EVALI – co to za choroba? Dlaczego wapowanie jest szkodliwe dla zdrowia?

LEVALI, czyli e-cigarette vaping associated lung injury, to jednostka chorobowa, która zyskuje na znaczeniu w związku z rosnącą popularnością e-papierosów. Od momentu, gdy pierwsze przypadki tej choroby zostały zdiagnozowane w 2019 roku, lekarze i badacze zaczęli dostrzegać poważne zagrożenia dla zdrowia płuc wynikające z wapowania. Warto zrozumieć, czym dokładnie jest EVALI, jakie są jego objawy oraz przyczyny, a także jak wapowanie wpływa na zdrowie płuc i jak diagnozuje się tę chorobę.

Czym jest EVALI?

EVALI to termin odnoszący się do związanych z używaniem e-papierosów ostrych uszkodzeń płuc. Pochodzi od angielskiego terminu e-cigarette vaping associated lung injury i oznacza zespół ostrego uszkodzenia płuc w przebiegu inhalacji substancjami zawartymi w e-papierosach.  Choroba ta została sklasyfikowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) oraz Amerykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) jako poważny problem zdrowotny. EVALI może prowadzić do poważnych komplikacji, w tym do niewydolności oddechowej, a nawet do śmierci.

W wyniku inhalacji substancji chemicznych zawartych w płynach do e-papierosów, m.in. nikotyny, kannabinoidów oraz innych dodatków, dochodzi do stanu zapalnego w płucach. EVALI jest szczególnie niebezpieczne dla młodych ludzi, którzy często sięgają po e-papierosy jako alternatywę dla tradycyjnego palenia.

📌 Sprawdź, czym są e-Pakiet nowotwory u kobiet, rozszerzony – badania genetyczne oraz e-Pakiet nowotwory u mężczyzn, rozszerzony – badania genetyczne.

Objawy EVALI

Objawy EVALI są zróżnicowane i przypominają inne choroby układu oddechowego, co utrudnia diagnozę. Wśród najczęściej zgłaszanych symptomów znajdują się:

• Duszność – uczucie braku powietrza, które może nasilać się podczas wysiłku fizycznego.
• Kaszel – często suchy, uporczywy, bez wydzieliny.
• Ból w klatce piersiowej – może być odczuwany jako pieczenie lub ucisk.
• Nudności i wymioty – objawy te mogą towarzyszyć innym dolegliwościom.
• Gorączka i dreszcze – mogą wskazywać na toczący się proces zapalny w organizmie.

Objawy mogą pojawić się w ciągu kilku dni lub tygodni po rozpoczęciu używania produktów do waporyzacji.

Przyczyny EVALI

Główne przyczyny EVALI są związane z substancjami chemicznymi, obecnymi w płynach do e-papierosów. Wiele z nich jest szkodliwych dla zdrowia. Przykładowo: 

• Glikol propylenowy, stosowany jako nośnik dla nikotyny, powoduje podrażnienia dróg oddechowych.
• Gliceryna prowadzi do stanu zapalnego płuc.
• Octan witaminy E – szczególnie niebezpieczna substancja, często dodawana do liquidów zawierających tetrahydrokannabinol (THC), identyfikowana w wielu przypadkach EVALI.

Inhalacja tych substancji prowadzi do uszkodzenia tkanki płucnej, co skutkuje poważnymi problemami zdrowotnymi. Badania wykazały, że wiele osób z EVALI miało historię używania e-papierosów, które zawierały te toksyczne dodatki.

Jak wapowanie wpływa na zdrowie płuc?

Wapowanie, mimo że często postrzegane jest jako mniej szkodliwa alternatywa dla tradycyjnego palenia, ma poważne konsekwencje zdrowotne. Wdychanie aerozolu z e-papierosów prowadzi do podrażnienia płuc, co może powodować przewlekłe stany zapalne:

• Uszkodzenie płuc – regularne stosowanie e-papierosów prowadzi do chronicznych problemów z oddychaniem.
• Ryzyko infekcji – osłabione płuca są bardziej podatne na infekcje bakteryjne i wirusowe.
• Długoterminowe problemy – osoby, które doświadczyły EVALI, mogą mieć długotrwałe problemy z oddychaniem, a także inne problemy zdrowotne, w tym depresję czy lęki.

Diagnozowanie EVALI

Wywiad lekarski

Diagnostykę EVALI rozpoczyna wywiad lekarski. Lekarz zadaje pytania dotyczące historii używania e-papierosów oraz występujących objawów. Podczas wizyty powinien zapytać o częstotliwość wapowania, rodzaj substancji inhalowanych, czas wystąpienia objawów.

Badania dodatkowe

Aby potwierdzić diagnozę EVALI, lekarz może zlecić:

• Badania obrazowe – wykazujące zmiany w płucach, m.in. obecność zacienionych obszarów (ang. ground-glass opacity), wskazujących na uszkodzenie tkanki płucnej. Obrazowanie może pomóc wykluczyć inne choroby płuc, np. zapalenie płuc czy gruźlicę. W pierwszej kolejności wykonywane jest RTG klatki piersiowej. Z kolei tomografia komputerowa to bardziej szczegółowe badanie, które może ujawnić zmiany w płucach.
• Badania krwi – wykonywane w celu oceny ogólnego stanu zdrowia pacjenta, w tym liczbę białych krwinek, stężenia markerów zapalenia i markerów funkcji nerek. Pomocne jest rozpoznanie stanu zapalnego oraz wykrycie obecności THC. Często wykonuje się także badania na obecność zakażeń, aby wykluczyć infekcję jako przyczynę objawów.
• W niektórych przypadkach konieczna jest bronchoskopia w celu uzyskania próbek tkanek płucnych.

Diagnostyka różnicowa

Należy wykluczyć inne choroby płuc, w tym zapalenie płuc, choroby autoimmunologiczne, a także uszkodzenia wynikające z innych toksyn.

Zapobieganie EVALI

Zapobieganie EVALI koncentruje się na edukacji społeczeństwa oraz wprowadzeniu regulacji dotyczących e-papierosów. Kluczowe jest zwiększenie świadomości na temat ryzyka związanego z wapowaniem. Inicjatywy mające na celu podnoszenie świadomości wśród młodzieży i dorosłych mogą pomóc w zmniejszeniu liczby przypadków EVALI. Wprowadzenie surowszych regulacji dotyczących sprzedaży e-papierosów oraz składników stosowanych w liquidach z pewnością przyczyni się do ochrony zdrowia publicznego.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska