćwiczeń (relaksacyjne czy wyczynowe), a także stanu wytrenowania organizmu. U osób regularnie podejmujących aktywność fizyczną poziom kinazy kreatynowej we krwi może być stale podwyższony, ale istnieje część sportowców, u których wartość jej pozostaje w normie. Obserwuje się zależność, w której aktywność enzymu we krwi, nawet po intensywnym wysiłku, ma tendencję do powrotu do normy w ciągu 7 dni. 

Podwyższona kinaza kreatynowa w zaburzeniach pracy mięśnia sercowego

Kinaza kreatynowa uwalniana jest z komórek mięśnia sercowego w przypadku jego uszkodzenia. Właściwość tę wykorzystuje się u pacjentów z podejrzeniem zawału serca. Aktywność CK- MB podwyższa się już między 4 i 6 godziną od wystąpienia bólu zawałowego. Oznaczenie CK-MB ma duże znaczenie, jeśli chodzi o wstępną diagnostykę, ze względu na swoistość w stosunku do tkanki mięśniowej. Największy wzrost obserwuje się po 12- 24h od zawału serca, a powrót do normy po 72 h. W diagnostyce zawału stosuje się również wskaźnik CK- MB mass polegający na ocenie stężenia izoenzymu we krwi pacjenta. Jest to badanie zalecane alternatywnie do oznaczenia troponin, gdy takie są niedostępne.

Podwyższona kinaza kreatynowa – objawy

Objawy podwyższonej aktywności CK związane są ze schorzeniem powodującym jej wzrost. Jeżeli mamy do czynienia z zawałem serca możemy spodziewać się u pacjenta bólu w klatce piersiowej, często promieniującego do barku i żuchwy, pojawia się również ucisk w klatce oraz problemy z oddychaniem. W chorobach mięśni objawy zależą przede wszystkim od stopnia uszkodzenia mięśni szkieletowych. Wymienia się wśród nich: drżenia, bolesność, zmniejszenie siły mięśni, trudności z poruszaniem, oddychaniem, a także procesami myślowymi. W przypadku zapalenia czy urazu mięśni możemy mieć do czynienia z obrzękiem, zasinieniem i twardością mięśni. Również zdolności regeneracyjne mięśni zmniejszają w miarę powstawania kolejnych uszkodzeń. Uszkodzenie komórek nerwowych może objawiać się jako: bóle głowy, gorączka, nudności, wymioty, zaburzenia świadomości do śpiączki włącznie, spowolnienie ruchowe, zmęczenie, niewyraźna mowa, sztywność karku, zaburzenia widzenia, mowy, porażenia mięśni, padaczka i in.

Podwyższona kinaza kreatynowa – leczenie

Leczenie podwyższonej aktywności kinazy opiera się na wyeliminowaniu podstawowej przyczyny tego wzrostu. W chorobach infekcyjnych stosuje się leki w zależności od etiologii: antybiotyki na infekcje bakteryjne, leki przeciwwirusowe (zakażenia wirusowe), przeciwpasożytnicze (pasożyty), przeciwgrzybicze (grzyby). W chorobach serca stosuje się farmakoterapię, w zależności od schorzenia (leki przeciwzapalne, statyny, przeciwzakrzepowe, inhibitory konwertazy angiotensyny, B- blokery, leki antyarytmiczne. Czasami uszkodzenia serca wymagają interwencji chirurgicznej np. w przypadku zawału serca czy zdiagnozowanej choroby wieńcowy- założenie bypassów, angioplastyka tętnic wieńcowych, wymiana zastawek. Problemy z mięśniami również wymagają wdrożenia leczenia w zależności od zdiagnozowanej przyczyny.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/badania-serca-jak-wygladaja-i-jakie-sa-ich-rodzaje/

W przypadku wrodzonych problemów jak dystrofie mięśniowe konieczna jest rehabilitacja oraz leczenie pod okiem specjalisty. Zapalenia mięśniowe leczy się podaniem kortykosteroidów. Stany uszkodzenia mięśni spowodowane nadmiernym wysiłkiem fizycznym wymagają odpoczynku i powstrzymania się od treningu oraz leczenia łagodzącego objawy bólowe (maści, żele, kremy). Urazy mięśni wymagają zaopatrzenia, czasem chirurgicznego rany, leczenia przeciwbólowego, a głębsze lub z nieodkażone rany- podania antybiotyku. Zaburzenia ze strony układu nerwowego wymagają konsultacji z neurologiem, ponieważ są bardzo niebezpieczne i często wymagana jest interwencja chirurgiczna.

Kinaza kreatynowa podwyższona – jak skutecznie obniżyć?

W powrocie do normy kinazy kreatynowej pomocne może być rozsądne wykonywanie aktywności fizycznej:

            – pozwolić mięśniom odpocząć po wysiłku, dać im czas na regenerację,

            – nie przetrenowywać się,

            – w razie potrzeby zrezygnować, zmniejszyć częstotliwość treningów,

            – zmiana dyscypliny sportowej na bardziej relaksacyjną,

            – zbilansowana dieta.

W przypadku chorób serca warto jest zadbać o prawidłową dietę, bogatą w warzywa i owoce, o zmniejszonej zawartości tłuszczów. Istotna jest eliminacja używek, stresu i innych czynników wpływających negatywnie na zdrowie naszego układu krążenia.

W sytuacji podwyższenia kinazy kreatynowej przez leki, należy je stopniowo odstawić, pod okiem specjalisty. Powinno to zmniejszyć jej aktywność.

Pytania i odpowiedzi

1. Jakie mniej oczywiste czynniki mogą prowadzić do podwyższenia poziomu kinazy kreatynowej?

Wśród czynników powodujących podwyższenie wartości kinazy kreatynowej, które nie zawsze łączone są tym parametrem można wymienić m.in. przegrzanie, bardzo intensywny, również krótkotrwały, wysiłek fizyczny, ciąża, stosowanie niektórych leków (np. zastrzyki), gorączka, alkoholizm czy zatrucia, ale także celiakia, niedokrwienie mięśni i padaczka. Aktywność kinazy może być również podwyższona fizjologiczne u mężczyzn, osób rasy czarnej, młodszych oraz sportowców.

2. Czy podwyższony poziom kinazy kreatynowej może być wynikiem stosowania niektórych suplementów diety lub leków, które nie są powszechnie kojarzone z wpływem na mięśnie?

Kinaza kreatynowa podwyższona związana jest wywoływana lekami niekojarzącymi się z ingerencją w komórki mięśniowe. Wśród głównych leków powodujących podwyższoną kinazę kreatynową wymienia się: statyny, B- adrenolityki, leki immunosupresyjne, antyretrowirusowe, neuroleptyki, antagonistów receptora angiotensynowego.

 3. Jakie są długoterminowe konsekwencje przewlekłego podwyższenia kinazy kreatynowej, szczególnie u osób uprawiających sport zawodowo?

U sportowców podwyższona kinaza kreatynowa jest zjawiskiem fizjologicznym, szczególnie widoczne jest to u uprawiających regularnie sport. Jest to związane z uwalnianiem enzymu z uszkadzanych w czasie ćwiczeń komórek mięśniowych. Po pewnym czasie aktywność kinazy kreatynowej normuje się, co jest wskaźnikiem adaptacji organizmu do treningu. Większy problem może stanowić nagła zmiana sposobu treningu, przetrenowanie organizmu bez możliwości adaptacji mięśni do zmiany warunków. Sprawia to, że, oprócz wzrostu aktywności enzymu dochodzi do problemów z mięśniami odczuwanymi jako osłabienie ich siły, drżenia czy bolesność, zmniejszona zdolność regeneracji. Dodatkowo, bardzo intensywny wysiłek może skutkować masywnym rozpadem mięśni (rabdomiolizą), objawiającym się wydalaniem przez nerki mioglobiny (mioglobinuria – ciemny mocz), która może powodować ich uszkodzenie. 

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/mioglobina-co-to-jest/

4. Czy poziom kinazy kreatynowej może wskazywać na choroby inne niż uszkodzenie mięśni, takie jak choroby serca czy nerek?

Podwyższona kinaza kreatynowa oprócz chorób mięśni może występować także w przebiegu chorób serca (zawału, nowotworu i in.), zaburzeń ze strony mózgu (udar, wylew, infekcja), równocześnie może być też wskaźnikiem niewydolności nerek (jako skutek rozpadu mięśni i usuwania mioglobiny przez nerki. Wzrost aktywności tego enzymu obserwuje się również w chorobach nowotworowych, hematologicznych, chorobie trzewnej, niedoczynności tarczycy czy w przebiegu infekcji (szczególnie związanych z tkankami, gdzie występuje kinaza kreatynowa).