Zaburzenia miesiączkowania - przyczyny

Zaburzenia miesiączkowania to powszechny problem zdrowotny, dotykający zarówno młode dziewczęta, jak i dojrzałe kobiety. Miesiączka jest naturalnym cyklicznym procesem, który zachodzi w organizmie żeńskim w celu przygotowania się do potencjalnej ciąży. Nieregularności w czasie, obfitości lub jakości krwawienia mogą jednak wskazywać na istnienie zaburzeń miesiączkowania. Przyczyny tych zaburzeń mogą być różnorodne, obejmując zarówno czynniki fizjologiczne, jak i psychologiczne, a także zaburzenia hormonalne lub inne choroby. W artykule medycznym skupimy się na omówieniu najważniejszych przyczyn zaburzeń miesiączkowania u młodych dziewcząt i dojrzałych kobiet, aby lepiej zrozumieć tę problematykę i zapewnić skuteczną opiekę medyczną dla pacjentek dotkniętych tymi zaburzeniami.

Zaburzenia miesiączkowania – ogólna charakterystyka

Zaburzenia miesiączkowania to objaw czynnościowych lub organicznych nieprawidłowości występujących w organizmie kobiety. Mogą one przejawiać się jako pierwotny brak miesiączki lub nieregularność w rytmie cyklu miesiączkowego.

Cykl miesiączkowy, trwający zazwyczaj od 25 do 30 dni, jest naturalnym procesem w organizmie kobiety. Jednak niektóre objawy mogą wskazywać na zaburzenia miesiączkowania. Oprócz trwania i obfitości krwawienia, istotne są również inne czynniki, takie jak liczba zużytych tamponów lub podpasek. Przyjmuje się, że w ciągu jednego cyklu kobieta powinna użyć od 3 do 6 tamponów. Jeśli występują odstępstwa od tych norm, można mówić o zaburzeniach miesiączkowania. Do nich należą:

• Cykle miesiączkowe trwające poniżej 24 dni – polymenorrhoea lub powyżej 38 dni – oligomenorrhoea.
• Krwawienie krótsze niż 3 dni lub dłuższe niż 7 dni.
• Bardzo skąpe – hypomenorrhoea lub nieproporcjonalnie obfite krwawienie – hypermenorrhoea.
• Obfite i przedłużające się miesiączki – menorrhagia.
• Silne bóle miesiączkowe – algomenorrhoea.
• Bolesne miesiączkowanie z towarzyszącymi nudnościami – dysmenorrhoea.
• Obecność skrzepów krwi.
• Pojawianie się krwawień między kolejnymi miesiączkami – metrorrhagia.

Dodatkowo, wyróżnia się następujące stany:

• Amenorrhoea primaria – brak wystąpienia pierwszej miesiączki (krwawienia) po osiągnięciu wieku 16 lat.
• Amenorrhoea paraprimaria – brak miesiączki u kobiet, których pierwsze krwawienie wystąpiło po zastosowaniu leczenia hormonalnego.
• Amenorrhoea secundaria – wtórny brak miesiączki, oznacza przerwę w miesiączkowaniu trwającą co najmniej 6 miesięcy u kobiet wcześniej regularnie miesiączkujących.

Ponadto u 10-30% kobiet miesiączkujących występuje zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS). Objawia się on zwiększoną drażliwością, wahaniem nastroju, nerwowością, zaburzeniami snu czy bólami głowy, które pojawiają się już kilka dni przed rozpoczęciem krwawienia. Jeśli te dolegliwości są bardzo uciążliwe dla pacjentek, lekarz może zalecić odpowiednie leki, które pomogą je złagodzić.

Zaburzenia miesiączkowania – przyczyny

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) od 1976 roku wyróżnia podział przyczyn zaburzeń miesiączkowania na siedem grup:

GRUPA	PRZYCZYNY ZABURZEŃ MIESIĄCZKOWANIA
I	Niewydolność podwzgórzowo-przysadkowa
II	Zaburzenia czynności osi podwzgórze-przysadka
III	Pierwotna niewydolność jajników
IV	Wady lub uszkodzenia macicy
V	Guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej wydzielające prolaktynę
VI	Zaburzenia osi podwzgórzowo-przysadkowej z hiperprolaktynemią
VII	Guzy pozapalne lub pourazowe okolicy podwzgórzowo-przysadkowej

Zaburzenia miesiączkowania to temat, który wymaga głębszego zrozumienia ze względu na swoją złożoność. Przyczyny tych zaburzeń mogą być różnorodne, co sprawia, że warto im przyjrzeć się z większą uwagą. Czasami pojawiają się one naturalnie w określonych okolicznościach i nie stanowią powodu do niepokoju. Jednak niezależnie od wieku, ważne jest, aby kobiety nie ignorowały tych sygnałów płynących z ich ciała, ponieważ mogą one wskazywać na istniejące problemy zdrowotne. Przyczyny zaburzeń miesiączkowania zależą w praktyce klinicznej od postawionej diagnozy czy nastąpił pierwotny czy wtórny brak miesiączki.

Pierwotny brak miesiączki może wynikać z różnych przyczyn, takich jak:

1. Zespół Turnera, związany z brakiem jednego z chromosomów X lub obecnością tylko fragmentu tego chromosomu.
2. Dysgenezja gonad, która objawia się nieprawidłowym rozwojem jajników lub jąder.
3. Brak macicy lub pochwy, który może być wrodzony lub spowodowany zabiegami chirurgicznymi.
4. Guzy przysadki mózgowej, które mogą zakłócać produkcję hormonów regulujących miesiączkowanie.
5. Brak lub niedorozwój jajników, co prowadzi do zaburzeń w wydzielaniu hormonów płciowych.
6. Zarośnięcie błony dziewiczej, pochwy lub szyjki macicy (atrezja), które utrudnia przepływ krwi menstruacyjnej.
7. Hiperprolaktynemia lub prolaktinoma, związane z nadmierną produkcją hormonu prolaktyny przez przysadkę mózgową.
8. Pierwotna niedoczynność tarczycy, która może wpływać na regulację cyklu miesiączkowego.
9. Wrodzony zespół nadnerczowo-płciowy, powodujący zaburzenia rozwoju narządów płciowych.
10. Choroba Cushinga, która może wpływać na układ hormonalny i cykl menstruacyjny.
11. Zespół Rokitansky’ego, charakteryzujący się wrodzonym brakiem lub niedorozwojem macicy i pochwy.

Wtórny brak miesiączki może być spowodowany różnymi czynnikami, takimi jak:

1. Stres, który może zakłócać równowagę hormonalną i cykl menstruacyjny (nerwica a zaburzenia miesiączkowania).
2. Dieta o niskiej zawartości kalorii lub niedobór składników odżywczych, co może wpływać na regularność miesiączkowania.
3. Intensywne uprawianie sportu na poziomie zawodowym, co może prowadzić do zaburzeń hormonalnych.
4. Wykonywanie ciężkiej i wymagającej pracy, która może wpływać na regularność cyklu menstruacyjnego.
5. Stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej lub wkładek wewnątrzmacicznych, które mogą wpływać na regulację hormonów płciowych.
6. Zmiany klimatyczne lub przesunięcia stref czasowych, które mogą wpływać na rytm biologiczny organizmu.
7. Przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników, które może prowadzić do zmniejszenia produkcji hormonów płciowych.
8. Zespół policystycznych jajników, związany z zaburzeniem hormonalnym i nieregularnym miesiączkowaniem.
9. Zrosty w macicy, szyjce lub pochwie, które mogą utrudniać przepływ krwi menstruacyjnej (np. zaburzenia miesiączkowania po łyżeczkowaniu).
10. Anoreksja lub bulimia, które powodują niedobór składników odżywczych i zakłócają cykl menstruacyjny.
11. Guzy mózgu, takie jak prolaktynoma, które mogą wpływać na regulację hormonów płciowych.
12. Hiperprolaktynemia, czyli nadmierna produkcja hormonu prolaktyny, która może zakłócać miesiączkowanie.
13. Zespół Sheehana, związany z uszkodzeniem przysadki mózgowej w wyniku niedokrwienia podczas porodu.
14. Choroby tarczycy, takie jak niedoczynność lub nadczynność, które mogą wpływać na równowagę hormonalną.
15. Zmiany w macicy wynikające z poprzednio przeprowadzonego zabiegu łyżeczkowania lub operacji.

Zaburzenia miesiączkowania – objawy

Najczęstszymi objawami wskazującymi na zaburzenia miesiączkowania są różnorodne zmiany w cyklu menstruacyjnym, które nie powinny być ignorowane. Warto zwrócić uwagę na następujące symptomy:

• Skrócenie lub wydłużenie czasu pomiędzy miesiączkami: Jeśli cykle menstruacyjne stają się krótsze lub dłuższe niż zazwyczaj, może to wskazywać na nieprawidłowości hormonalne lub inne problemy zdrowotne.
• Plamienia międzymiesiączkowe: Pojawienie się plamień krwawych między miesiączkami może świadczyć o nieprawidłowej równowadze hormonalnej lub innych warunkach, takich jak polipy, zakażenia czy zmiany w macicy.
• Pojawianie się skrzepów krwi: Jeśli zauważasz, że podczas miesiączki występują większe niż zwykle skrzepy krwi, może to oznaczać zaburzenia krzepnięcia, endometriozę lub inne problemy zdrowotne.
• Występowanie bardziej obfitych miesiączek niż zazwyczaj: Nagłe zwiększenie obfitości krwawienia podczas menstruacji może być objawem zaburzeń hormonalnych, mięśniaków macicy, polipów lub innych schorzeń.

Ważne jest, aby kobiety były czujne i uważnie obserwowały swoje ciała. Nawet niewielkie zmiany w dotychczas regularnym cyklu menstruacyjnym mogą wskazywać na istnienie problemów zdrowotnych. Nie można bagatelizować wszelkich nieprawidłowości w cyklu menstruacyjnym, a także warto skonsultować to z lekarzem ginekologiem.

Zaburzenia miesiączkowania u młodych dziewcząt

Zaburzenia miesiączkowania u młodych dziewcząt często można podzielić na pierwotne – gdy miesiączka nie wystąpiła do ukończenia 16. roku życia – oraz wtórne. W okresie pierwszych 2-3 lat miesiączkowania cykle są wciąż w fazie regulacji, dlatego trudno jednoznacznie określić ich charakter. W przypadku młodych kobiet częstym źródłem zaburzeń miesiączkowania są czynniki hormonalne, w tym głównie niedojrzałość układu hormonalnego. W tym okresie organizm nadal dojrzewa, a funkcje rozrodcze kształtują się. Jednak nieregularności miesiączkowe po przekroczeniu 16. roku życia mogą budzić niepokój. W przypadku podejrzenia wpływu stresu na zaburzenia miesiączkowania, ważne jest wprowadzenie zmian w trybie życia na bardziej spokojny. W pozostałych sytuacjach konieczna może być wizyta u lekarza ginekologa celem szerszej diagnostyki i wprowadzenia leczenia.

U młodych kobiet często występują obfite i bolesne miesiączki, ale jednym z dość powszechnych zaburzeń miesiączkowania w tej grupie wiekowej jest również pierwotny brak miesiączki.

Zaburzenia miesiączkowania u kobiet dojrzałych

Zaburzenia miesiączkowania są częstym zjawiskiem po 40 roku życia u kobiet. W tym okresie wieku, kobiety często skarżą się na nieregularne krwawienia, co może być bardzo uciążliwe, ponieważ trudno jest je przewidzieć i odpowiednio się przygotować. Wśród kobiet w wieku między 40. a 45. rokiem życia, wiele z nich doświadcza zarówno zwiększonej częstotliwości krwawienia, jak i zaniku miesiączki.

Zaburzenia miesiączkowania po osiągnięciu 45 roku życia mogą być, ale niekoniecznie muszą być, sygnałem nadchodzącej menopauzy. Każda kobieta wchodzi w ten etap w innym czasie, dlatego trudno jednoznacznie określić przyczyny występujących odstępstw. Zwykle w okresie przedmenopauzalnym pojawiają się również dodatkowe objawy, takie jak:

• Problemy ze snem
• Zaburzenia koncentracji
• Zmienność nastroju
• Przybieranie na wadze
• Nagłe uczucie gorąca

Aby potwierdzić, czy zbliża się okres menopauzy, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem ginekologiem. Lekarz może zlecić podstawowe badania laboratoryjne oraz przeprowadzić badanie USG. Zaburzeń miesiączkowania w tym wieku nie należy lekceważyć, ponieważ mogą być również objawem poważniejszych schorzeń, takich jak choroby nowotworowe.

Zaburzenia miesiączkowania – diagnoza

W przypadku zaburzeń miesiączkowania, bardzo istotne znaczenia mają wyniki badań laboratoryjnych. Lekarz ginekolog powinien rozpocząć od wykonania badania ultrasonograficznego (USG), które pozwoli ocenić stan narządów rodnych oraz wykluczyć ewentualną ciążę. Zaburzenia miesiączkowania często wiążą się z podejrzeniem ciąży, dlatego wiele pacjentek zgłasza się do gabinetu ginekologicznego w tej sprawie. Czasami kobiety nie zdają sobie sprawy, że doszło do zapłodnienia, mimo bardzo skąpego krwawienia.

Kolejnym krokiem są badania ginekologiczne dwuręczne, badania we wziernikach, a także przezpochwowe badanie USG.

Dodatkowo, istotne jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych, które obejmują oznaczenie poziomu prolaktyny, FSH, LH, estrogenów, androgenów, TSH i hormonów tarczycy, morfologię krwi oraz parametry układu krzepnięcia.

Zaburzenia miesiączkowania – leczenie

Przeprowadzenie badań hormonalnych przy zaburzeniach miesiączkowania może pomóc zidentyfikować przyczynę nieregularnych cykli. W przypadku stwierdzenia dysregulacji hormonalnej, lekarz może zalecić stosowanie określonych preparatów hormonalnych w celu przywrócenia równowagi hormonalnej w organizmie. Jeżeli zaburzenia miesiączkowania wynikają z innych chorób, takich jak cukrzyca, niedoczynność lub nadczynność tarczycy, konieczne jest skonsultowanie się z innym specjalistą niż ginekolog, aby rozpocząć odpowiednie leczenie. Tego rodzaju terapia zazwyczaj wymaga długotrwałego stosowania leków i monitorowania przez całe życie. Bolesne miesiączki i nieregularne cykle mogą być bardzo uciążliwe, dlatego wiele kobiet korzysta z porady specjalisty celem rozwiązania tego problemu. Odpowiednio dobrana terapia hormonalna może pomóc w pełnej regulacji cyklu. Ważne jest jednak, aby zawsze prowadzić leczenie pod nadzorem lekarza – samodzielne stosowanie hormonów lub innych silnych leków może przynieść odwrotne skutki.

Warto podkreślić, że regularna aktywność fizyczna oraz zdrowa, zbilansowana dieta odgrywają istotną rolę w łagodzeniu objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Praktykowanie regularnych form aktywności fizycznej, takich jak spacer, joga czy pływanie, może pomóc w redukcji napięcia i stresu, poprawie samopoczucia oraz regulacji hormonalnej. Dodatkowo, zdrowa dieta bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty, zdrowe tłuszcze i odpowiednią ilość białka, może wspomagać równowagę hormonalną i zmniejszać nasilenie objawów zaburzeń miesiączkowania.

Zaburzenia miesiączkowania – naturalne metody

Okazuje się, że nieregularny tryb życia może być jednym z powodów zaburzeń miesiączkowania. Zła dieta, nadmierny stres, a także nadwaga mogą wpływać na nieprawidłowy przebieg cyklu menstruacyjnego. W przypadku takiej sytuacji, zamiast sięgać po leczenie hormonalne, warto rozważyć zastosowanie specjalistycznych ziół lub suplementów diety. Przykładem takiego zioła jest niepokalanek mnisi, który pomaga regulować wydzielanie hormonów (estrogenu, progesteronu) oraz zmniejsza wydzielanie prolaktyny. Wpływa korzystnie na redukcję objawów takich jak rozdrażnienie, nerwowość oraz bolesność piersi. Można również wypróbować napary z ziela krwawnika, ziela tasznika, kwiatu jasnoty białej lub kory kaliny koralowej. Inną substancją, którą zalecają ginekolodzy, jest myo-inozytol, skuteczny w leczeniu zespołu policystycznych jajników. Poprawia wrażliwość tkanek na insulinę, co sprawia, że jest również zalecany dla osób borykających się z insulinoopornością. Dodatkowo, pomaga w przywróceniu równowagi hormonalnej i reguluje cykle menstruacyjne. Najczęściej jest on dostępny w postaci proszku, który można rozpuścić w wodzie i wypić.

Ważne jest także odpowiednie odżywianie się w przypadku zaburzeń miesiączkowania. Dieta powinna być bogata w witaminy i minerały, szczególnie w kwas foliowy. Choć zaleca się go zwłaszcza kobietom ciężarnym i starającym się o dziecko, może on również być pomocny w leczeniu zaburzeń miesiączkowania.

Jednakże należy podkreślić, iż nie zaleca się stosowania domowych metod regulacji cyklu menstruacyjnego przez dłuższy okres. Jeśli nie obserwuje się poprawy, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem ginekologiem.

Autor: Mgr Agnieszka Nowak

Bibliografia:

1. Desórdenes menstruales: lo que sabemos de la terapia dietética-nutricional [Menstrual disorders: what we know about dietary-nutritional therapy]. Aguilar-Aguilar E. Nutr Hosp. 2021 Jan 13;37(Spec No2):52-56.
2. On Behalf Of The Oemonom. Herbal Products Used in Menopause and for Gynecological Disorders. Kenda M, Glavač NK, Nagy M, Sollner Dolenc M, Molecules. 2021 Dec 8;26(24):7421.
3. Menstruation: science and society. Critchley HOD, Babayev E, Bulun SE, Clark S, Garcia-Grau I, Gregersen PK, Kilcoyne A, Kim JJ, Lavender M, Marsh EE, Matteson KA, Maybin JA, Metz CN, Moreno I, Silk K, Sommer M, Simon C, Tariyal R, Taylor HS, Wagner GP, Griffith LG. Am J Obstet Gynecol. 2020 Nov;223(5):624-664.
4. Amenorrhea: A Systematic Approach to Diagnosis and Management. Klein DA, Paradise SL, Reeder RM. Am Fam Physician. 2019 Jul 1;100(1):39-48.
5. Menstruation and its disorders in adolescence. Greydanus DE, McAnarney ER. Curr Probl Pediatr. 1982 Aug;12(10):1-61.