„Gęsta krew” – czy zawsze oznacza trombofilię? Objawy i przyczyny
„Gęsta krew” to potoczne sformułowanie używane czasem do określenia stanów nadkrzepliwości krwi. Trombofilia, czyli nadkrzepliwość krwi to nabyta lub wrodzona predyspozycja do występowania żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, a czasem także zakrzepicy tętniczej. Wyrażenie „gęsta krew” może być także stosowane w kontekście zespołu nadmiernej lepkości krwi, będącego efektem zwiększonej liczby krwinek lub stężenia białek osocza.
„Gęsta krew” – przyczyny
Trombofilia jest związana z zaburzeniem stanu równowagi pomiędzy czynnikami prozakrzepowymi, a czynnikami przeciwzakrzepowymi. Zwykle dochodzi do wzrostu produkcji trombiny lub upośledzenia jej inaktywacji. Do genetycznie uwarunkowanych stanów nadkrzepliwości krwi należą np.: czynnik V Leiden, wariant G20210A genu protrombiny, niedobór białka C, niedobór białka S, niedobór antytrombiny, część dysfibrynogenemii czy homozygotyczna postać homocystynurii. Trombofilia wrodzona występuje u około 8% ogólnej populacji.
Za najczęstszą przyczynę uznaje się czynnik V Leiden (zmutowany czynnik V układu krzepnięcia), a na drugim miejscu plasuje się polimorfizm G20210A genu protrombiny. Do trombofilii nabytych zalicza się natomiast: zespół antyfosfolipifowy, hiperhomocysteinemię, zwiększone stężenie czynnika IX lub XI, zwiększoną aktywność czynnika VIII czy nabytą oporność na aktywowane białko C. Podejrzenie trombofilii wymaga przeprowadzenia diagnostyki przez lekarza. Istnieje cały panel badań laboratoryjnych przydatnych do zidentyfikowania przyczyny nadkrzepliwości krwi. Do podstawowych badań należą m.in.: aktywność antytrombiny, aktywność białka C i stężenie wolnego białka S, oporność na aktywne białko C, aktywność czynnika krzepnięcia VIII, antykoagulant toczniowy, przeciwciała antykardiolipinowe i przeciw β2 – glikoproteinie I oraz badania genetyczne. Podejrzenie zakrzepicy zawsze wymaga wykonania morfologii krwi oraz parametrów krzepnięcia. Wszystkie te badania możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.
Zespół nadmiernej lepkości krwi związany jest ze zwiększoną liczbą krwinek lub białek osocza, które „zagęszczają krew”. Występuje np. w czerwienicy prawdziwej, czerwienicy wtórnej, niektórych białaczkach, makroglobulinemii Waldenströma czy w szpiczaku plazmocytowym. Czerwienica prawdziwa to nowotwór układu krwiotwórczego, który charakteryzuje się wzrostem liczby czerwonych krwinek, ale często współistnieje także większa produkcja białych krwinek i płytek krwi. Jego najczęstszym powikłaniem jest zakrzepica tętnicza i żylna. W diagnostyce, prócz morfologii krwi obwodowej, wykorzystuje się biopsję szpiku oraz badania molekularne. Szpiczak plazmocytowy również jest chorobą nowotworową. Jego istotą jest niekontrolowany rozrost plazmocytów i wytwarzanie monoklonalnych immunoglobulin, które prowadzą do narządowych uszkodzeń. Do diagnostyki szpiczaka służą badania laboratoryjne (morfologia, badania białek surowicy i moczu), biopsja szpiku, badania cytogenetyczne i badania obrazowe.
Zwrotu „gęsta krew” nie zawsze używa się w kontekście choroby. Czasem można go usłyszeć przy pobieraniu krwi w laboratorium, co może się wówczas wiązać np. z odwodnieniem.
Zbyt „gęsta krew” – objawy
Większość stanów nadkrzepliwości krwi nie daje charakterystycznych objawów, ale predysponuje do rozwoju zakrzepicy żył głębokich. Do objawów zakrzepicy należą: ból łydki podczas chodzenia oraz ucisku, obrzęk/ pogrubienie łydki lub nawet całej nogi, ocieplenie kończyny czy poszerzenie powierzchownych żył, które nie przemija po uniesieniu kończyny. Warto jednak wiedzieć, że w wielu przypadkach takie objawy są słabo wyrażone lub nawet niezauważalne. Czasem, skrzepliny z żył głębokich docierają do płuc, doprowadzając do zatorowości płucnej. Najczęstszym objawem jest wówczas gwałtownie pojawiająca się duszność, której może towarzyszyć ból w klatce piersiowej, kaszel, omdlenie czy krwioplucie. Nadkrzepliwość o podłożu genetycznym sprzyja także wystąpieniu zakrzepicy zatok żylnych mózgu, żył jamy brzusznej i żył kończyn górnych oraz niepowodzeń położniczych. Niektóre trombofilie zwiększają ponadto ryzyko udarów mózgu.
Stany nadkrzepliwości przez wiele lat mogą przebiegać skrycie i ujawnić się, gdy dołączą dodatkowe czynniki ryzyka np. ciąża czy okres pooperacyjny. Do innych czynników zwiększających ryzyko zakrzepicy należą m.in.: wiek >40 lat, otyłość, urazy, unieruchomienie, żylaki kończyn dolnych, długotrwała podróż, ciąża i połóg, antykoncepcja hormonalna, nowotwory złośliwe, stany zapalne, odwodnienie, choroby autoimmunologiczne czy duże zabiegi operacyjne.
Do objawów związanych z zespołem nadmiernej lepkości krwi należą najczęściej: objawy neurologiczne (bóle i zawroty głowy, szumy uszne czy nagła głuchota, zaburzenia widzenia, oczopląs, zaburzenia świadomości), a także bolesny rumień kończyn i krwawienia z nosa i dziąseł.
Trombofilia a utrzymanie ciąży
Niektóre stany nadkrzepliwości wiążą się z ryzykiem powikłań położniczych. Wśród takich wymienia się np. nawracające poronienia, obumarcia wewnątrzmaciczne płodu, porody przedwczesne, stan przedrzucawkowy, niewydolność łożyska czy wewnątrzmaciczne zaburzenia wzrastania płodu. W okresie ciąży (a jeszcze bardziej w czasie połogu) znamiennie wzrasta także ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych. Nawykowe poronienia i obumarcia płodu o nieznanej etiologii są wskazaniem do wykonania badań w kierunku zespołu antyfosfolipidowego.
Jeśli cokolwiek Cię niepokoi, koniecznie udaj się do lekarza. Jeśli znajdujesz się w grupie zwiększonego ryzyka zakrzepicy, pamiętaj o piciu odpowiednich ilości płynów, zdrowym odżywianiu i aktywnym trybie życia. Unikaj długotrwałego bezruchu, zadbaj o prawidłową masę ciała i zrezygnuj z palenia papierosów.
Bibliografia:
- Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik.
- Położnictwo i ginekologia – G.H. Bręborowicz.
