Jakie badania przed rozpoczęciem diety warto wykonać?

Badania przed rozpoczęciem diety są z naszej strony bardzo odpowiedzialnym zachowaniem, świadczącym o dbaniu o siebie i przemyślanym podejściu do własnego zdrowia i stylu życia. Należy jednak pamiętać, że powinny być one prawidłowo dobrane, gdyż dieta powinna pokrywać nie tylko zapotrzebowanie na właściwą dawkę kalorii, ale również uzupełniać ewentualnie zdiagnozowane niedobory. Dowiedz się jakie badania przed dietą wykonać oraz poznaj ich znaczenie.

Czym jest dieta?

Dieta z definicji oznacza po prostu sposób odżywiana. Często samo słowo „dieta” utożsamiane jest z dietą odchudzającą. Należy sobie jednak uświadomić, że poza dietą odchudzającą, istnieje szereg diet wspomagających organizm w przebiegu wielu chorób, ale także wspierających osoby zdrowe m.in. sportowców, którzy do osiągania swoich wyników wymagają przemyślanego sposobu żywienia. Niekiedy dieta może być formą terapii danej choroby (np. w celiakii, alergiach pokarmowych), a stosowanie się wyłącznie do jej reguł pozwala na całkowity powrót do zdrowia.

Dieta i dietetyk

Osobą, która w sposób profesjonalny podchodzi do sposobu odżywiania jest dietetyk. Współpraca z dietetykiem w kontekście nadwagi, diety wspomagającej proces leczenia, czy też diety pomagającej uzyskać właściwe efekty treningów jest kluczowa, jeżeli zależy nam na pozytywnych skutkach jej stosowania.

• Dietetyk kliniczny zajmuje się dostosowaniem diety do potrzeb pacjenta, który boryka się z problemem nadwagi lub otyłości, cukrzycą, chorobami tarczycy, nerek, celiakią lub innymi, które wymagają wsparcia terapeutycznego w postaci odpowiedniego sposobu żywienia.
• Dietetyk sportowy układa diety, których celem jest poprawa wydolności fizycznej organizmu sportowca, kondycji i wytrzymałości oraz rozbudowa jego mięśni.

Niektórzy dietetycy posiadają uprawnienia do komponowania obu rodzajów diet, inni skupiają się tylko na dietetyce klinicznej lub sportowej.

Dieta i otyłość

Statystycznie najwięcej osób zgłasza się do dietetyka klinicznego z problemem nadwagi lub otyłości. W Polsce szacuje się, że z otyłością zmaga się już niemalże 25% dorosłych. Wśród dzieci otyłość dotyczy aż ~13% chłopców i ~5% dziewcząt, a w przeciągu 50 ostatnich lat średni obwód pasa powiększył się o 10cm u mężczyzn i aż 17cm u kobiet. Najczęstszą przyczyną prowadzącą do rozwoju otyłości jest przejadanie się i brak wydatkowania nadmiernie spożytej energii, czyli siedzący tryb życia. Dodatni bilans energetyczny, wiąże się z magazynowaniem nadmiaru energii w postaci tkanki tłuszczowej, prowadząc do rozwoju otyłości pierwotnej (inaczej: prostej, pokarmowej). Inną przyczyną otyłości są choroby, w których zaburzona zostaje gospodarka hormonalna oraz dochodzi do zmian i spowolnienia tempa metabolizmu, tak dzieje się m.in. w niedoczynności tarczycy. Ten typ otyłości wywołany chorobą lub zastosowaniem leków hormonalnych (np. estrogenu), przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych oraz sterydów, określany jest mianem otyłości wtórnej.

Jakie badania przed rozpoczęciem diety?

Jeżeli wybieramy się do dietetyka klinicznego, z całą pewnością otrzymamy listę badań laboratoryjnych do wykonania przed pierwszą wizytą. Zazwyczaj są to badania, które pozwolą na ogólną ocenę pracy naszego organizmu, gospodarki tłuszczowej, węglowodanowej, poziomu witamin i hormonów tarczycowych. Jeśli planujemy samodzielnie „zmierzyć” się z dietą również powinniśmy pomyśleć o profilaktycznym wykonaniu podstawowych badań.

Poznaj znaczenie najczęściej zalecanych badań przed dietą:

• Morfologia krwi jest badaniem, w którym elementy morfotyczne krwi podlegają zarówno ilościowej jak i jakościowej ocenie. Wynik badania pozwala ocenić ogólną kondycję organizmu oraz wnosi wiele istotnych informacji na temat niedoborów pierwiastków (żelazo) lub witamin (B12, kwas foliowy) będących przyczyną anemii oraz etiologii toczących się infekcji. Pozwala także na wykluczenie chorób hematologicznych lub zaburzeń odporności.
• Transferyna jest uzupełnieniem morfologii. Na podstawie wyniku badania wnioskuje się o poziomie zmagazynowanego w organizmie żelaza – kluczowego pierwiastka w procesie krwiotworzenia.
• Witamina B12 jest nieodzownym elementem warunkującym prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego oraz nerwowego. Skutkiem jej niedoborów, które mogą wynikać z nieprawidłowości w stosowanej diecie są m.in. zaburzenia neurologiczne i anemia.
• Lipidogram to badanie, którego nieprawidłowe wyniki (tzw. dyslipidemia) często towarzyszą nadwadze i otyłości. Lipidogram służy ocenie gospodarki tłuszczowej organizmu i wykorzystywany jest w szacowaniu ryzyka zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe, w tym miażdżycy i nadciśnienia, które często są skutkiem nadprogramowych kilogramów.
• Glukoza i insulina są badaniami oceniającymi gospodarkę węglowodanową organizmu. Na podstawie uzyskanych wyników można wyliczyć współczynnik HOMA-IR, za pomocą którego wnioskuje się o towarzyszącej zaburzeniom węglowodanowym insulinooporności. Na podstawie wyniku stężenia glukozy, wg kryteriów opracowanych przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w 2021 roku, możliwe jest rozpoznanie stanu przedcukrzycowego lub zdiagnozowanie cukrzycy typu 2 – choroby niezwykle często idącej w parze z nadwagą i otyłością.
• Witamina D w Polskiej szerokości geograficznej niestety nie jest wystarczająco syntetyzowana przez nasz organizm, stąd zalecana jest jej nawet całoroczna suplementacja. W jakiej ilości ją suplementować? Badanie stężenia witaminy D pomoże w uzyskaniu odpowiedzi na zadane pytanie. Inne, równie ważne zastosowanie badania stężenia witaminy D to diagnostyka przyczyn nawracających infekcji i schorzeń o podłożu zapalnym lub autoimmunizacyjnym, zaburzeń gospodarki wapniowo – fosforanowej i osteoporozy.
• ALT jest enzymemwątrobowym, którego oznaczenie aktywności wykorzystuje się w diagnostyce chorób wątroby. Jego podwyższona wartość może być skutkiem stłuszczenia wątroby, charakterystycznego dla nadwagi lub otyłości.
• Kreatynina wraz z wyliczanym na jej podstawie współczynnikiem eGFR, wykorzystywana jest w ocenie funkcji filtracyjnej nerek. Otyłość jest czynnikiem, który znacząco pogarsza wydolność nerek i jest przyczyną rozwoju ich przewlekłej niewydolności.
• TSH i fT4

TSH to przysadkowy hormon nadzorujący pracę tarczycy; fT4 jest hormonem produkowanym bezpośrednio przez tarczycę. Wzajemne zależności między stężeniami tych hormonów pozwalają na rozpoznanie pierwotnych lub wtórnych zaburzeń o charakterze nadczynności lub niedoczynności tarczycy – schorzeń odpowiedzialnych za wahania masy ciała nieuzasadnione zmianami w diecie.

Lista przedstawionych powyżej badań jest pewnym przykładem profilaktyki, którą powinno uwzględnić się przed przejściem na dietę. Oczywiście w zależności od sytuacji m.in. chorób towarzyszących, stopnia otyłości, rodzaju diety jaką chce się stosować (np. wegańska, wegetariańska) może być ona poszerzona przez dietetyka/ lekarza i uwzględniać dodatkowe parametry np. wskaźnik stanu zapalnego – CRP lub poziom adipokin (leptyny, adiponektyna), czyli substancji wydzielanych przez samą tkankę tłuszczową.

Zobacz nasz PAKIET BADAŃ PRZED DIETĄ.

Dieta i co jeszcze?

Pamiętając o tym, że od 1997 otyłość uznana jest za globalną epidemię, walka z nadprogramowymi kilogramami staje się jak najbardziej właściwa i uzasadniona. Nie należy skupiać się jedynie na diecie, ponieważ znakomitym sprzymierzeńcem w walce z nadwagą i otyłością jest także aktywność fizyczna. Powinna być ona jednak dostosowana do naszych możliwości, gdyż zbyt intensywne forsowanie organizmu przeciążonego nadmiernymi kilogramami, może skutkować kontuzją oraz zwiększyć ryzyko incydentu sercowo-naczyniowego. Nie da się ukryć, że walka z nadwagą jest procesem trudnym i długotrwałym, wymagającym silnej woli, wytrwałości i zaangażowania. Daje jednak bardzo wymierne korzyści w postaci utraty masy ciała, znaczącej poprawy stanu zdrowia i co najważniejsze –  polepszenia jakości i wydłużenia życia.

Autor: Dr n.med. Beata Skowron